12
ERKIN DIKTANT
Erkin diktantda o‘quvchi matnning
umumiy mazmunini saqlagan
holda, ayrim so‘z yoki so‘z birikmalarini boshqa so‘z yoki so‘z birikmalari
bilan almashtira oladi. Bu jihatdan erkin diktant bayonga yaqin turadi.
Ma’lum orfogrammani mustahkamlash uchun mazmun va til jihatidan
o‘quvchilarning bilim darajasiga mos matn tanlanadi. Matnni avval
o‘qituvchi o‘qib beradi. Mazmunini bir o‘quvchidan so‘raydi.
Orfografiyasi mustahkamlanishi kerak bo‘lgan so‘zlar tahlil qilinadi.
Keyin o‘qituvchi birinchi xatboshi (abzas) ni o‘qiydi. O‘quvchilar
eslab
qolganlaricha yozadilar. Bunda gaplar soni asliga qaraganda ko‘payishi
yoki kamayishi, bir so‘z o‘rniga uning sinonimi ishlatilishi mumknn.
Lekin
abzasdagi mazmun, mustahkamlanayotgan orfogramma saqlanishi
shart. Shu asosda qolgan xatboshilar ham yozdiriladi.
Diktant tamom bo‘lgandan so‘ng, o‘quvchilar o‘z yozganlarini
grammatika,
orfografiya, punktuatsiya qoidalariga ko‘ra tekshirib
chiqadilar. Keyin o‘qituvchi daftarlarni yig‘ib oladi.
Tekshirish vaqtida
imlo bilan birga mazmunga ham e’tibor beriladi.
Erkin diktantda ayrim o‘quvchilar ba’zi qiyin so‘zlarni atayin tashlab
ketadilar. Bunga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. Buning oldini olish uchun matn
mazmunini erkin ifodalashda o‘qituvchi ko‘rsatgan so‘z
va iboralarni
saqlab qolish shart ekanligi tushuntiriladi.
Erkin diktant, ayniqsa, o‘qilgan matnni ko‘proq eslab qolish,
boshqalarning fikrini bayon qila olish malakasini
hosil qilishda muhim
ahamiyatga egadir.
GRAMMATIK TOPSHIRIQLI DIKTANT
Bunday diktant turida o`quvchilarning grammatik, jumladan, mustaqil
va yordamchi so`z turkumlarini to`g`ri qo`llash
layoqatlari, imlo
savodxonligi aniqlanadi. Diktovka qilib yozilgan matnni o‘quvchilar turli
grammatik topshiriqlar orqali tahlil qiladilar.
Dostları ilə paylaş: 
