Chirchiq davlat pedagogika universiteti

OSSILYATOR VA ROTATOR SISTEMALARI
Atom va molekulalarning tuzilishini o’rganishda turli holatdagi energiyani hisoblash uchun model sifatida ossilyator va rotator sistemalaridan foydalaniladi, chunki bu sistemalarning mexanikaviy xususyatlari mukammal o’rganilgan.
Ossilyator – lotinchа tebranish so’zidan olingan bo’lib, uni ifodalaydigan kataliklar vaqt o’tishi bilan davriy ravishda o’zgaradi. Muvozanat holatida sistemaning potentsial energiyasi minimum qiymatga ega bo’ladi. Agar sistema muvozanat holatidan bir oz cheklansa, ossilyator harakati to’g’ri chiziq tenglamasi bilan ifodalanadi (bunga garmonik ossilyator deyiladi). Agar sistema muvozanat holatidan ko’proq cheklansa, uning harakatini to’g’ri chiziq tenglamasi bilan ifodalab bo’lmaydi (bunday ossilyatorga nogarmonik ossilyator deyiladi). Ossilyator energiyasi Е_ОС=hy (n+ ) ga teng, n–butun sonlar (О ), υ – chastota.
Rotator – lotincha so’z bo’lib, aylanish demakdir, u moddiy nuqtadan iborat mexanikaviy sistema hisoblanadi. Harakatsiz fazoda bu nuqta rotator markazida ma‘lum masofada vaznsiz qattiq simda tutib turiladi. Kvant mexanikasi bo’yicha rotatorning harakat miqdori orbital momenti kvadratining chekli (diskret) qiymati bilan ifodalanadi.
Rotator molekulalarning aylanma harakatini matematik ifodalashda ideallashtirilgan model sifatida qo’llaniladi. Agar ikki atomli molekulada atomlar orasidagi masofa juda kichik bo’lsa, molekulaning aylanma harakat energiyasi kvantlangan rotator tenglamasi bilan ifodalanadi.

3.1 Qattiq Moddalar: Xususiyatlari, Tuzilishi,

Qattiq Moddalar: Xususiyatlari, Tuzilishi, Zichligi Va Misollar

tanani shakllantirish imkoniga ega va bir hajmi Qattiq qo'ng'iroq kabi moddalar. suyuqlik va gazlar, ularning shakli bilan ajralib turadi. qattiq tufayli zarrachalar erkin ko'chib o'tishga qodir emas, aslida tananing shaklini saqlab. Ular zichligi, muloyimlik, elektr o'tkazuvchanlik va rangli farq qiladi. Ular, shuningdek, boshqa xususiyatlarga ega. Misol uchun, bu moddalarning eng suyuq agregat holati sotib, isitish paytida eritiladi. Ulardan ba'zilari, zudlik bilan gazlashtirilgan eshitilibdi qachon (Süblime). Lekin, shuningdek, boshqa moddalar ichiga yiqitish, deb ham bor.