Buxoro yuqori texnalogiyalar muhandislik-texnika instituti “neft va gaz sanoati texnika-texnalogiyasi” fakulteti 16-09 mngqit guruh tolibi Qosimov Baxtiyor

Ishsizlik kelib chiqish sabablari va namoyon bo`lish maqsadlari.

• IQ 22,27-GURUH TALABASI; SUFIYEVA GULYORA.

• Reja:

• 1. Ishsizlik tushunchаsi vа ishsizlik dаrаjаsining o’lchаnishi.
• 2. Ishsizlik va uning turlari. Ishsizlik darajasini aniqlash
• 3. O’zbekistonda bandlik muammosi va
• ishsizlarni ijtimoiy himoyalash

Jamiyatning yalpi milliy mahsuloti hisobiga ishlab chiqarish-ning moddiy ashyoviy omillarigina emas, balki shaxsiy omili — ishchi kuchi, jamiyatning asosiy ishlab chiqaruvchi kuchi ham takror hosil etiladi va sifat jixatdan ancha yuqori darajada takror yuzaga chiqariladi.

• Ishchi kuchini takror hosil qilish insonning jismoniy kuchlari va aqliy qobiliyatlarini uzluksiz qayta tiklab va ta'minlab turish, yangi ishchi avlodini tanyorlash ularning mehnat malakasini muttasil yangilab va oshirib borish, umumiy bilim va kasbiy darajasining o’sishini ta'minlash demakdir. Ishchi kuchini takror yaratish xodimlarni ishlab chiqarishga jalb etishni, tarmoqlar, kor-xonalar, regionalar o’rtasida mehnat resurslarini taqsimlash va qayta taqsimlashni, ularning xodimlarga bo’lgan ehtiyojlari qon-dirilishini va ayni paytda ishchi kuchining ish bilan to’la va samarali band bo’lishini ta'minlaydigan ijtimoiy-iqtisodiy mexanizmini yaratishni ham o’z ichiga oladi.

• Ixtiyoriy ishsizlik

• tabiiy ishsizlik turi bo’lib, bunda meh-natga layoqatli kishilarning mehnat
• faoliyatidan o’z xoxishi bo’yicha chetlashgan,
• ya’ni ishlashni xoxlamaydigan qismi tushuniladi.

• Institustional (muassasaviy) ishsizlik

• Bandlik, uning mohiyati va shakllari

• Bandlik - bu fuqarolarning shaxsiy va
• ijtimoiy ehtiyojlarini qondirish bilan
• bog’liq bo’lgan, qonunlarga zid
• kеlmaydigan va
• ularga ish haqi (mеhnat daromadi)
• kеltiradigan faoliyatdir.

Mehnatga layoqatli bo’lib, ishlashni xohlagan, lekin ish bilan ta’minlanmaganlar ishsizlar deyiladi.

ISHSIZLIKNING SABABLARI

• Har qanday davlatda ishsizlik muammosi mavjud bo'lib,
• undan butunlay xalos bo'lishning iloji yo'q.
• Mamlakatda friksion va tarkibiy ishsizlik
• turlarining bo'lishi iqtisodiyotda katta o'zgarishlarga olib kelmaydi
• va jamiyat uchun qaysidir ma'noda tabiiy holat hisoblanadi.

• Mamlakatda faqat friksion va tarkibiy
• ishsizlik mavjud bo'lgan holat to'la bandlik deb ataladi.
• Bu holatdagi ishsizlik darajasi esa tabiiy
• ishsizlik darajasi deb yuritiladi.
• Bir hisobda, mamlakatda tabiiy
• ishsizlikning bo'lgani ma'qul.

• Ishsizlining tabiiy darajasi doimiy miqdor deb hisoblanmaydi.
• Har bir mamlakatda friktsion
• va strukturaviy ishsizlik ko’lami iqtisodiy vaziyatning, me’yoriy
• huquqiy asoslarining aholi turmush tarzining
• o’zgarishiga bog’liq holda
• o’zgarib turadi. Hozirgi vaqtda ishsizlikning tabiiy darajasi
• 6-7foiz atrofida qabul qilingan bo’lsada, biroq bu foizlar turli
• mamlakatlar bo’yicha tebranib turishi mumkin

• Odatda, ishsizlikning haqiqiy darajasi uning
• tabiiy darajasidan yuqori va ishlab chiqarish
• quvvatlari to’liq ishlamaydi. Qariyib,
• barcha mamlakatlarda iqtisodiy
• resurslardan to’liq foydalanmaslik holatlari mavjud.
• Kamdan – kam paytlarda
• masalan, urush harakatlari ketayotgan davrda iqtisodiy
• resurslar shu jumladan ishchi
• kuchiga talabning keskin o’sib ketishi natijasida
• ular ishlab chiqarishga to’liq safarbar qilinadilar
• va natijasida ishsizlikning tabiiy
• daragasidan past bo’lgan ishsizlik holati paydo bo’ladi.