183
edilməsi, əsir alınması, şəhərin yerlə yeksan edilməsi ilə
qurtardı.
Millətçi-separatçı
ermənilərin
Dağlıq
Qarabağda
başladığı avantürist hərəkətin nəticəsi olaraq bu gün bir
milyondan artıq soydaşımız erməni qəsbkarları tərəfindən öz
doğma yurd-yuvalarından didərgin salınmış, çadırlarda
yaşamağa məhkum edilmişdir. Ərazimizin 20 faizinin erməni
silahlı qüvvələri tərəfindən işğalı zamanı minlərlə vətəndaşımız
şəhid olmuş, xəsarət almışdır.
Azərbaycanın XIX-XX əsrlərdə baş verən bütün faciələri
torpaqların zəbti ilə müşayiət olunaraq, ermənilərin
azərbaycanlılara qarşı düşünülmüş, planlı surətdə həyata
keçirdiyi soyqırımı siyasətinin ayrı-ayrı mərhələlərini təşkil
etmişdir. Bu hadisələrin yalnız birinə - 1918-ci il mart
qırğınına siyasi qiymət vermək cəhdi göstərilmişdir.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisi kimi Azərbaycan
Respublikası bu gün onu axıra qədər həyata keçirə bilmədiyi
qərarların məntiqi davamı olaraq soyqırım hadisələrinə siyasi
qiymət vermək borcunu tarixin hökmü kimi qəbul edir...”
***
Hüquqşünaslarımızın fikrincə, Azərbaycan hökuməti
Xocalı faciəsini soyqırımı kimi dəyərləndirərkən 9 dekabr
1948-ci ildə BMT Baş Assambleyası tərəfindən 260 saylı
qətnamə ilə qəbul edilən "Soyqırımı cinayətinin qarşısının
alınması və ona görə cəza" haqqında Konvensiyanı, keçmiş
Yuqoslaviya üzrə Beynəlxalq Cinayət Tribunalının IV
maddəsini,
Ruanda
üzrə
Beynəlxalq
Tribunalın
Nizamnaməsinin I maddəsini, həmçinin "Xocalı soyqırımı
günü haqqında" Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 24
fevral 1994-cü il tarixli qərarını və Azərbaycan Respublikası
Cinayət Məcəlləsinin 103-cü maddəsini əldə əsas tutur. Bu
184
məsələdə Erməni silahlı birləşmələri tərəfindən Dağlıq
Qarabağ və işğal olunmuş digər ərazilərdə törədilən cinayət
əməllərinin 2000-ci ildə qüvvəyə minmiş Azərbaycan
Respublikası CM-nin 16-cı fəslində nəzərdə tutulmuş sülh və
insanlıq əleyhinə cinayətlərə aid olması, habelə Azərbaycan
Respublikasında sülh və insanlıq əleyhinə cinayətlərə,
soyqırımı və müharibə cinayətlərinə görə məsuliyyət nəzərdə
tutan mövcud cinayət qanunvericiliyi normalarının tətbiqi,
"İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında"
Konvensiyanın və "Mülki və siyasi hüquqlar haqqında"
Beynəlxalq Paktın müvafiq müddəalarına uyğunlaşdırmaq
məqsədi ilə qəbul edilən Beynəlxalq cinayətlərə görə
məsuliyyət müəyyən edən qanunun qüvvəsinin geriyə şamil
olunması haqqında Azərbaycan Respublikasının 12 may 2006-
cı il tarixli Konstitusiya Qanunu əsas götürülmüşdür.
Həmçinin sülh və insanlıq əleyhinə cinayətlər törətmiş
şəxslərə cinayət məsuliyyətinə cəlb etmə müddətinin tətbiq
edilməməsi barədə Azərbaycan Respublikası CM-nin 75.5-ci
maddəsində təsbit olunmuş müddəaları, bundan başqa,
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 151-ci maddəsinə
əsasən Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminə
daxil
olan
normativ-hüquqi
aktlar ilə (Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyası və referendumla qəbul edilən
aktlar istisna olmaqla) Azərbaycan Respublikasının tərəfdar
çıxdığı dövlətlərarası müqavilələr arasında ziddiyyət
yaranarsa, həmin beynəlxalq müqavilələrin tətbiq edilməli
olması nəzərə alınaraq, istintaq zamanı Azərbaycan
Respublikasının 31 may 1996-cı il tarixli qanun ilə tərəfdar
çıxdığı 9 dekabr 1948-ci ildə BMT Baş Assambleyası
tərəfindən 260 saylı qətnamə ilə qəbul edilən "Soyqırımı
cinayətinin qarşısının alınması və ona görə cəza" haqqında
Konvensiyası, BMT Baş Məclisinin 239 saylı 26 noyabr 1968-
ci il tarixli qətnaməsi ilə qəbul edilmiş və 11 noyabr 1970-ci il
tarixdə qüvvəyə minmiş "Müddətin hərbi cinayətlərə və
185
bəşəriyyətə qarşı cinayətlərə tətbiq edilməməsi haqqında"
Konvensiyasına istinad olunur. Bu sırada BMT Baş Məclisinin
39/46 saylı 10 dekabr 1984-cü il tarixli qətnaməsi ilə qəbul
edilmiş "İşgəncələrə və digər qəddar, insanlıqdan kənar, yaxud
ləyaqəti alçaldan davranış və cəza növləri əleyhinə"
Konvensiyası, "Müharibə zamanı mülki əhalinin müdafiəsi
haqqında" 12 avqust 1949-cu il tarixli Cenevrə Konvensiyası,
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Statutunun 6-cı maddəsi,
Azərbaycan Respublikasının 25 dekabr 2001-ci il tarixdən
qoşulduğu "İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların
müdafiəsihaqqında"1950-ci il Konvensiyasının, "Hərbi əsirlər
ilə rəftara dair 12 avqust 1949-cu il tarixli Cenevrə
Konvensiyası"nın, Azərbaycan Respublikasının 22 iyul 1992-
ci il tarixdə qoşulduğu BMT-nin Baş Assambleyasının "Mülki
və Siyasi Hüquqlar Haqqında Beynəlxalq Paktın" müddəaları
əsas götürülmüşdür. Qeyd olunanlara əsasən Xocalıda
törədilən əməl beynəlxalq hüquq normalarına müvafiq olaraq
sülh və insanlıq əleyhinə cinayətlərə aiddir.
***
Müharibənin bəşəriyyətə vurduğu ziyan təkcə fiziki və
maddi dəyərlərlə ölçülmür, həm də yüksək mənəvi dəyərlərlə
vurulmuş ziyanla ölçülür ki, bu da daha dəhşətli və daha
təhlükəlidir. Hərbi münaqişələr zamanı beynəlxalq prinsipləri
diktə edən bir çox normalar mövcuddur ki, bu normalara ona
qoşulmuş
dövlətlər
tərəfindən
əməl
edilməsi
zəruridir.Münaqişə zonasında əsir və girov götürülmüş
şəxslərin hüquqları 1949-cu il 12 avqust tarixli Cenevrə
Konvensiyaları tərəfindən qorunur. “Müharibə zamanı mülki
əhalinin qorunması haqqında” Cenevrə Konvensiyasının 3-cü
maddəsində deyilir: “Döyüş əməliyyatlarında bilavasitə iştirak
etməyən şəxslərlə, o cümlədən döyüş silahını yerə qoymuş
Dostları ilə paylaş: |