C a n e r t a s L a m a n Big Bang Və Tanrı

87
di, lakin sonra nəzəriyyə bu adla məşhur oldu. Hoylun, Big 
Bang-in fəlsəfi nəticələrindən narahat olması bir sirr deyil. O, 
Big Bang-in bir başlanğıc tələb etdiyini və bu başlanğıc fikri-
nin kainatın, kainat xaricindəki Tanrı ilə açıqlanmasına səbəb 
olacağını söyləyir və bundan narazılığını ifadə edirdi. Sabit 
Vəziyyət modeli beləcə yeni bir elmi kəşfə söykənmədən ate-
istik narahatlıqlarla yaradıldı. Fred Hoyl kimi çox yaxşı bir 
fizikin buna sahib çıxması Big Bang nəzəriyyəsi üçün yaxşı 
bir imtahan oldu. Big Bang-in qarşısında hər nə olursa olsun 
bu nəzəriyyəni təkzib etməyə çalışan məşhur elm adamları 
vardı. Lakin gücünü həqiqətindən alan bir nəzəriyyə bütün 
bunlara müqavimət göstərə bilməli idi.
Başlanğıcdan qaçış üçün davamlı 
yaradılış fikri
Big  Bang  nəzəriyyəsində  ortaya  qoyulduğu  kimi,  ka-
inat  genişləndikcə  maddənin  sıxlığı  azalmaqdadır.  Əgər 
kainat  əzəli  olsaydı,  azalan  maddə  miqdarı  səbəbilə  heç 
bir ulduz, heç bir planet meydana gələ bilməzdi. Hoyl bu 
problemi  həll  etmək  üçün  ortaya  gözlənilməz  bir  iddia 
atdı.  Genişlənməklə  ortaya  çıxan  maddə  sıxlığının  azal-
ması problemi daimi maddə yaradılışı ilə həll edilə bilərdi. 
Hoylu  tanımayanlar  və  bu  iddianı  ortaya  atışındakı  arxa 
planı  bilməyənlər  onun  Tanrının  daimi  yaratma  mexaniz-
mini əsaslandırmaq üçün belə bir iddia ortaya atdığını zənn 
edə bilərlər. Fizikanın ən fundamental qanunlarından biri 
maddə  və  enerjinin  qorunmasıdır.  Bu  iddia  bu  ən  funda-
mental  qanuna  uyğun  gəlməməkdədir.  Lakin  genişlənən 
bir  kainatın  dəyişmədiyini,  beləcə  əzəli  olduğunu  iddia 
etmək üçün başqa bir yol yoxdur. Hoyl “yoxdan və davam-
lı  maddə  yaradılışı”  fikrini  şübhəsiz  ki,  çox  böyük  istəklə 

---

88
ortaya  atmamışdır.  Lakin  genişlənən  kainatın  onu  apar-
dığı  çarəsizlik  bu  fikri  iddia  etməsinə  səbəb  olmuşdur. 
Hoyl bu iddiasını ortaya atarkən müşahidəvi və təcrübi heç 
bir məlumata sahib olmamışdır, heç bir zaman da heç kim 
bu mövzuda ortaya bir sübut atmamışdır. Hoyl bu metafi-
zik iddiasını fiziki bir iddia olaraq təqdim etməyə çalışdı. 
Lakin yeni maddənin və ya yeni enerjinin haradan gəldiyini 
heç bir zaman göstərə bilməmişdir. Bunun əvəzinə, aparı-
lan  hesablamalarda  hər  10  milyard  ildə  kainatın  hər  kub 
metrində iki hidrogen atomunun yaradılması lazım olduğu 
qeyd edildi. Bu miqdar çox kiçik olsa da, bu atomların hara-
dan və necə yaradılacağı sualına bir cavab tapılmadı.
Yaradılan maddənin miqdari problemi
Hoylun iddiasının əsassızlığını açıqlayan yazıların de-
mək olar ki, hamısında Sabit Vəziyyət modelinin bu çətinliyi 
ortaya qoyulur. Diqqət çəkmək istədiyim gözdən qaçan bir 
çətinlik daha var. Əgər belə bir maddə yaradıla bilsəydi, bir 
də bu maddənin lazımlı nisbətdə necə yaradıldığı problemi 
ortaya çıxacaqdı. Kainatın genişlənmə sürətinə görə lazım 
olandan az maddə yaradılmış olsaydı, kosmos atomlarara-
sı məsafələrin qalaktikalararası məsafələrə bərabər olacağı 
bir məkan olardı. Yaradılan maddə miqdarı lazım olandan 
çox olsaydı, kosmos hər nöqtəsi bir ulduz nüvəsi qədər sıx 
vəziyyətdə də ola bilərdi. 
Elə  isə  Sabit  Vəziyyət  modeli  “yoxdan  daim  yaradı-
lan  maddəni”  açıqlaya  bilmədiyi  kimi,  bu  yaradılışın  sa-
bit  vəziyyətin  sabitliyini  necə  qoruduğunu  açıqlamaqda 
da  çətinlik  çəkir.  Şüursuz  olan  fiziki  müddətlər  sanki  şü-
urlu  imiş  kimi  necə  sabit  bir  vəziyyəti  qorumaq  üçün  ni-
zamlı  və  davamlı  bir  yaradılışı  reallaşdıra  bilərlər?  Sabit 

---

89
Vəziyyət modelinin müdafiəçiləri bu nöqtədə də tərəddüd 
içindədirlər. 
Məşhur  fiziklər  Alfer  və  Hermanın  fikrincə,  1950  və 
1960-cı  illərdə  Sabit  Vəziyyət  modelinə  marağın  artması-
nın iki səbəbi var. Bunlardan birincisi, Big Bang-i müdafiə 
edənlərin o illərdə kainatın genişlənmə nisbətini və kainat-
dakı maddə sıxlığını yaxşı hesablaya bilməmələri nəticəsində 
kainatın yaşının olduğundan az olduğunu müdafiə etmələri 
idi. Bu isə ulduzların hesablanan yaşı ilə uyğunsuzluq təşkil 
edirdi. Daha sonrakı illərdə inkişaf edən teleskoplar və yeni 
irəliləmələr ilə bu problem həll edildi (Kainatın yaşının fərqli 
üsullarla hesablanması barədə daha əvvəl bəhs etdik). İkinci 
səbəb isə Big Bang nəzəriyyəsinin kainatın bir başlanğıcı ol-
masını tələb etməsi idi və bunun fəlsəfi nəticələri qəbul edilə 
bilmirdi  .  Bu  problem  heç  bir  zaman  həll  oluna  bilməzdi, 
çünki bu problem elmi deyil, psixoloji məsələ idi. Məşhur 
fizik Artur Edinqton (Arthur Eddington) yazılarında bu psi-
xoloji  quruluşu  ortaya  qoymuşdur.  “Bu  mövzunu  (kainatın 
genişləməsi) anlamaqdakı çətinlik bunun hər şeyin ani və xüsusi 
bir başlanğıcı olduğunu tələb etməsindəndir. Kainatın başlanğıcı 
olması fikrini fəlsəfi baxımdan iyrənc görürəm...”
Inkişafın mexanizmi problemi
Sabit Vəziyyət modeli genişlənən, lakin dəyişməyən bir 
kainatdan bəhs edirdi. Yaxşı, bəs kainatı genişləndirən me-
xanizm nə idi? Niyə bütün qalaktikalar tək bir mərkəzdən 
atılmışcasına  bir  şarın  şişməsi  kimi  genişlənirdilər?  Sabit 
Vəziyyət modelini ortaya qoyanlar bunu heç bir zaman izah 
edə  bilməmişdilər.  Halbuki  Big  Bang  genişlənməni  təmin 
edən mexanizmi mükəmməl bir şəkildə açıqlayırdı. 
Sabit Vəziyyət modelində genişlənmənin əzəldən bəri 

---

90
davam etdiyi iddiasını düşünün. Belə bir kainat həm zaman 
baxımından, həm həcm baxımından sonsuz olacaq. Bu isə 
qarşımıza  bir  çox  paradoks  çıxaracaq.  Məsələn,  qarşımıza 
daha əvvəl bəhs etdiyimiz Olber paradoksu çıxacaq. Son-
suz maddə ilə dolu sonsuz kainatdan gələn işıqlar gecəni də 
gündüz  qədər  işıqlandırmalıdır. Aradakı  toz  buludlarının 
işığı udması nəyisə dəyişdirmir, bir müddət sonra bu tozlar 
da isinib, udduğu şüa ilə eyni sıxlıqda parlayacaqdır. Lakin 
hamımız görürük ki, gecə qaranlıqdır və bu müşahidəmiz 
Sabit Vəziyyət modelinin yaratdığı sonsuz böyüklükdə və 
qalaktikalarla dolu olan kainata ziddir.
Hoylun big bang-ə verdiyi töhfələr
Hoyl və yoldaşları hidrogen atomlarının cazibə qüvvə-
sinin təsiri ilə birləşərək böyük kürələrə çevrilib ulduzları 
meydana gətirdiklərini ortaya qoymuşdular. Diyirlənən qar-
topunun böyüməsi kimi böyüyən kürələrdə kütlə çəkilişinin 
daxilə doğru təzyiqi də daim artmaqda idi. Bu təzyiq çoxal-
dıqca hidrogen atomları bir-birinin içinə keçərək digər bir 
ağır atom olan heliumu meydana gətirdi. Buradan ortaya 
çıxan enerji ulduzların daxilindəki cazibə qüvvəsini tarazla-
yır və xaricə doğru partlayıcı təzyiq edir. Bu hadisə ulduz-
ların milyardlarla illik ömrünü təmin edir. Aydın oldu ki, 
ulduzlar Aristotelin düşündüyü kimi sonsuz bir yanacaqla 
yanmamaqdadır, lakin hidrogenin heliuma çevrilməsindən 
ibarət olan bu yanacaq milyardlarla il bir ulduzu yaşada bi-
lir. Hoyl və yoldaşları ulduzların daxilində baş verən reak-
siyalar zamanı elementlərin bir çoxunun meydana gəldiyini 
göstərə  bildilər.  Bəs  ulduzları  formalaşdıran  hidrogen 
necə  əmələ  gəlmişdi? Atomaltı  qayda  hidrogenin  meyda-
na gəlməsi üçün çox yüksək temperaturlu bir mühit tələb 

---