Cho‘lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Toshkent — 2019 R. Farmonov, U. Jo‘rayåV, sh. Ergashev jahon tarixi

Birinchi afyun urushi. 
Buyuk Britaniya
savdogarlari Hindistondan g‘ayriqonuniy
ravishda Xitoyga afyun (qora dori) kirita
boshladilar. Mahalliy Xitoy ma’murlari af-
yun ortilgan karvonlarni musodara qil-
ganiga javoban Britaniya hukumati afyun
va ingliz tovarlarini olib kirishni qonun-
lashtirish uchun 1840-yili Xitoyga qarshi
urush boshladi. Urush tarixga «Birinchi
afyun urushi» nomi bilan kirgan. Bu urush
1842-yilgacha davom etdi. Urushda Xitoy iqtisodiy va harbiy texnika
jihatidan qoloqligi tufayli mag‘lubiyatga uchradi.
Urush yakunida Buyuk Britaniya Gonkong orolini bosib oldi va
Xitoyni chet el savdogarlari uchun bir nechta portni ochib qo‘yish
haqidagi shartnomani imzolashga majbur etdi.
Lekin Xitoy afyun olib kirilishining qonuniy ekanligini tan olmadi.

1840-yili ...

Afyun urushlari – bu ...

1856-yili...

Xun Syutsyuan – bu ...
Ikkinchi afyun urushi.
1856–1860-yillari Ikkinchi afyun urushi ro‘y
berdi. Bu safar Xitoy Buyuk Britaniya va Fransiyaning birlashgan
qo‘shinlaridan qaqshatqich zarbaga uchradi. Ular Pekin bo‘sag‘alari-
da juda boy xazinalarga ega bo‘lgan imperatorning yozgi saroyini
taladilar va vayron qildilar. Mustamlakachilar Xitoyni yangi, teng
bo‘lmagan shartnomalar tuzishga majbur etdilar. Chet elliklarga yana
boshqa portlar orqali ham savdo olib borishga ruxsat etildi va yangi
imtiyozlar berildi. Ayni paytda ingliz va fransuz fuqarolari Xitoy
hududida Xitoy qonunlari va sudiga bo‘ysunishdan ozod qilindi. Agar
ular jinoyat qilsalar, ularni tegishli mamlakatning elchisi o‘sha mam-
lakatning qonunlariga binoan sud qilardi. Dengiz savdosida ustunlikni
egallagan Buyuk Britaniya Xitoyda hammadan ko‘proq imtiyozga ega
bo‘lib oldi. Dengiz sohilidagi katta shaharlarda vujudga keltirilgan
maxsus kvartallarda faqat ajnabiylar yashashar, Xitoy ma’murlari esa
bu yerlarga kira olmas edilar.