Byörnstyerne Martinus Byörnson

www.kitabxana.net
 – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 
2018 
 
Ağasəlim Pünhanoğlu
 
       
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
 
verənlərin  mahiyyətini  pantomimanın  köməyilə 
çatdırırlar.  Həmçinin,müasir  baletdə  gimnastika 
və  akrobatika  elementlərindən  də  geniĢ  istifadə 
olunur. 
Balet  Ġntibah  dövründə  Ġtaliyada  musiqili 
tamaĢaların  –  operaların  tərkib  hissəsi  kimi  – 
kiçik  rəqs  epizodları  qismində  meydana  çıxıb 
(XVI  əsr).  Musiqi,  söz,  rəqs  və  pantomimanı 
birləĢdirən  ilk  balet  tamaĢası  ―Çirçeya‖  və  ya 
―Kraliçanın  gülməli  baleti‖  italiyalı  baletmeystr 
Baltazarini  di  Belcoyozo  tərəfindən  1581-ci  ildə 
Yekaterina Mediçinin sarayında səhnələĢdirilib. O 
vaxtdan  da  Fransada  saray  baleti  janrı  inkiĢaf 
etməyə  baĢlayıb.  (maskaradlar,  pastorallar,  rəqs 
divertismentləri və intermediyaları). XIV Lüdovi-
kin  zamanında  saray  baletinin  tamaĢaları  son 
dərəcə  möhtəĢəm  səviyyəyə  çatmıĢ,  tamaĢalara 

---

www.kitabxana.net
 – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 
2018 
 
Ağasəlim Pünhanoğlu
 
       
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
 
əfsanəvi  xarakter  verən  səhnə  effektlərindən 
istifadə olunurdu. 
XVII  əsrin  ikinci  yarısında  komediya-balet, 
opera-balet kimi teatral janrlar yaranır ki, onlarda 
baletə 
daha  çox  yer  ayrılır  və  onun 
dramatikləĢdirilməsinə cəhd olunur. 
Balet,  yalnız  XVIII  əsrin  ikinci  yarısında 
Fransız baletmeysteri J.J.Noverin həyata keçirdiyi 
islahatlar  sayəsində  səhnə  sənətinin  müstəqil 
növünə 
çevrilir. 
Fransız 
maarifçilərinin 
estetikasından ilhamlanan Nover, məzmunu bədii 
plastik  obrazlar  vasiləsilə  açılan  tamaĢalar 
yaradaraq, 
musiqini 
―rəqqasın  hərəkətlərini 
yönləndirən proqram‖ adlandırır. 
Baletin sonrakı  inkiĢaf  və çiçəklənmə  dövrü 
romantizm  dövrünə  təsadüf  edir.  XVIII  əsrin  30-
cu illərində fransız balerinası Kamarqo yubkasını 

---

www.kitabxana.net
 – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 
2018 
 
Ağasəlim Pünhanoğlu
 
       
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
 
qısaldaraq  dikdaban  ayaqqabılardan  imtina  edir 
və  rəqsə  öz  yeniliklərini  gətirir.  XVIII  əsrin 
sonlarında balet kostyumu daha da yüngülləĢir ki, 
bu  da  rəqs  texnikasının  inkiĢafına  xeyli  yardım 
edir.  Rəqslərini  daha  havalı  etməyə  çalıĢan 
rəqqassələr 
barmaqlarının 
ucuna  qalxmağa 
çalıĢırlar.  Nəticədə  puant  ixtira  olunur.  Ġlk  dəfə 
rəqsdə  puantdan  ifadə  vasitəsi  kimi  rəqqasə 
Mariya Talyoni istifadə edib. 
Baletin müxtəlif növləri var: klassik, çoxaktlı 
təhkiyə  baleti,  drambalet,  süjetsiz  balet  –  balet  –
simfoniya,  əhval-ruhiyyə  baleti  –  miniatür. 
Janrına görə balet komik, folklor və qəhrəmanlıq 
baletlərinə  bölünür.  XX  əsr  isə  baletə  yeni 
formalar – cazz-balet və modern baleti gətirib. 
Azərbaycanda baletin yaranma tarixi 1940-cı 
ildən  –  Əfrasiyab  Bədəlbəylinin  ―Qız  Qalası‖ 

---

www.kitabxana.net
 – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 
2018 
 
Ağasəlim Pünhanoğlu
 
       
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
 
baletinin səhnələĢdirildiyi tarixdən hesablansa da, 
əslində onun rüĢeymləri 20-ci illərin əvvəllərində 
qoyulub.  Belə  ki,  1923-cü  ildə  Bakıda  özəl  balet 
studiyası  fəaliyyət  göstərib.  Qeyd  etmək  olar  ki, 
Azərbaycanın  ilk  balerinası  Qəmər  Almaszadə 
balet sənətinin sirlərini bu məktəbdə öyrənib. 
1939-cu  ildə  ildə  Əfrasiyab  Bədəlbəyli  Bakı 
Xoreoqrafiya 
məktəbinin 
ilk 
buraxılıĢı 
münasibətilə  uĢaqlar  üçün  birpərdəli  ―Tərlan‖ 
baletini, bir ildən sonra isə məxsusi olaraq Qəmər 
Almaszadə üçün ―Qız qalası‖ baletini yazmıĢdır. 
Sonralar teatrın repertuarı "GülĢən" (1950, S. 
Hacıbəyov)  "Yeddi  gözəl"  (1952,  Q.Qarayev), 
"Ġldırımlı yollarla" (1961, Q.Qarayev), "Məhəbbət 
əfsanəsi" 
(1962, 
A.Məlikov),Qaraca 
qız‖(1965,E.Abbasov),  ―Min  bir  gecə‖  (1979, 
Fikrət  Əmirov),  ―Babək‖  (1986,  AqĢin  Əlizadə), 

---

www.kitabxana.net
 – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 
2018 
 
Ağasəlim Pünhanoğlu
 
       
―Azərbaycan və dünya musiqi sənətindən‖
 
―Ağ  və  qara‖  (2000,  Xəyyam  Mirzəzadə),  ―EĢq 
və  ölüm‖  (2005,  P.  Bülbüloğlu)  və  s  .  əsərlərlə 
zənginləĢmiĢdi. 
Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin görkəmli 
nümayəndələrindən  biri  -  respublikanın  xalq 
artisti  Əfrasiyab  Bədəlbəyli  milli  musiqi 
mədəniyyəti 
tariximizə 
bəstəkar, 
dirijor, 
müsiqiĢünas-tədqiqatçı,  librettoçu,  publisist  və 
maarifpərvər ziyalı kimi daxil olmuĢdur. 
Əfrasiyab  Bədəl  oğlu  Bədəlbəyli  1907-ci  il 
aprelin 
19-da 
Bakı 
Ģəhərində 
görkəmli 
maarifpərvər  xadim  Bədəlbəyin  ailəsində  anadan 
olmuĢdur.  1930-cu  ildə  Azərbaycan  Dövlət 
Universitetinin  Ģərq  fakultəsinin  linqvistika 
Ģöbəsini bitirən Əfrasiyab musiqiyə xüsusi maraq 
göstərmiĢ,  eyni  zamanda  Musiqi  Texnikumunda 
təhsil  almıĢdır.  Sonralar  -  1934-38-ci  illərdə 

---