Dərs vəsaitindən

Cədvəl 10.2

Ton	Müşahidə olunan say	Müşahidə olunan pay	Yığılan paylar	Nəzəri paylar	Yığılan nəzəri paylar
Çox parlaq	50	0,50	0,50	0,25	0,25
Parlaq	30	0,30	0,80	0,25	0,50
Orta parlaqlıqda	15	0,15	0,95	0,25	0,75
Tünd	5	0,05	1,0	0,25	1,00

Cədvəldən göründüyü kimi, müşahidə olunan yığılan tezliklərlə nəzəri yığılan tezliklər arasmda maksimum kənarlaşma 0,80-0,50 = 0,30-a bərabərdir. Əgər tədqiqatçı, əhəmiyyətlilik səviyyəsini a = 0,05-ə bərabər götürmüşdürsə, D-nin kritik qiyməti böyük həcmli seçmələr üçün 1,36/V«-ə bərabər götürülür. Nəzərdən keçirdiyimiz misalda seçmənin həcmi 100-ə bərabər olduğuna görə D-nin aldığı qiymət 1,36/vlOO = 1,36/10 = 0,136-a bərabər olur. D-nin hesablanan qiyməti onun kritik qiymətindən çox olduğuna görə sıfırıncı hipotez - müxtəlif tonlardan heç birinə alıcılar tərəfindən üstünlük verilməməsi atıla və yaxud inkar oluna bilər. Aparılan yoxlamamn nəticəsi alıcılar tərəfindən daha parlaq rəngə üstünlük verilməsini təsdiq ləyir.

Qeyd etmək lazımdır ki, bu və ya digər tona üstünlük verməmə haqqında hipotez kvadrat” kriteriyası üzrə də yoxlamla bilərdi. Lakin məlumaüar nizamlı şəkilə malik olduqda Kolmoqorov-Smimov yoxlama kriteriyasmdan istifadə etmək daha əlverişlidir. Bu, bütün hallarda kvadrat” yoxlama kriteriyası ilə müqayisədə daha “güclü” və sadə hesablanan kriteriyadır. Belə ki, bu kriteriyamn tətbiqi zamam “ x^ - kvadrat” kriteriyasmdan fərqli olaraq, gözlənilən tezliklərin hesablanması tələb olunmur.

Kolmoqorov-Smimov yoxlama kriteriyası iki sərbəst seçmənin eyni baş

məcmudan və yaxud eyni paylanmaya malik məcmulardan götürüldüyünü müəyyənləşdirmək məqsədilə də istifadə edilə bilər. Məsələn, yuyucu toz istehsalçısı istehsal etdiyi yeni marka tozun qabını hansısa ölçülərinə alıcıların verdikləri üstünlüyün köhnə markada olduğu kimi sax- lanıb-saxlanılmamasını yoxlaya bilər. Bu hala uyğun sözügedən yoxlamanı tətbiq etməkdən ötrü, biz, hər bir seçmə müşahidəsi üçün yığılan tezliklərin paylanmasını müəyyən etməliyik. Bu yoxlamanın statistikası müşahidə olunmuş yığılan tezliklər arasında kənarlaşmanın maksimum qiyməti olacaqdır.

Kolmoqorov-Smimov yoxlama kriteriyasından istifadə etməklə başqa bir məsələnin həllinə baxaq.

Fərz edək ki, evin boyanması üçün istifadə (istehlak) edilən boyalann həmin boyalann rəngindən asılılığı öyrənilir (Cədvəl 10.3).

Cədvəl 10.3

Boyanın rəngi	Gün ərzində alışların sayı	Ümumi məhsul alışlarında alışların payı	Yığılan paylar	Nəzəri paylar	Nəzəri yığılan paylar	Di
№ 1	28	0,28	0,28	0,33	0,33	0,053
№2	41	0,41	0,69	0,33	0,66	0,024
№3	31	0,31	1,0	0,33	1,0	0

Məsələnin həllinə müvafiq aşağıdakı hipotezlər formalaşdırılır: