Daturlash tizimlari va tillari

Pascal tili

• Pascal tili – XVII asrda yashagan va dunyoda birinchi hisoblash mashinasini yaratgan fransuz olimi Blez Paskal sharafiga shunday deb nomlangan. Oʼzining soddaligi, mantiqiyligi va samaraligi tufayli bu til butun dunyoga tez tarqaldi. Hozirgi paytda barcha hisoblash mashinalari, xususan, mikro EHMlar ham shu tilda ishlash imkoniyatiga ega. Dasturlar matnining toʼgʼriligini osonlik bilan tekshirish mumkinligini, ularning maʼnosi yaqqol koʼzga tashlanishi va oddiyligi bilan ajralib turadi. Pascal dasturlash tilining alifbosi deb, shu tilda maʼlumotlarni ifodalash va dasturlar yozish jarayonida kompilyator tomonidan qabul qilishga ruxsat berilgan belgilar yoki maxsus belgilardan iborat boʼlgan zanjirlar toʼplamiga aytiladi.

• Delphi - dasturlash tillaridan biri. Borland firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan. Delphi dasturlash tili avvaldan Borland Delphi paketi tarkibiga kiritilgan. Shu bilan bir qatorda 2003-yildan hozirgacha qoʼllanilayotgan shu nomga ega bulgan. Delphi — Object Pascal tilining bir qancha kengaytirishlar va toʼldirishlar orqali kelib chiqqan boʼlib, u obʼyektga yoʼnaltirilgan dasturlash tili hisoblanadi. C# dasturlash tili (Si Sharp - deb talaffuz qilinadi) leksik jihatdan kengaytirilgan, imperativ, deklarativ, funktsional, umumiy, obʼektga yoʼnaltirilgan (sinfga asoslangan) va komponentlarga yoʼnaltirilgan dasturlash fanlarini oʼz ichiga olgan umumiy maqsadli, koʼp paradigmali dasturlash tili. U 2000 yilda Maykrosoft tomonidan .NET tashabbusi doirasida ishlab chiqilgan.

• Java dasturlash tili - eng yaxshi dasturlash tillaridan biri boʼlib, unda korporativ darajadagi mahsulotlarni (dasturlarni) yaratish mumkin. Bu dasturlash tili Oak dasturlash tili asosida paydo boʼldi. Oak dasturlash tili 90-yillarning boshida Sun(Quyosh) Microsystems tomonidan platformaga, yaʼni [Operatsion sistema]ga bogʼliq boʼlmagan holda ishlovchi yangi avlod aqlli qurilmalarini yaratishni maqsad qilib harakat boshlagan edi. Bunga erishish uchun Sun xodimlari C++ ni ishlatishni rejalashtirdilar, lekin baʼzi sabablarga koʼra bu fikridan voz kechishdi. Oak muvofaqiyatsiz chiqdi va 1995-yilda Sun uning nomini Javaga almashtirdi, va uni WWW rivojlanishiga xizmat qilishi uchun maʼlum oʼzgarishlar qilishdi. Java obʼektga yoʼnaltirilgan dasturlash (OOP – Object Oriented Programming) tili va u C++ ga ancha oʼxshash. Bunda dasturlashda eng koʼp yoʼl qoʼyildigan xatolarga sabab boʼluvchi qismalari olib tashlanib ancha soddalashtirilgan.

• C++ dasturlash tili - turli maqsadlar uchun moʼljallangan dasturlash tili. 1979-yili Bell Labsda Biyarne Stroustrup tomonidan C dasturlash tilining imkoniyatlarini kengaytirish va OOP(object Oriented Programming) xususiyatini kiritish maqsadida ishlab chiqarilgan. Boshida “C klasslar bilan” deb atalgan, 1983-yili hozirgi nom bilan yaʼni C++ deb oʼzgartirilgan. C++ C da yozilgan dasturlarni kompilyatsiya qila oladi, ammo C kompilyatori bu xususiyatga ega emas. C++ tili operatsion tizimlarga aloqador qisimlarni, klient-server dasturlarni, EHM oʼyinlarini, kundalik ehtiyojda qoʼllaniladigan dasturlarni va shu kabi turli maqsadlarda ishlatiladigan dasturlarni ishlab chiqarishda qoʼllaniladi. Visual Basic dasturlash tili - Maykrosoft korporatsiyasi tomonidan ishlab chiqilgan dasturlash tili va uning uchun dasturlash muhitidir. U Basic dan koʼp funktsialligi va grafik koʼrinishga ega ekanligi bilan farqlanadi.

• ActionScript dasturlash tili - obʼektga yoʼnaltirilgan dasturlash tili, FLASH ilovalar bilan ishlash, SFW va boshqa web sahifadgi FLASH ilovalar yaratishda qoʼllaniladi. ActionScript Flash Player ning bir qismidir u virtual mashina (ActionScript virtual mashinasi) tomonidan amalga oshiriladi. ActionScript yordamida interaktiv multimedia dasturlar, oʼyinlar, web-sahifalar yaratiladi. ActionScript Flashning boshqaruv tilidir. ActionScriptning yangi versiyalari oʼzining oldingi Flash versiyasidan farq qiladi. Flashning boshlangʼich versiyalarida buyruqlar chegaralangan boʼlib, noqulay interfeysga ega edi. U faqat asosiy harakatlar uchun ishlatilar edi. Soʼnggi versiyalarida esa buyruqlar soni koʼpaytirilib, interfeysi esa juda qulay koʼrinishga keltirildi. ActionScript sichqoncha koʼrsatkichi yordamida yoki klaviaturadan berilayotgan harakatlarni boshqarish va maʼlum kadrdagi harakatlarni boshqarish imkonini beradi.

• Python dasturlash tili - bu umumiy-maqsadli dasturlash uchun keng tarzda foydalaniladigan yuqori darajali dasturlash tili. Dasturlash tili Guido van Rossum tomonidan yaratilgan va birinchi marta 1991 yilda foydalanib koʼrilgan. har xil platformalar (Windows, Mac OS, Linux va boshqalar) Python Python shuningdek, Microsoft.NET platformasi uchun ham yozilgan va u IronPython deb nomlanadi.

• Java dasturlash tili - eng yaxshi dasturlash tillaridan biri boʼlib, unda korporativ darajadagi mahsulotlarni (dasturlarni) yaratish mumkin. Bu dasturlash tili Oak dasturlash tili asosida paydo boʼldi. Oak dasturlash tili 90-yillarning boshida Sun(Quyosh) Microsystems tomonidan platformaga, yaʼni [Operatsion sistema]ga bogʼliq boʼlmagan holda ishlovchi yangi avlod aqlli qurilmalarini yaratishni maqsad qilib harakat boshlagan edi. Bunga erishish uchun Sun xodimlari C++ ni ishlatishni rejalashtirdilar, lekin baʼzi sabablarga koʼra bu fikridan voz kechishdi. Oak muvofaqiyatsiz chiqdi va 1995-yilda Sun uning nomini Javaga almashtirdi, va uni WWW rivojlanishiga xizmat qilishi uchun maʼlum oʼzgarishlar qilishdi. Java obʼektga yoʼnaltirilgan dasturlash (OOP – Object Oriented Programming) tili va u C++ ga ancha oʼxshash. Bunda dasturlashda eng koʼp yoʼl qoʼyildigan xatolarga sabab boʼluvchi qismalari olib tashlanib ancha soddalashtirilgan.