Daromad-isteʼmol chizigʻi va uning tahlili

1.2. Daromad va iste'mol o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik.

II Bob. Istemol tanlovi nazariyasi va uning iqtisodiyotdagi o’rni

2.1. Daromad va almashtirish samarasini talab o`zgarishiga ta′siri
Daromad va almashtirish samaralari. «Daromad-iste'mol» chizig‘ini tahlil qilganimizda, daromad o‘zgarishini ( narxlar o‘zgarganda) iste'molga ta'sirini o‘rgangan edik. «Narx-iste'mol» chizig‘i orqali narxlarning o‘zgarishini bir ne'mat bilan boshqa bir ne'matni nisbiy almashtirishga ta'siri o‘rganiladi. Endi biz X₁ ne'matga bo‘lgan talabni o‘zgarishining qancha qismi narx bilan bog‘liq va qancha qismi daromad bilan bog‘liqligini ko‘rib chiqamiz (35-rasm). Narxning har qanday o‘zgarishi, birinchidan: real daromadni oshiradi, natijada befarqlik egri chizig‘i siljiydi va iste'molchi sotib olishi mumkin bo‘lgan ne'matlar tarkibini o‘zgartiradi; ikkinchidan - narxlar nisbatini o‘zgartiradi va bir ne'mat (B) bilan boshqa ne'mat (A) almashtiriladi.
Ne'matlar majmuasiga (A va B ne'matlar) bo‘lgan talab o‘zgarishining qancha qismi real daromad ta'siri va qancha qismi narxning pasayishi bilan bog‘liq ekanligini aniqlamoqchimiz. 3-rasmda byudjet chizig‘ining boshlang‘ich holati BA va A ne'mat narxi pasaygandan keyingi holati BA' keltirilgan. Boshlang‘ich byudjet chizig‘ida U befarqlik egri chizig‘iga mos keluvchi optimal majmua E nuqta bilan ifodalangan.

3-rasm. Normal tovarlar uchun daromad samarasi.

E nuqtada iste'molchi B ne'matdan B₁ miqdorda, A ne'matdan A₁ miqdorda sotib oladi. A ne'matning narxi tushgandan keyin, yangi optimal majmua BA' byudjet chizig‘i bilan U2 befarqlik egri chiziqlari kesishgan E3 nuqtaga o‘tadi. E3 nuqtada iste'molchi B₃ miqdorda B ne'matdan va A miqdorda A tovardan sotib oladi.
Demak, A ne'mat narxining pasayishi iste'molchining real daromadini, uning tovar sotib olish imkoniyatini oshiradi, ya'ni uning o‘z ehtiyojini qondirish darajasini oshiradi. Bu yerda A ne'matni iste'mol qilish hajmining umumiy o‘zgarishi (uning narxi tushishi hisobidan) rasmda AA bilan belgilangan. Iste'molchi boshida 04 miqdorda A ne'matdan sotib oladi, narx o‘zgargandan keyin sotib olish hajmi 0A₃ ga o‘zgaradi. B tovarni sotib olish hajmi 0B₁ dan 0B₃ ga qisqardi.