D əniz neftqaz yataqlarının tikinti layihəsinin əsas mərhələləri

Sualtı neftqaz kəmərinin trassasının (yolunun) müəyyən
edilm
əsi 
Sualtı kəmərin trassasının müəyyən edilməsi aşağıdakı parametrlərdən asılıdır: 
–
İlk və son çəkiləcək məntəqələrin necə yerləşdirilməsindən; 
–
Suyun d
ərinliyindən; 
–
Suyun dibind
əki relyefdən; 
–
D
ənizin dibində mövcud ola biləcək xoşagəlməz hallardan (dəniz dibindəki 
qumun dalğavarı olması, möhkəm olmayan qruntdan və s.); 
–
Başqa neftqaz yataqlarının sualtı kəmərlərin, müxtəlif konstruksiyaların, qadağan 
olunan bölg
ələrin (məsələn hərbi-dəniz təlim zonaları) olmasından; 
–
Ç
əkiləcək sualtı kəmərin gəmiçiliyə və balıqçılığa mane olmamasından asılıdır. 
Ç
əkiləcək sualtı neftqaz kəmərinə ətraf mühit faktorlarının təsiri.
Sualtı neft-qaz kəmərinin çəkiləcəyi yerin ətraf mühitinin vəziyyəti aşağıdakı şərtlərlə 
yazılmalıdır: 
–
d
əniz dibində çəkiləcək yerin xarakteristikası; 
–
d
ənizdibi qruntun xassələri; 
–
sualtı axınlar və dalğalar; 
–
daimi sualtı axınlar; 
–
d
əniz suyunun xarakteristikası; 
–
buz
əmələgəlmə şəraiti; 
–
d
əniz dibində seysmoaktivliyi. 
Yuxarıda qeyd etdiklərimiz nəzərə alınaraq sualtı neft-qaz kəmərləri layihələndirilir. 
Sualtı neft-qaz kəmərlərinin çəkilməsinin əsas üsulları və texnologiyaları 
Mür
əkkəb hidrometroloji şəraitdə açıq dənizdə çıxarılan neftin və qazın hasilatı 
texnikası və texnologiyası genişlənərək inkişaf etdikcə; quyu məhsulunun sahilə daha uzaq 
m
əsafələrə və suyun daha dərin sahələrindən keçəcək sualtı boru kəmərlərinin çəkilməsinə 
d
ə ehtiyac yaranır. 
D
əniz sualtı boru kəmərlərinin çəkilməsi, xüsusi üsullar və texnologiyalar əsasında, 
ştinger, maili ramalar ilə təchiz edilmiş, müxtəlif konstruksiyalı barjlarla yerinə yetirilir. 
Bundan başqa sualtı boru kəmərləri dənizdə tənzimlənərək hava yastıqları 
„ponton‟bərkidilərək yedək gəmiləri vasitəsilə boru kəməri çəkiləcək rayona „plet 
halında‟ aparılır və orada dəniz dibinə batırılır. 
Aşağıda sualtı boru kəmərlərinin müxtəlif üsul və texnologiyalarla çəkilməsinə 
baxılır: 
a)
Sualtı neft-qaz boru kəmərlərinin stingerlə təchiz edilmiş, borudüzən barjlarla 

---

ç
əkilməsi. 
Sualtı boru kəmərlərinin çəkilişində xüsusi texniki vasitələrlə təmin edilmiş dəniz 
g
əmilərindən istifadə edilir ki, onların vasitəsi ilə borular birləşdirilərək (qaynaq üsulu ilə) 
d
əniz dibinə endirilir. Bu gəmilərin göyərtəsində ehtiyat boruların saxlanılması üçün 
xüsusi sah
ə olur. Bundan başqa gəminin göyərtəsində (barjın) işləri yerinə yetirmək üçün 
müxt
əlif avadanlıqlar və qurğular yerləşdirilir. (Məsələn – qaynaq aparatları, dalğıc 
avadanlıqları, boruları yükləmək üçün kranlar, qaynaq yerlərini yoxlamaq üçün avadanlıq, 
montaj işlərini görmək üçün stingerlər, „yakorlar‟, ballast tankları və s.) 
Sualtı boru kəmərlərinin çəkilməsinin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, göyərtədə 
(
„paluba‟) borular bir-birinə qaynaqlanır və xüsusi üsul və vasitələrlə dəniz dəniz dibinə 
endirilir. Qaynaqlanmış boruların (pletlərin) dəniz dibinə endirilməsi zamanı stingerlərdən 
istifad
ə endilir. 
Stingerl
ər - çəkilən boru kəmərinin dəniz dibinə təhlükəsiz və düzgün endirilməsi 
üçün sualtı kəmərə müəyyən bucaq altında mailliyi təmin edən xüsusi konstruksiyalı 
qurğudur. 
Stingerl
ərin üç növü məlumdur: 
–
düzx
ətli; 
–
əyrixətli sərt; 
–
əyrixətli oynaqlı (şarnirli). 
Düzx
ətli stingerlər - sərt metalkonstruksiyalı olub, dəniz sularının nisbətən dayaz 
sah
ələrində sualtı boru çəkilişində istifadə edilir. 
S
ərt əyrixətli stingerlər - sualtı boru kəmərlərinin çəkilişi zamanı kəmərin dəniz 
dibin
ə endirilməsi üçün müəyyən edilmiş bucaq altında maillik yaradılır və sonradan onu 
d
əyişmək mümkün olmur. 
Şarnirli (oynaqlı) əyrixətli stingerlər – bu stingerlər bir-biri ilə xüsusi oynaqlı 
birl
əşmələr vasitəsilə birləşdirilmiş bir neçə seksiya-seqmentdən ibarət olur. Bu tip 
stingerl
ərdən istifadə edilməsinin aşağıdakı üstünlükləri var: 
–
sulatı kəmərin çəkildiyi rayonda dənizin dərinliyinin dəyişməsi diapazonun sərt 
stinger
ə nisbətən bir neçə dəfə çox olması; 
–
d
əniz şəraitində manevr imkanlarının çox olması; 
–
boru ç
əkilişi zamanı stingerin uzunluğunun seksiya-seqmentlər vasitəsilə 
d
əyişdirilə bilməsi, sərt stingerlərdə bu mümkün deyildir. 
–
Sualtı boru kəmərlərinin çəkilişi zamanı stingerə düşən yükün tənzimlənə bilməsi. 
Boru düz
ən “Süleyman Vəzirov” gəmisinin stingerinin konstruksiyasının sxemi 
aşağıdakı şəkildə verilmişdir: