Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 8.5. Veksel zaminliyi – aval
- 8. 6. Veksel üzrə ödəniş müddəti
158 edilməyə dair vekselə qadağa qoya bilər: veksel üçüncü şəxsin və ya digər şəxsin yanında ödənilməlidir; veksel təqdim edilmə üzrə müəyyən müddətdən sonra ödənilməlidir. Veksel verən həmçinin təyin edilmiş vaxtdan əvvəl akseptə təqdim edilməməsini şərtləndirə bilər. Hər bir indossant müəyyən edə bilər ki, veksel müddəti müəyyən edilməklə və ya müəyyən edilmədən akseptə təqdim edilməlidir; əgər veksel verən tərəfindən elan edilməmişdirsə, onda akseptə təqdim edilə bilməz. Ödəyici ilk tələbdən sonra növbəti günü də ikinci dəfə olaraq vekselin təqdim edilməsini tələb edə bilər, maraqlı şəxs isə protestdə xatırladıldığına görə bu tələbin yerinə yetirilməməsinə istinad edə bilər. Vekseldən protest səlahiyyətli orqanların – notariusun, məhkəmə icraçılarının hərəkətləri, qanunvericiliyin müəyyən hüquqi nəticələrin başlaması ilə əlaqələndirdiyi rəsmi təsdiqlənən faktlardır. Protest aktla rəsmiləşdirilir. Aktla protest təsdiqlənir ki, ödəyicinin akseptdən və ya vekseli ödəməkdən imtinası – qeyri-akseptdə və ya ödəniş olmadıqda protest; vekselin sahibinə qaytarılmasından veksel depozitariyanın imtinası – təhvil verməməyə görə protest. Protest üçün daha geniş yayılmış əsas vekselin akseptsiz olması və ödənilməməsidir. Veksel saxlayan akseptə təqdim edilmiş vekseli ödəyiciyə verməyə borclu deyil. Aksept köçürmə vekseldə qeyd olunur. O, «aksept etmək» kimi ifadə olunur, ödəyici tərəfindən imzalanır. Bu zaman maliyyəçi bilməlidir ki, vekselin üz səhifəsində ödəyici tərəfindən edilmiş sadə imza aksept qüvvəsinə malikdir. Əgər veksel təqdim edildikdən sonra müəyyən müddətə ödənilməlidirsə və ya əgər o, xüsusi şərtlərə görə müəyyən müddətdə akseptə təqdim edilməlidirsə, onda aksept verildiyi andan tarixlə qeyd olunmalıdır. Belə ki, veksel saxlayan akseptin təqdim edildiyi gündən qeyd edilməsini tələb edə bilər. Tarix göstərilmədiyi halda veksel saxlayan vaxtında protest verməlidir. 159 Veksel üzrə aksept sadədir və heç nə ilə şərtləndirilmir, lakin o ödəyici veksel məbləğinin müəyyən hissəsi ilə məhdudlaşdıra bilər. Köçürmə vekselin mətnində akseptlə edilmiş digər düzəlişlər akseptdən imtina hesab edilir. Eyni zamanda öz akseptinin mahiyyətinə görə akseptant cavabdehdir. Əgər veksel verən köçürmə vekseldə ödəyicinin yaşayış yerindən daha yaxşı ödəniş yerini göstərmişsə, lakin ödənişi etməli olan üçüncü şəxsi göstərməmişdirsə, onda ödəyici belə şəxsi aksept zamanı göstərə bilər. Belə göstəriş-qeydin olmaması bildirir ki, akseptant ödənişi özü ödəniş yerində etməli idi. Əgər veksel ödəyicinin yaşayış yerində ödənilməlidirsə, onda ödəyici akseptdə ödənişin həyata keçirilməli olan ünvanını göstərməlidir. Aksept vasitəsilə ödəyici köçürmə vekseli müəyyən edilmiş müddətə ödəmək öhdəliyini üzərinə götürür. Ödəniş edilmədiyi halda veksel saxlayan, hətta o, veksel alan olduqda belə tələbin təqdim edilmə ehtimalına baxmayaraq köçürmə vekselə əsasən akseptanta qarşı birbaşa iddia qaldıra bilər. 160 8.5. Veksel zaminliyi – aval Veksel dövriyyəsində aval - veksel zaminliyi xüsusi rol oynayır. Avalın köməyi ilə köçürmə veksel üzrə ödəniş tam və ya veksel məbləğinin bir hissəsi ilə təmin oluna bilər. Bu təminat üçüncü şəxslərə və ya vekseli imzalamış şəxslərdən birinə verilir. Aval köçürmə vekseldə, alloncda və ya verilmə yeri göstərilməklə ayrı vərəqədə verilir. O, bir qayda olaraq, «aval hesab etmək» sözləri ilə ifadə olunur və avalı verən şəxs tərəfindən imzalanır. Aval üçün ancaq avalist tərəfindən köçürmə vekselin üst səhifəsində edilmiş bir imzanın olması kifayət edir. Lakin bu imza ancaq ödəyici və ya veksel verən tərəfindən edilməlidir. Avalda onun kimin hesabına verilməsi göstərilməlidir. Avalda belə bir göstərişin olmaması onun veksel verən tərəfindən verilməsi hesab edilir. Köçürmə veksel ödənildikdən sonra avalist zəmanətin kimə verilməsi və ona görə borclu olan şəxslərə münasibətdə köçürmə vekseldən irəli gələn hüquqları əldə edir. 8. 6. Veksel üzrə ödəniş müddəti Veksel üzrə ödəniş müddəti xüsusi əhəmiyyət kəsb edir və aşağıdakı hallarda müəyyən olunur: Təqdim edilməklə; Təqdim edildikdən sonra müəyyən vaxta qədər; Tərtib edildikdən sonra müəyyən vaxta qədər; Müəyyən gündə. Köçürmə vekseldə digər hər hansı bir müddət, eyni zamanda ödənişin ardıcıl müddətləri göstərilə bilməz. Təqdim edilməklə ödəniş olunduğu halda təqdim edilmə günü ödəniş günü hesab olunur. Bu üsul həmişə müəyyən pul məbləğinə malik olmaq istəyən ödəyici üçün əlverişli deyil. Bu zaman veksel tərtib edildiyi gündən bir il ərzində ödənişə təqdim edilməlidir. Veksel verən bu müddəti qısalda və ya daha 161 uzunmüddətli edə bilər. Veksel verən müəyyənləşdirə bilər ki, təqdimetmə müddəti üzrə köçürmə veksel müəyyən edilmiş müddətdən əvvəl ödənişə təqdim edilə bilməz. Belə halda təqdimetmə üçün müddət bu müddətdən başlayır. Təqdim edildiyi gündən sonrakı dövrə görə köçürmə veksel üzrə ödəniş müddəti ya akseptin, ya da protestin tarixi ilə müəyyən olunur. Protest mövcud olmadıqda akseptanta münasibətdə tarix göstərilməmiş aksept akseptə təqdimetmə üçün nəzərdə tutulmuş müddətin son günü edilmiş hesab olunur. Təqdim edildikdən sonrakı gün göstərilməklə olan vekselödəyici üçün əlverişlidir, ona ödənişə hazırlaşmağa imkan yaradır. Göstərilən müddətin istifadəsi təqdim edilmənin mühüm günüdür, həmin vaxtdan ödəniş müddəti hesablanmağa başlanır. Təqdimedilmə günü vekseldə ödəyicinin ödənişə razılığı və ya protestin tarixi barədə qeydləri hesab edilir. Tərtib edildiyi andan bir ay və ya bir neçə ay müddətinə verilmiş köçürmə veksel üzrə ödəniş müddəti ödəniş edilməli olan ayın müvafiq günündən başlayır. Belə bir ayın müvafiq günü olmadıqda, ödəniş müddəti həmin ayın sonuncu günü başa çatır. Əgər köçürmə veksel tərtib edildiyi və ya təqdim edildiyi andan yarımaya və ya bir neçə ayın yarısına kimi olan müddətə verilmişdirsə, onda əvvəlcədən tam ay hesablanır. Əgər ödəniş müddəti ayın əvvəlinə, ortalarına və ya sonuna təyin edilmişdirsə, onda bu ifadələrlə ayın biri, onbeşi və son günü hesab olunur. «Səkkiz gün» və ya «on beş gün» ifadələrində bir və ya iki həftə deyil, məhz tam səkkiz və ya onbeş gün olan müddəti bildirir. «Yarımay» ifadəsi onbeş günlük müddət kimi başa düşülür. Vekselin əsas təyinatı – ödənişin alınmasıdır. Müəyyən gündə, tərtib edildiyi və ya təqdim olunduğu gündən sonrakı müddətə olan köçürmə vekseli saxlayan ya ödənilməli olan günü, ya da növbəti iki gündən birində köçürmə vekseli ödənişə təqdim edilir. Maliyyəçi xatırlamalıdır ki, ödəyici köçürmə vekseli ödəyən zaman ödənişin alınmasına dair veksel saxlayan tərə- Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|