Cəlal Abdullayev
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
186 çarski 1926-cı ildə çap etdirdiyi «Puşkinin qəbri üstə» məqaləsində yazırdı ki, A.S.Puşkin Triqorskdə yaşadığı zaman 1817-ci ildə Osipovlar ailəsinin üzvləri ilə tanış olmuş, sonralar da 1924-cü ildə oraya qayıtmışdı. Osipovun dul arvadı Proskovya Aleksandrovna və onun iki qızı Tatyana və Olqa ilə və onun birinci ərindən ola A.N.Vulfla tanış olur. Lunaçarskinin yazdığına görə «Yevgeni Onegin»də təsvir edilən surətlərin prototipləri — Osipovlar bacıları – Tatyana və Olqa, student Vulf – Lenski sayılmalıdır. Luna- çarskinin qənaətinə görə, Olqa orijinala xüsusilə yaxın şəkildə rəsm edilmişdir. Tatyana isə öz qəmli, qara- qabaq prototipindən fövqəladə, həddən ziyadə yüksəkliyə, ülviyyətə qaldırılmışdır. Onu da qeyd edək ki, Puşkin Olqa ilə hərdən zarafatlaşar, əylənərdi, ona xoş gəlməyən böyük bacı isə özü şairə vurulmuşdu. Student Vulf, qızların ana bir qardaşı əsərdə idealizə edilmişdi. Bununla belə, şairin yaradıcılığında qələmə alı- nan bütün qəhrəmanlarda öz qəlbinin bir parçası, müəyyən arzu, istək və nifrəti qismən ifadə olunsa da, onların heç biri Puşkinin özü deyildi, böyük bədii ümumiləşdirmənin labüd, qanunauyğun nəticəsi idi. Elə bil bu ehtimalların gələcəkdə qarşısını indi- dən almaq məqsədilə böyük şair böyük bir uzaqgörən- liklə poemanın lirik ricətlərində yazmışdır: Çiçəklər, məhəbbət, kənd, avaralıq, Səhralar! Bağlıyam ruhumla sizə. Oneginlə mənə fərq qoyun artıq, Bir gözlə baxmasın insanlar bizə. 187 Rişxəndcil oxucu, yaxud bir böhtan Naşiri, məni fərq etdiyi zaman. Yalandan üzümə durub da bəzən, Allahsızcasına deməsin ki, mən Onegin adını bu sətirlərdə, Şair Bayron kimi vüqarlanaraq, Özümün əksimi çəkmişəm ancaq. Xeyr! Düşməmişəm hələ bu dərdə, Sanki özümdən başqasını biz Yazıb göstərməyə qadir deyilik 1 . S.Vurğun bu sətirləri xatırladaraq deyir ki, Puşkin poeziyasının gücünü şairin özünün subyektiv aləmində deyil, daha böyük aləmdə — həyat və tarixin yaradıcıları olan insanlar aləmində görmək lazımdır. Şair göstərir ki, mən poemanın tərcüməsi vaxtı bir həqiqəti də sanki yenidən kəşf etdim: Bu, insanın mənəvi azadlığı, onun mənsub olduğu xalqın öz milli mədəniyyətinin çiçəklənməsi barədəki böyük arzularıdır. Puşkinin böyük, hər şeyə qadir rus dilinin islahatçısı kimi çəkdiyi çətinliklər mənə nə qədər doğma görünürdü: Hələ çətinlik var qarşımda bu gün: Vətən qeyrətini mən gözləyərək, Tatyana yazdığı məktubu bütün Bizim rus dilinə çevirəm gərək. Çünki rusca onun savadı azdır, 1 S.Vurğun. Əsərləri. 6-cı cild, Bakı, 1972, s.150 188 Bizim jurnalları heç oxumazdı. Öz ana dilində danışan zaman Çətinlik çəkərdi Tatyana hər an. Ona fransızca olmuşdu vərdiş. Neyləsin! Deyirəm, yenə də təkrar; Hələ də eşqini bizim xanımlar; Doğma rus dilində bəyan etməmiş, Hələ də bizim məğrur dilimiz, Məktubda işlənmir, bunu biliniz. Əlbəttə, bu işdə Tatyana da müqəssir deyildi. Günahkar rus aristokrat mühiti idi. Tatyana sözün hə- qiqi mənasında namus mücəssəməsi kimi yaradıl- mışdır. S.Vurğun bu məqamı bir qədər də incələyərək deyirdi: «...nadanlığımız üzündən rus qadınına, rus qızına elə baxırdıq ki, guya onda sevginin ələmləri, zərif hissləri ola bilməz. Lakin Tatyana məni tərkisilah etdi. Onun məhəbbəti dərindir: Mən səni se- virəm, fəqət verilmişəm bir başqasına, sadiq qalaca- ğam ömürlük ona. O öz məhəbbəti ilə mübarizəyə başlayır. Onun dərin zəkası, incə hissləri, kədəri və zərifliyi qarşısında bütün gözəlliyi və əzəməti ilə par- layırkən mənim əllərim və qələmim titrəyirdi». 1 Şair: Bağışla, ey dahi, hüzurunda mən, Bəzən utanmışam səhvlərimdən,— 1 S.Vurğun. Əsərləri. 5-ci cild, Bakı, 1972, s.276 189 deyəndə də yəqin ki, milli koloritin ifadəsindəki çətinlikləri nəzərdə tuturdu. Bu mənada digər bir məqamı da xatırlatmaq yaxşı olardı. Bu münasibətlə Səməd Vurğun yazırdı: «Куда, куда вы удалились весны моей златые дни?». Sanki burada heç bir aforizm, heç bir milli xüsusiyyət yoxdur. Lakin tərcüməyə gələndə Azərbaycan dilində «hara, hara?» deyə bilməzsən, bu çox quru səsələnər. Həmçinin «весны моей» və «златые дни» kimi ifadələri olduğu kimi, hərfi tərcümə etmək olmaz. Beləliklə, əsərdəki ən gözəl misraları tərcümə etmək mümkün olmur! İki misrada- kı ifadə azərbaycanca səslənmir. Deməli, burada axtarmaq, yaratmaq lazımdır. Lenskinin ölüm qabağı yazdığı həmin şeyin tərcüməsi Vurğunda belə alınmışdır: Hayana, hayana uçub getdiniz Ey bahar ömrümün əziz günləri? Kim bilir başıma nələr gələcək? Əbəs düşünürəm mən onu gerçək, Qaranlıq bürüyüb almış o günü, Verəcək onsuz da tale hökmünü. Dəlib deşəcəkmi sinəmi oxlar, Ötüb keçəcəkmi yoxsa yanımdan, Hamısı nemətdir, dəyişir zaman, Hər günün, gecənin özgə hökmü var. Dərdə, möhnətə də şükürlər olsun, Gələn zülmətə də şükürlər olsun! Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|