Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 03. 05. 2012-ci IL tarixli 746
Yüklə 112 Kb. Pdf görüntüsü
|
• Çox firmalar yalnız ekoloji etibarlı tərəfdaşlarla əmək daşlıq edir ki, bu da tədarükçülərin, korporativ müştərilərin və hətta rəqiblərin EM təkmilləşdirmələrinə sövq edir. Bütün bunlaın məqsədi müəssisənin təkcə təbiətimühafizə qanunvericilik normalarına, sadəcə olaraq, uyğun olması deyil, həm də özünün istehsal proseslərinin və buraxılan məhsulun maksumum ekoloji təhlükəsizliyinin əldə edilməsinə, həmçinin onun rəqabətədavamlılığmın təmin olunmasına yönələn məq sədyönlü ekoloji siyasətinin işlənib hazırlanması olan EM-də yeni yanaşmalara gətirib çıxartdı. EM-in tətbiqi zamanı əsas həlledici rol menecment siste minə və müəssisə siyasətinin işlənib hazırlanmasına ekoloji as pektlərin daxil edilməsinə görə əsas məsuliyyəti daşıyan müəs sisə rəhbərliyinə ayrılır. Rəhbərlik maliyyə vəsaitlərinin ay rılması, xüsusi personalın seçilib götürülməsi, EM sisteminin uğurlu işləməsi üçün lazımi tədbirlərin müəyyən edilməsi qay ğısına qalmalıdır. EM sisteminin mühüm elementi müəssisənin, məhsul (yaxud xidmətlərin) istehsalı prosesində ətraf mühitin müha fizəsinin prioritetliyinin qəbul edilməsin əks etdirən, ekoloji siyasətidir. Ekoloji siyasətin formalaşdırılması zamanı bunlar nəzərə alınmalıdır: • İstehsal fəaliyyətinin bütün növlərinin ətraf mühitə təsirinin məcmusu; • Enerjidən, xammaldan, sudan istifadə; • Səs-küy səviyyəsi; • İstehsal texnologiyaları; • Məhsulun planlaşdırılması; • Müştərilərlə və tədarükçülərlə münasibətlər; • Fövqəladə vəziyyət yarandığı halda davranış qaydaları və onun qarşısının alınması; • Personalın öyrədilməsi və ekoloji informasiyası, həmçi nin xarici ekoloji informasiyam. 286 Müəssisənin ekoloji siyasəti onun bölmələri tərəfindən ope rativ ekoloji məqsədlərin hazırlanmasına xidmət edir və aşağıdakılar nəzərdən keçirilir. • Xammalın, materialların, reagentlərin, enerjinin itki sinin azaldılması və qənaət; • Maddi resursların yenidən emalı; • Çox təhlükəli və yüksək təhlükəli maddə və material ların istehlak edilməsinin ixtisara salınması və əvəz edilməsi; • İstehsal tullantılarının təkrar emalı və istifadəsi; • Texnoloji proseslərin ətraf mühitə təsirini azaltmaq üçün təkmilləşdirilməsi; • Çıxdaş malların (nöqsanların) azaldılması; • İstehsal olunan məhsulun və xidmətlərin keyfiyyətinin artırılması; • Texnoloji və istehsal nizam-intizammın yüksəl dilməsi, ətraf mühitə qəza və “gecə” təsirlərinin azaldılması. Ekoloji məqsədləri əsas götürərək, konkret tədbirləri özündə ehtiva edən, onların yerinə yetirilməsi müddətlərini və məsuliyyətini, zəruri maliyyə vəsaitlərinin həcmini göstərən ekoloji proqram tərtib olunur. Ekoloji proqrama daxil edilmiş tədbirlərin gerçəkləşdirilməsi ilə müəssisənin ekoloji siyasəti həyata keçirilir və EM sistemi fəaliyyət göstərir. ISO 14001 beynəlxalq standartın tələblərinə uyğun ola raq EM sistemi, bu sistemin tələblərinə əməl olunmasına nə zarəti həyata keçirməyə imkan verən xüsusi sənədləşmənin ya radılmasını nəzərdə tutur (EM sistemi üzrə rəhbərlik, işçi və texnoloji təlimatlar, yaxud təşkilati planlar). İctimaiyyətin və bütün maraqlı tərəflərin müəssisənin fəaliyyətinin ekoloji as pektləri barədə məlumatlandırılması üçün təsərrüfat subyekt lərinin ekologiyalaşması prosesini əks etdirən illik ekoloji hesabat aparılmalıdır. EM sisteminin işləməsinin yoxlanılması və dəyərləndirilməsi ekoloji audit vasitəsilə aparılır. 287 Planlaşdırmanın əsas fundamental elementlərindən biri müəssisənin biznes planıdır. Onun strukturunda təbiətimühafızə və ehtiyatların qorunub saxlanması fəaliyyətinə həsr edilmiş bölmələr olmalıdır: • “ekoloji-iqtisadi sistemlərin imkanları”; • “ehtiyat növləri (birincili və ikincili) və ekoloji məh dudiyyətlər; • “istehsal tullantılarından alman məhsulun satış bazan”; • “marketinq planı”; • “ekoloji-iqtisadi effektin artırılması üçün infrastruktur obyektləri və istehsal kooperasiyası üzrə təşkilati plan”; • “təbiətimühafızə və ehtiyatların qorunub saxlanması fəaliyyətinin hüquqi təminatı”; • “maliyyə planı”; • “təbiətimühafızə obyektlərinin kapital inşaası və re konstruksiyası planı. Müəssisənin fəaliyyətinin ekoloji normaların və qaydalann tələblərinə müvafıqliyinə nəzarətin mühüm forması ekoloji auditdir. Beynəlxalq Ticarət Palatasının müəyyənləşdirməsinə görə ekoloji audit - istehsal proseslərinin idarə olunması və işləməsi sisteminin ekoloji tələblərə uyğun gəlməsinin, sistem ləşdirilmiş, sənədli təsdiq olunan obyektiv qiymətləndirilmə sindən ibarət idarəetmə alətidir. Ümumilikdə audit (ingilis dilindən audit - yoxlama, təftiş) - hər hansı peşəkar fəaliyyət haqqında obyektiv məlumatların alınması, dəyərləndirilməsi və bunların müəyyən meyarlara, normalara və standartlara uyğunluq səviyyəsinin müəyyən edil məsi prosesidir. Adi nəzarət ilə müqayisədə, audit müəyyən üstün cəhətlərə malikdir: mötəbərlik, müstəqillik, obyektivlik, təkrarlanma, aydın başa düşülmə, ilkin olaraq ondan təsərrüfat subyektlərinin maliyyə fəaliyyəti sferasında şirkətin, müəssi sənin, idarənin mühasibat hesabatlarının və onun maliyyə-təsər 288 rüfat fəaliyyətinin digər sənədlərinin dəqiqliyinin (düzgün lüyünün) yoxlanması üçün istifadə edilirdi. Sonradan audit prosedurasından təsərrüfat subyektlərinin fəaliyyətinin effektiv liyinin digər istiqamətlərdə: keyfiyyət auditi, energetika auditi, ekoloji audit və s. təkmilləşdirilməsi üçün geniş istifadə etməyə başlanıldı. Müəssisələr tərəfindən fəaliyyətin ekoloji aspektlərinin qiymətləndirilməsindən 1970-ci illərdə ABŞ-da təbiətə vurulan zərərə görə hüquqi məsuliyyəti nəzərdə tutan, ətraf mühit sahə sində milli siyasət haqqında federal qanunun qəbul edilmə sindən sonra fəal tətbiq edilməyə başlanıldı. Qiymətləndirmə prosedurası aparılma formasına görə maliyyə auditini xatırlat dığından, o, ekoaudit adlandınlmağa başlandı. 1980-ci illərdə ekoloji audir Avropanin sənayecə inkişaf etmiş ölkələrinin həyatına daxil oldu ki, bu da sonralar Avropa Şurası tərəfindən ekoaudit barədə Qətnamənin (1993) qəbul edilməsini şərtlən dirdi. Bu proseduraya çoxlu beynəlxalq təşkilatlar maraq gös tərir. Belə ki, Beynəlxalq Ticarət Palatası ekoauditdən istehsal fəaliyyətinə və şirkətin strategiyasının ekoloji qanunvericilik normalarına uyğunluğuna nəzarətin gücləndirilməsi üçün daxili inzibati idarəetmə üsulu kimi istifadə etməyə başladı. 1990-cı illərin əwələri üçün ekoloji auditlə, kommersiya bankları borc alanların ssudaları üzrə ödənişlərin ödənməməsi risklərini mini muma endirmək məqsədilə, şirkət və firmaların onların ekoloji etibarlılıq dərəcəsindən asılı olaraq maliyyələşdirilməsi üzrə qərarların verilməsi proseduralarında silahlandı. Ekoaudit obyektləri kimi, fəaliyyəti ətraf mühitə təsir gös tərə bilən, yaxud göstərən mövcud, yaradılmaqda olan müəssisə və təşkilatlar ola bilər. Ekoaudit təsərrüfat subyektlərinin mənfi ekoloji təsiri ilə bağlı mövcud, yaxud potensial problemlərin üzə çıxarılmasını və onların həlli üzrə tədbirlərin işlənib hazır lanmasını hədəfə alır. Ekoloji auditdən aşağıda göstəriln for mada istifadə oluna bilər: 289 Yüklə 112 Kb. Dostları ilə paylaş:
|