230
1.
prizmaşəkilli nüvələr
– 6 ədəd;
2.
diskşəkilli nüvələr –
2 ədəd;
3.
birzərbəsəthli nüvələr
– 3 ədəd;
4.
ikizərbəsəthli nüvələr
– 2 ədəd.
Prizmaşəkilli
nüvələrin
hamısı
çaxmaqdaşından
hazırlanmışdır. Nüvələr üzərində istənilən qədər lövhələr
qoparılmışdır. Təsvir olunan prizmaşəkilli nüvələr üst Paleolit
üçün xarakterik olan nüvələrdən ibarətdir. Damcılı düşərgəsindən
tapılmış üst Paleolitə aid nüvələrin nümunələri 106-cı şəkildə
göstərilmişdir.
Damcılı düşərgəsinin daş məmulatı arasından qeydə alınmış
2 ədəd diskşəkilli nüvələr çaxmaqdaşından hazırlanmışdır. Təsvir
olunan nüvələrin ancaq bir üzündən qəlpə və lövhələr
qoparılmışdır. Nüvənin əks üzündə isə təbii qabıq olduğu kimi
saxlanılmışdır.
Düşərgədən aşkar edilmiş 3 ədəd birzərbəsəthli nüvələrin 2
ədədi çaxmaqdaşından, bir ədədi isə slanes daşından
hazırlanmışdır.
231
Damcılı düşərgəsinin daş məmulatı içərisindən qeydə
alınmış ikizərbəsəthli nüvələrin hər ikisi çaxmaqdaşından
hazırlanmışdır. Təsvir olunan nüvələrin üzərindən çoxlu qəlpə və
lövhələr qoparılmışdır. Ona görə də təsvir olunan nüvələr qalıq
nüvələrə çevrilmişdir.
1953, 1956-1958-ci illərdə Damcılı mağara düşərgəsində
arxeoloji qazıntılar zamanı 6894 ədəd daş məmualtı aşkar
edilmişdir. Onların 342 ədədi əmək alətlərindən, qalanları isə
istehsal tullantıları və nüvələrdən ibarətdir (Hüseynov, 1975;
Cəfərov, 1999).
Damcılı düşərgəsindən tapılmış daş məmulatı içərisindən üst
Paleolitə aid aşağıdakı alətlər qeydə alınmışdır:
1.
qaşovcuqlar
(19
ədəd);
2.
bizlər (11 ədəd);
3.
kəsicilər (9 ədəd);
4.
bıçaqlar (6 ədəd);
5.
şalelperron
tipli
alətlər (4 ədəd);
6.
levallua itiucluları (8
ədəd);
7.
dişəklənmiş levallua
itiucluları (5 ədəd);
232
8.
üzərində işlək izi
olan lövhələr (28 ədəd)4
9.
ucluqlar (4 ədəd)
Qaşovcuqlar (19 ədəd). Onların 12 ədədi çaxmaq, 5 ədədi
dəvəgözü, 2 ədədi isə slanes daşlarından hazırlanmışdır.
Qaşovcuqların zərbə səthləri və zərbə düyünləri olduqca yaxşı
saxlanılmışdır. Təsvir olunan alətlərin işlək ağızları incə, nazik və
itiləyici dişəklə işlənmişdir. Tağlar düşərgəsinin II təbəqəsindən
qeydə alınmış qaşovcuqlar daha incə hazırlanmışdır. Bu da üst
Paleolitin II inkişaf mərhələsində (solyutre) hazırlanmış alətləri
xatırladır. Təsvir olunan qaşovcuqların nümunələri 106, 1, 2 və 3-
də göstərilmişdir.
Bizlər (11 ədəd). Onların 6 ədədi çaxmaq, 3 ədədi dəvəgözü
və 2 ədədi isə slanes daşlarından hazırlanmışdır. Təsvir olunan
alətlərin ucları olduqca incə və itiləyici dişəklə işlənmişdir.
Sonuncu qeyd olunan xüsusiyyət alətlərdən iş prosesində əlverişli
istifadə edilməsinə imkan verir. Həmin bizləri dəstək hissəyə
bağlayıb, ovçuluqda istifadə etməyə yararlı olur. Təsvir olunan
alətlərin nümunələri şəkil 106, 5, 11-də göstərilmişdir.
Kəsicilər (9 ədəd). Alətlərin 5 ədədi çaxmaq, 4 ədədi isə
dəvəgözü daşlarından hazırlanmışdır. Kəsicilərin işlək ağızları
olduqca incə dişəklə işlənmişdir. O nların vasitəsilə hər hansı bir
233
əşyanı asanlıqla kəsmək olur. Təsvir olunan alətlərin nümunələri
şəkil 107-də göstərilmişdir.
Bıçaqlar (6 ədəd). Onların 4 ədədi çaxmaq, 2 ədədi isə
dəvəgözü daşlarından hazırlanmışdır. Alətlərin zərbə səthi və
zərbə düyünü yaxşı saxlanılmışdır. Bıçaqların 4 ədədinin işlək
ağızları incə itiləyici dişəklə işlənmişdir. Iki bıçağın işlək ağzı isə
dişəksiz iti formaya salınmışdır. Damcılı düşərgəsindən tapılmış
bıçaqlarla Tağlar düşərgəsinin II təbəqəsindən tapılmış bıçaqların
oxşar cəhətləri vardır. Təsvir olunan bıçaqların nümunələri şəkil
108-də göstərilmişdir.
Şatelperron tipli alətlər (4 ədəd). Alətlərin hamısı
çaxmaqdaşından hazırlanmışdır. Təsvir olunan alətlərin zərbə
səthi və zərbə düyünü olduqca yaxşı saxlanmışdır. Alətlərin işlək
ağızları nazik itiləyici və dik dişəklə işlənmişdir. Qobustanın
“Qayaarası” düşərgəsinin daş məmulatı içərisindən də bir neçə
Şatelperron tipli alətlər qeydə alınmışdır. Belə əmək alətləri üst
paleolit mədəniyyəti üçün xarakterik olan alətlər hesab olunur.
Levallua itiucluları (8 ədəd). Alətlərin 5 ədədi çaxmaq, 2
ədədi slanes və 1 ədədi isə dəvəgözü daşından hazırlanmışdır.
Levallua itiuclularının hamısının zərbə səthi və zərbə düyünü
yaxşı saxlanmışdır. Təsvir olunan alətlərin bir neçəsinin üzərində
iş prosesində əmələ gəlmiş geniş qopuq izləri nəzərə çarpır.
Damcılı düşərgəsinin daş məmulatı içərisində qeydə alınmış