Dərs vəSAİTİ Vəsait Boloniya prosesi, kredit sistemi üzrə ali pedaqoji
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 4. Mədəniyyətəmüvafiqlik qanunu
Təhsil sahəsində dövlət siyasətinin əsas prinsipləri Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununda aşağıdakı kimim müəyyənləşdirilmişdir: humanistlik, demikratiklik, bəra- bərlik, millilik və dünyəvilik, keyfiyyətlilik, səmərəlilik, fasilə- sizlik, vəhdətlik, daimilik, varislik, liberallaşma (təhsil sahəsində və təhsil fəliyyətinin açıqlılığının genişləndirilməsi), inteqrasiya (milli təhsil sisteminin dünya təhsil sisteminə səmərəli formada qoşulması, uyğunlaşması və qovuşması əsasında inkişafı). Təhsil haqqında Qanunun dördüncü maddəsində göstərilir ki, Azərbaycan dövləti qarşısında öz məsuliyyətini dərk edən, xalqının milli ənənələrinə və demokratikliyi prinsiplərinə, insan hüquqları və azadlıqlarına hörmət edən vətənpərvərlik və Azərbaycançılıq ideyalarına sadiq olan, müstəqil və yaradıcı düşünən vətəndaş və şəxsiyyət yetişdirmək. Tədris, təlim və tərbiyə prosesi daim vəhdətdədir. Təlimin məqsədi tərbiyənin funksiyasını yerinə yetirməkdir. Təlim yeni biliyin öyrədilməsi prosesidir. Təlim vasitədir. Təhsilləndirmə, tərbiyəetmə məqsəddir. Təhsil və tərbiyə nəticədir. Tərbiyə ancaq təhsillə vəhdətdədir. Yeni biliyin ancaq tərbiyəyə təsiri vardır. Texno – “sənət”, logiya – “elm” deməkdir. Texnologiya – sənət haqqında elm anlamı verir. Bu mənada pedaqoji tex- nologiyanın mahiyyəti və didaktik əsaslarını daha dərindən qav- raya bilmək üçün təhsil haqqında dövlət siyasərinin əsas prinsipləri ilə ətraflı tanış olmaq lazımdır.
73 Pedaqoji texnologiyaların mahiyyəti və didaktik əsaslarını daha aydın qavramaq üçün təhsil prosesini – məktəbi səciyyə- ləndirən faktorların (vasitələrin, proseslərin) münasibətinin ayrı- ayrı ölkələrdə və pedaqoq alimlərin baxışlarında necə qoyul- duğuna diqqət yetirək. İngilis məktəbi hələ də vahid təhsil siste- minə (proqramlar, dərsliklər) malik deyil. Polşa məktəbi üçbucaq şəklində təsəvvür edilir. Bir tərəfdən öyrənən, digər tərəfdən öyrədən, üçüncüdə məzmun. Sovet məktəbi bir sıra aparıcı alimlərin təqdimatında ifadə edilirdi. Məsələn, S.İ.Arxangelski didaktik üçbucaq haqqında danışaraq məktəbi – təhsili, pedaqoji prosesi belə təqdim edirdi: 1. Tədris və təlim fəaliyyətinin vəhdəti qanunu A – biliklərin verilməsi; B – biliklərin mənimsənilməsi; C – təlimin məqsədi və vəzifələrinə uyğun olaraq biliklər sisteminin formalaşması. 2. Təlim və tərbiyənin vəhdəti qanunu a – təlim; b – tərbiyə; c – təhsil alanların şəxsiyyət kimi hərtərəfli inkişafı. E.Z.Belkin pedaqoji prosesi pedaqoji sistem kimim təsəvvür edərək buraya 6 qarşılıqlı əlaqəli elimenti daxil edir. I. təlim və tərbiyənin məqsədi; II. təlim və tərbiyənin məzmunu; III. təlim və tərbiyə texnologiyası (metodlar, vasitələr, formalar və s.); IV. təlimin təşkili formaları; V. öyrədən; VI. öyrənən; M – məqsəd; TT – təlim texnologiyası; PKV – pedaqoji kommunikativ vasitələr; M – müəllim; Ş – şagird. 74 Göründüyü kimi, pedaqoji texnologiyalar hər hansı təsəvvürdə olursa-olsun tamlıq xüsusiyyəti nəzərə alınır. Təqdim edilən pedaqoji sistem texnologiyaların tamlığı ilə prosesi bitkin və bütöv edir. Fundamentallıq dedikdə, adətən, fundamental elmlərə aid fənlərin tədrisi nəzərdə tutulur. Eləcə də öyrətmənin fundamental olaraq aparılması ehtiva edilir. Pedaqoji texnologiyalarda funda- mentallıq fənnin əsas məzmununun böyük bloklar əsasında təlimi kimi başa düşülür. Bəllidir ki, hər bir fənn özündə baza təşkil edən əsas məlumatları (informasiyanı) birləşdirir. Bu əsas biliklər özül təşkil edərək məlumatları genişləndirməyə, yenilərini müstəqil əldə etməyə və ömrü boyu ondan istifadə etməyə və artırmağa kömək edir. Başqa sözlə desək, hər bir fənndə elə biliklər var ki, onun fundamentini təşkil edir. Bu baza olmadan heç nəyi qurmaq, yaratmaq mümkün deyil. Bu biliklər oyunlarla, müzakirə və qruplarla işlər möhkəm aydın qavranıla bilməz. Onun üçün əvvəlcə ciddi şərh, kitab üzərində iş, çalışma və ya laborator işi, fundament biliyi mənimsədən təlim metodlarından istifadə edilməlidir. Bu prinsipdən bolqar, həkim psixiatrı Q.Zozanov və yenilikçi müəllim V.Şatalov uğurla bəhrələnmişdir. Fundamentallıq prinsipi təbiət, humanitar və texniki fənlərin sintezində sineqretik yanaşmanı nəzərdə tutur. Sineqret yanaşma öyrənənlərin həm marağını artırır, həm də müxtəlif elmlərin bir fakta, hadisəyə, təzahürə münasibətini tələb edir. Beləliklə, təbiət, cəmiyyət və insanın öyrənilməsinə kompleks yanaşılaraq hissləri özündə birləşdirən tamlıq alınır. Mədəniyyətəmüvafiqlik prinsipi tələb edir ki, təlim müasir mədəniyyətin inkişaf səviyyəsinə uyğun olsun. Həm təlimdə istifadə edilən vasitələrlə rəftarda, həm də əməkdaşlıqda – insanlararası münasibətlərdə mədəniyyətin nümayişi təzahür etsin. Müasir təlim azad, sərbəst, yaradıcı düşüncəni təzahür etsin, müstəqilliyi inkişaf etdirdiyi kimi insanın mədəniyyət səviyyəsini də yüksəltməlidir. |