Ekoloji təhlükəsizlik
114
Bilmək lazımdır ki, “udulmuş” doza bütün orqanizmin ümumi
şüalanma dozası ilə nisbətdə əhəmiyyətli dərəcədə çox olmalıdır
(belə ki, mədə-bağırsaq traktına təsiredici minimal qiyməti 4,5 Qr,
“uducu” dozadır, halbuki, orqanizmin ümumi şüalanmasında,
şüalanmaya məruz qalanların 50%-ində ölümlə nəticələnir).
Qalxanabənzər vəzinin qismən dağılması 10 Qr “udulma”
dozasında müşahidə olunur.
Radioaktiv
məhsulların
qana
sovrulması
partlayış
ərazisindəki süxurun fiziki-kimyəvi xüsusiyyətlərindən və
xarakteristikalarından asılıdır. Yerüstü partlayışlarda silikat
süxurlarda radioaktiv məhsulların həll olması bioloji mühitdə 2%-
ə qədər; karbonatlı süxurlarda isə - 100% təşkil edir. Ayrı-ayrı
radionuklidlərin rezorbsiyası nəzərə alınmaqla qana partlayış
məhsullarının faizin onda birindən (silikat süxur), 25%-ə qədəri
(karbonatlı süxurlar) daxil olur. Qəbul olunmuşdur ki, havada olan
hissəciklərin 62,5%-i mədəyə daxil olur, 12,5%-ağ ciyərlərdə
yığılır. Məlumdur ki, inqalyasiya zamanı üzvi zədələnmələr yalnız
o zaman baş verir ki, xarici γ şüalanma ölümcül dozaya yaxın
olur, yəni radioaktiv izotopların inqalyasiya yolu xarici γ
şüalanmadan daha az təhlükəlidir.
Radioaktiv məhsulların su hövzələrində konsentrasiyası
hissəciklərin həll olmasından və su qatının dərinliyindən asılıdır.
Silikat süxurlarda partlayışlar zamanı radioaktiv məhsulların həll
olması aşağıdır, karbonat süxurlarda isə onlar tam ola bilər, yəni B
zonasında karbonat süxurlarda yerüstü nüvə partlayışlarında açıq
su hövzələrində (xüsusilə də axarı olmayan) sudan istifadə
edilməsi ilk 10 sutka ərzində təhlükəlidir. Lakin çirklənmiş
ərazilərdə süxurun yüksək sorbsiya xüsusiyyətləri nəzərə
alınmaqla qazılmış quyular içməli su ilə təmin edə bilər. Açıq su
hövzələrində
suyun
radioaktivliyi
radioaktiv
yağıntıların
sıxlığından, suda həll olmasından və hövzənin dərinliyindən
asılıdır.
ABŞ-ın Bikini atollunda apardığı termonüvə qurğusunun
sınaqları (01.03.1954 – 15 Mt güclü yerüstü partlayış) göstərdi ki,
T.D.Ağayev,Ş.Ə.Əhmədov,T.A. Xəlilov
115
Cədvəl 5.3.
Radioaktiv şüalanmaya məruz qalmış insanların sayı
radioaktiv yağıntılar bir sıra obyektlərdə insanların şüalanması ilə
nəticələnmişdir (cədvəl 5.3).
Şüalanmış
insanlar
İnsanların sayı
Şüalanma
müddəti, saat
Şüalanma
dozası, Qr
Yapon
şxunasının
balıqçıları
23
336
2,4...4
Ronqelap
atollun sakinləri
64
46
1,75
Eylinqiye
atollun sakinləri
18
53
0,69
Ronqerik
atolların
personalı
28
22...28
0,78
Utilik atolun
sakinləri
15
33...56
0,14
Ekoloji təhlükəsizlik
116
6
.
1
.
İ
s
tehsalat binalarında mikroiqlimin əsas
parametrləri
İstehsalat binalarında əmək prosesində insan müəyyən
meteoroloji şəraitin və ya mikroiqlimin – bu binaların daxili
mühitinin təsiri altında olur. İşçi zonanın
1
havasının mikroiqlim
göstəricisinin əsas normallaşdırıcı parametrləri temperatur (t, C),
nisbi rütubət (φ, %), havanın hərəkət sürətidir (V, m/san).
Mikroiqlimin parametrlərinə və insan orqanizminin vəziyyətinə
həmçinin, müxtəlif qızmış səthlərin istilik şüalanmasının
intensivliyi (I, Vt/m
2
) böyük təsir göstərir. Qızmış səthlərin
temperaturu istehsalat binalarının temperaturundan üstündür.
Havanın nisbi nəmliyi mövcud temperaturda buxarın faktiki
miqdarının D (q/m
3
), bu temperaturda havanı dolduran su
buxarının miqdarına D
0
(q/m
3
) olan nisbətidir:
%.
100
0
D
D
(6.1)
Əgər istehsalat binasında müxtəlif istilik mənbələri vardırsa
və onların temperaturu insan bədəninin temperaturundan
yüksəkdirsə, onda onların temperaturu özü-özünə daha az qızmış
cismə, yəni insana keçir. Məlumdur ki, prinsipcə bir-birindən
fərqlənən istiliyin yayılmasının 3 elementar üsulu mövcuddur:
istilik keçiriciliyi, konveksiya və istilik şüalanması.
1
İşçi zonasının havası – iş yerlərinin yerləşdiyi döşəmədən və ya oturacaqdan 2
m hündürlükdə fəzanın hava mühitidir
FƏSİL 6. METEOROLOJİ ŞƏRAİTİN İNSAN
ORQANİZMİNƏ TƏSİRİ
Dostları ilə paylaş: |