Buxoro xonligida ashtarxoniylar sulolasi hukumronligining o’rnatilishi va siyosiy tarixi

Buxoro xonligida ashtarxoniylar sulolasi hukumronligining o’rnatilishi va siyosiy tarixi

Reja:

• Ashtarxoniylar haqida.
• Ashtarxoniylar davrida davlat boshqaruvi.
• Yer egaligigi munosabatlari.
• Dehqonchilik va chorvachilik. Hunarmandchilik va savdo.

 Toshkent bilan Samarqandni egalladilar. Buxoroning o’zi bo’lsa, ikki oy davomida qamal qilindi. Xorazm esa mustaqil davlat bo’lib oldi. Ana shunday og’ir sharoitda Buxoroning oliy tabaqalari kelib chiqishi Ashtarxon (Hojitarxon) lik bo’lgan Jonibek sultonni taxtga o’tkazishga qaror qildilar. Yangi sulola Ashtarxoniylar nomini oldi. Ashtarxoniylar Hojixon naslidan bo’ib, XIV asrning 80-yillaridan boshlab Ashtarxon (Hojitarxon, Ashtarxon) va uning atrofidagi yerlar va xalqlar ustidan hukumronlik qilgan.

Ashtarxoniylar davrida davlat boshqaruvi

• Ashtarxoniylar hukmronligi davrida ham shayboniylar davrida amalda bo'lgan davlat lavozimlari saqlanib qolgan. Shunday bo’lsada, ashtarxoniylar davrida ba'zi davlat lavozimlari mavqeida o’zgarishlar sodir bo'lgan.Masalan, XVI asrda otaliq lavozimida ishlagan amaldorning vazifasi joylardagi boshqaruv ishi bilan bog'liq bo'lgan. Ashtarxoniylar davrida esa otaliqning markaziy hokimiyatdagi mavqei kuchaygan. Xususan, Abdulazizxon (1645—1680) poytaxtdagi otaliq vazifasiga Yalangto'shbiyni tayinlagan.
• Subhonqulixon davrida eng muhim harbiy maqsadlarni ro'yobga chiqarish vazifasi otaliqqa yukiatilgan. Bora-bora otaliq amirlarning amiriga aylangan.

Barcha mulk shakillariga xos xususiyat shunda ediki, ularda yersiz kambag’al dehqonlar ijara hisobiga mehnat qilganlar. Buxoro xonligidagi yerga egalik qilishning bunday tartibi oqibatida:

•  - qishloq xo’jaligidan tushadigan daromadlarning oldida shaxslar qo’lida to’planib borishiga;
• - xon xazinasiga tushadigan daromadlarning kamayib, davlatning kuchsizlanishiga;
• - yerda ter to’kib ishlovchi, mahsulot yetishtirib beruvchi mehnatkash aholi moddiy ahvolining og’irlashuviga olib keldi.