Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
Afaq Yusifli İshaqlı 78 olacaqdır. O, möhkəmləndirilmiş torpaqları yerlə yeksan edəcək, bütün Almaniyanı yenidən quracaqdır. O, hər bir şəhərə ona yaxın olan torpaqları ayıracaq ki, qoy oranın əhalisi onu becərsin. Hər bir şəhər özünün ən müdrik və işgüzar iki nümayəndəsini seçəcək və onları parlamentə göndərəcəkdir. Bütün alman şəhərləri qardaşlıq ittifaqında birləşəcəkdir. Daha bundan sonra nə onda bir vergilər olacaq, nə biyar, nə müharibələr, nə məcburiyyətlər. İnsanlar axır başa düşəcəklər ki, mən onları səadət üçün yaratmışam." Ən ağıllı, müdrik hərəkətlərinə, sözlərinə, arzularına görə dəli qələminə verilən, ağıl və idrakı ilə antik dövrün allahlarından geri qalmayan sadə insanın istək və arzuları, böyüklük və əzəməti, insanpərvərliyi və mərhəməti bu sözlərdə ifadə olunmuşdur. Yazıçı elə bir qəhrəman, peyğəmbər arzu edir ki, otuz illik müharibənin Almaniyaya vurduğu yaraları sağaltsın, yeni insani cəmiyyət qursun ki, orada insanlar xoşbəxt olsunlar. Simplitsius "bəs senyorlar və prinslər nə deyərlər?" deyə soruşanda, Yupiter öz utopik proqramının yeni-yeni cəhətlərini şərh edir: "Mən onlardan tamamilə cinayətkar həyat keçirənlərinin hamısını öldürəcəyəm. Qalanlarını isə iki yerə böləcəyəm: mənim müəyyənləşdirdiyim qayda-qanunları qəbul etməkdən imtina edənləri Macarıstana, Valaxiya və Makedoniyadan o yana, düz Asiyaya qədər qovacağam. Orada onlar hamısı kral olacaqlar və qoy özləri üçün daim vuruşsunlar. Onlardan kim ki, vətənində dinc həyatı əbədi sürgündən üstün tutacaq, sadə insanlar kimi yaşayacaqlar; ancaq onda kəndlinin qisməti prinlərin indiki həyatından daha artıq qibtəyə layiq olacaq... Nəhayət, mən özüm də allahlar dəstəsi ilə Olimpdən enəcəyəm. Mən Gelikonu Almaniyaya köçürəcəyəm və muzdurlar daimi yaşayış üçün ora köçəcəklər. Mən yunan dilini unudub almanca danışacağam. Alman qəbilələri və bü- tün dünya xalqları arasında sülh bərqərar olacaq, insan XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 79 ağlının nəcib icadları müharibənin çirkin kəşflərini əvəz edəcəkdir." Qrimmelshauzenin humanist, demokratik arzuları bu kiçik dialoqda bütün aydınlığı və səmimiyyəti ilə şərh edilmişdir. Lakin onu da qeyd edək ki, Yupiterin utopik düşüncələrində bəzi mürtəce cizgilər də özünə yer tapmışdır. Onun fikrincə, alman qəhrəmanı bütün alman xalqlarını öz hakimiyyəti altında birləşdirəcək, başqa Avropa xalqları onlara tabe olacaqlar. Onların kralları, öz taclarını, məmləkətlərini və ona daxil olan torpaqları könüllü olaraq bir len /iqta/ kimi alman millətindən alacaqlar. Çinin, İranın hakimləri, Böyük Moğol, Afrikada keşiş İoann, Moskvada böyük çar qiymətli bəxşişlər şəklində ona xərac verəcəklər. Əlbəttə, bu məhdud cəhətləri, şişirtməyə, onları sonrakı dövrlərin millətçilik təzahürləri ilə əlaqələndirməyə qətiyyən ehtiyac yoxdur. Yupiterin arzuları müəyyən qədər XVI-XVII əsrlərin kəndli hərəkatlarının əhval-ruhiyyəsinə və siyasi tələblərinə uyğun gəlir. Kəndlilər də əbədi sülh və ədalət istəyirdilər. Onlar da təhkimçiliyin, biyarın, vergilərin, faizlərin ləğvini arzulayır, meşə və çaylardan azad şəkildə istifadə etməyi tələb edirdilər. Bir cəhəti unutmaq olmaz ki, yazıçının dünyagörü- şünü, arzularını onun qəhrəmanının dünyagörüşü və arzuları ilə heç də həmişə eyniləşdirmək olmaz. Qrimmelshauzen Yupiterin fikirlərinə Simplitsiusun gözləri ilə yüngül bir inamsızlıq və təbəssümlə baxır. Ölkənin sosial və siyasi baxımdan yenidən qurulması proqramının xalq nümayəndəsi, kəndli, dərzi, papaqçı yox, kitablar aləminə bağlı bir adam kimi irəli sürür. Don Kixotun qəribə bir alman variantı kimi meydana çıxan Yupiter də ağlını itirmişdir, dəlidir. Simplitsius onun sözlərini kədərli və ağıllı bir təcəssümlə dinləyir, onun fikirlərinin həyata keçirməzliyini, həyatdan, Afaq Yusifli İshaqlı 80 real vəziyyətdən uzaqlığını dərk edir. Görünür ki, məhz elə buna görə də Qrimmelshauzen bu nəcib arzuları yazıq bir dəlinin dili ilə söyləyir, onun xam xəyallarına gülür. Qrimmelshauzenin romanı müəyyən ziddiyyətlərinə baxmayaraq xəlqi bir əsərdir. Romanda zamanın ziddiyyətləri ilə şərtlənən müəyyən ideya ziddiyyətləri görünür. Yazıçı bir tərəfdən ictimai ədalətsizliklərə fəal şəkildə etiraz edir, digər tərəfdən otuzillik müharibənin gətirdiyi fəlakətlərə bir seyrçi kimi baxır. Bir tərəfdən cəmiyyəti yenidən qurmaq istəyir, digər tərəfdən bunun həyata keçirilməsinin qeyri-mümkünlüyünü, özünün gücsüzlüyünü anlayıb ən nəcib arzulara bir dəlinin sayıqlaması kimi baxır. Görünür ki, ən dəhşətli fəlakətlər dövründə xalq da öz həyati nikbinliyini itirir. Xalq yazıçısı olan Qrimmelshauzen də Otuzillik müharibə dövründə ədalətə, insanlığa, gözəlliyə inamını itirmiş, dünyanı bir şər hərcmərcliyi şəklində təsəvvür edən xalqın əhval-ruhiyyəsini əks etdirmişdir. "Simplisissimus" XVII əsr alman gerçəkliyinin realist bədii salnaməsidir. 1667-ci ildə Qrimmelshauzenin "İsmətli İosif" romanı nəşr edilmişdir. Romanda xalq içərisindən çıxan ağıllı və nəcib bir insanın surəti yaradılır. Onun ancaq öz bacarıq və qabiliyyəti sayəsində hakimiyyətə, dövlətə çatdığı, şöhrətləndiyi göstərilir. Qrimmelshauzen öz ismətli qəhrəmanını Misir kübarların əxlaq düşkünlüyünə və pozğunluğuna qarşı qoyur, bununla müasir alman gerçəkliyinin kölgəli cəhətlərinə öz münasibətini bildirir. İosifin nökəri Muzan romanda kələkbaz Pikaro surətinin yeni maraqlı nümunəsi kimi verilmişdir. "İsmətli İosif" əsəri alman barokkosunun nəzakətli kübar romanları silsiləsinə daha çox yaxın idi. Lakin əsərin əxlaqi meyli, xalq içərisindən çıxmış bir adamı ucaltmaq təşəbbüsü faktiki olaraq barokko ədəbiyyatına zidd idi. Məhz Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|