Çap üçün deyil

Fäaliyy t

ä

Fäaliyy t

ä

4

65

64

Araådıraq – öyränäk

Öyrändiklärinizi yoxlayın

Araådıraq – öyränäk

Öyrändiklärinizi yoxlayın

ALPLogo mühitində proqramı yığın və icra edin. a və b dəyişənlərinə 

müxtəlif qiymətlər verməklə proqramı sınaqdan keçirin.

1. 

Kompüterdə məsələ həllinin hansı əsas mərhələləri var?

 

2. 

Kompüterdə məsələ həllinin hansı mərhələləri kompütersiz yerinə yetirilir?

3. 

Riyazi məsələlərin həlli zamanı keçdiyiniz mərhələlərlə yuxarıda sadalanan 

mərhələləri müqayisə edin. 

sil

ilkinvəziyyət

dəyişən a

dəyişən b

a=24

b=45

əgər (a > b)

 [

yaz "a böyükdür b"]

əkshalda 

[

yaz "a kiçikdir b"]

 

lərin həllində proqramçının daha çox vaxtı və qüv-

vəsi proqramın yazılmasına deyil, məhz bu mər-

hələyə sərf olunur.

Altıncı  mərhələ  proqramın  icrasından  sonra 

alınan nəticələrin təhlilidir. Bu təhlillər əsasında 

uyğun qərar qəbul olunur. Məsələn, əgər iki ədədin 

cəmini hesablayan proqram 2 və 3 ədədlərini top-

layıb çıxışa 6 verirsə, deməli, proqramda yanlışlıq 

· 

·

Verilmiş ifadədə hansı riyazi 

əməllər iştirak edir?

 ALPLogo dilində mənimsətmə 

komandası necə yazılır?

Aşağıdakı proqram kodunu ALPLogo mühitində icra etmədən nəzərdən ke-

çirin, x dəyişəninin ilkin və son qiymətlərini müəyyən edin. 

Nəticəni müzakirə edək:

-  Bu proqramda neçə mənimsətmə əməli var?

-  Ekranda nə əks olunacaq?

dəyişən x

x = 8

yaz x, “-lik say sistemində 8 rəqəm var.”

x = 2

geri 50

yaz “Kompüterlərin əsası ”, x, “-lik say  

sistemidir.”

Siz proqramlaşdırma mühitində dəyişənin necə elan olunması və ona ədədi 

qiymətlərin mənimsədilməsi ilə tanışsınız. Bildiyiniz kimi, ALPLogo dilində 

mənimsətmə  operatoru  olaraq  “=”  işarəsindən  istifadə  olunur.  Bu  işarənin 

solunda dəyişənin adı, sağında isə bu dəyişənə mənimsədiləcək qiymət göstə-

rilir. Ümumiyyətlə, sağ tərəfdə istənilən riyazi ifadə yazıla bilər. Mənimsətmə 

komandasının  icrası  zamanı  öncə  “=”  işarəsinin  sağında  yerləşən  ifadə 

hesablanır və sonra alınan qiymət işarənin solundakı dəyişənə mənimsədilir.

 

18.  

RİYAZİYYATÇI BAĞA 

Sözlük

Sözlük

Riyazi ifadə

Dəyişən

Sabit

Mənimsətmə

Hesab əməlləri

x

bx

a

d

6

7

3

2

2

-

+

=

Sözlük

Sözlük

Məsələnin qoyuluşu

Alqoritmləşdirmə

azlama

Riyazi model

Proqramlaşdırma

S

Nəticələrin təhlili

var. Yəni alqoritm və proqrama yenidən baxılmalıdır.     

    Beləliklə, kompüterdə məsələ həlli aşağıdakı əsas mərhələlərdən keçir:

Riyazi ifadə dəyişənlərdən (məsələn, x), sabitlərdən 

(məsələn, 10) və hesab əməllərindən (məsələn, +) ibarət 

olur. Sabit kəmiyyətlərə konstantlar da deyilir. 

ALPLogo dilində + (toplama), – (çıxma), * (vurma), 

/ 

(bölmə)  kimi  hesab  əməllərindən  istifadə  olunur. 

Gördüyünüz kimi, proqramlaşdırmada vurma və bölmə 

işarələri riyaziyyatdakı uyğun işarələrdən fərqli yazılır. 

3. Alqoritmləşdirmə

4. Proqramlaşdırma

2. Riyazi modelin 

qurulması

5. Sazlama 

1. Məsələnin 

qoyuluşu

6. Nəticələrin 

təhlili

Çap üçün deyil

---

67

66

4

Sonuncu iki nümunəyə xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. Qəribə görünsələr 

də,  bu  yazılışlar  mənimsətmə  işarəsinin  adi  bərabərlik  işarəsindən  fərqli 

olduğunu göstərir. Ümumiyyətlə, proqramlarda bu cür yazılışlara tez-tez rast 

gəlinir. 

İfadənin  qiymətinin  hesablanması  zamanı  təbii  olaraq  belə  bir  sual 

meydana çıxır: əməllər hansı ardıcıllıqla yerinə yetirilməlidir? Riyaziyyatdakı 

qayda burada da tətbiq olunur: öncə vurma və bölmə, sonra isə toplama və 

çıxma  əməlləri  yerinə  yetirilir.  Əməllərin  yerinə  yetirilmə  ardıcıllığını  də-

yişmək  üçün  riyaziyyatda  olduğu  kimi,  burada  da  mötərizələrdən  istifadə 

olunur. Məsələn, 

ifadəsinin ALPLogo dilində yazılışı belədir:

(x+25)(x–3z) 

 ___________

y =

2

x

y = ((x+25)*(x-3*z))/(x*x)

Dəyişənlər, yaxud dəyişənlərdən ibarət olan ifadələr müxtəlif komandaların 

arqumentləri ola bilər. 

qələmineni 10

qələmiendir

dəyişən a

dəyişən b

a = 225

b = 1

sola 80

təkrarla 220[qələminrəngi b irəli a sağa 25 

b = b+1

a = a-1 

geri a]

Aşağıdakı proqram kodunu ALPLogo mühitində yığın və icra edin. 

Riyazi ifadələrdəki sabitləri dəyişməklə  nəticənin necə dəyişdiyini izləyin.

ilkinvəziyyət

sil

qələmineni 3

dəyişən x

dəyişən r

r = 0

x = 50

təkrarla 6 [qələminrəngi r qələmiendir

təkrarla 4 [sağa 90 irəli x]

r = r+1

x = x+50

qələmiqaldır

irəli 25 sola 90 irəli 25 sağa 90

]

1.  x dəyişəninin ilkin qiyməti 2 olarsa,  

 komandasının icrasından sonra onun qiyməti nə olacaq?

2. Komandalar ardıcıllığının icrasından sonra x və y dəyişənlərinin qiyməti nə 

olacaq?

 

x = x*x+5*x+10

x = 2

y = 3

x = y

y = x+2

3. Verilmiş riyazi ifadəni ALPLogo mühitində yazın.

4.  X,  Y  və  Z  dəyişənlərini  təyin  edin.  X  dəyişəninə  10,  Y  dəyişəninə  isə  15 

mənimsədin.  Z  dəyişəninə  X  və  Y-in  cəmini  mənimsədin.  Z  dəyişəninin 

qiymətini çıxışa verin.

5. İki ədədin ədədi ortasını hesablayan proqram yazın.

Nümunä. 

x=3

x=5+3

b=a+4

z=x*y

b=b+2

z=z–1

x dəyişəninə 3 qiyməti mənimsədilir.

5 və 3 qiymətləri toplanılır və nəticə x dəyişəninə mənimsədilir.

a dəyişəninin qiymətinin üzərinə 4 əlavə olunur və nəticə b 

dəyişəninə mənimsədilir.

x və y dəyişənlərinin qiymətləri bir-birinə vurulur və nəticə 

z dəyişəninə mənimsədilir.

b dəyişəninin qiymətinin üzərinə 2 əlavə olunur və nəticə 

yenə də b dəyişəninə mənimsədilir.

z dəyişəninin qiymətindən 1 çıxılır və alınan nəticə yenə də 

z dəyişəninə mənimsədilir.

Mənası 

Mənimsətmə 

komandası

Araådıraq – öyränäk

Araådıraq – öyränäk

Öyrändiklärinizi yoxlayın

Öyrändiklärinizi yoxlayın

2

at

 __ 

vt + 2

Çap üçün deyil

---