Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin 24. 11. 2009-cu IL tarixli
Yüklə 2,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ______________Milli Kitabxana_____________
______________Milli Kitabxana_____________ 290
______________Milli Kitabxana_____________ 291
______________Milli Kitabxana_____________ 292
______________Milli Kitabxana_____________ 293
______________Milli Kitabxana_____________ 294
______________Milli Kitabxana_____________ 295
______________Milli Kitabxana_____________ 296
______________Milli Kitabxana_____________ 297
______________Milli Kitabxana_____________ 298
______________Milli Kitabxana_____________ 299
______________Milli Kitabxana_____________ 300
QƏDİM HİNDİSTAN MƏDƏNİYYƏTİ Qədim
Hindistan eyni adlı yarımadada erləşirdi. Himalay sıra dağları Hindistanı başqa öl- kələrdən ayırır. Hin- distan yarımadası yayladan ibarətdir. Yayla ilə Himalay sıra dağları arasında ovalıq yerləşir. Hin- distan ovalığının qərbində Hind, şərqində Qanq çayı axır. Bu çaylar başlanğıcını Himalay dağlarından götürür. Arxeoloji tapıntılar Hindistanda hələ daş dövründə qədim məskənlərin mövcud olduğuna dəlalət edir. Hindistanın qərbində eneolit və tunc dövrlərində özünəməxsus protohind mədəniyyəti yaranır. Onun çiçəklənmə dövrü e.ə. III-II minilliklərə təsadüf edir. Pəncabda müasir Harappa yaxınlığında və Sinddə Mohenco- Daro yaxınlığında aşkar edilmiş şəhər qalıqları bu qədim sivilizasiyanın başlıca mərkəzləri olmuşdur. Bu mədəniyyətin daşıyıcıları dravid və ya dravidlərə qədər yaşayan qəbilələr olmuşlar. Arxeoloqlar e.ə. III minillikdə salınmış şəhər
aşkar etmişlər. Qazıntı zamanı qala, onun içərisində saray, üçmərtəbəli evlər, tunc, qızıl əşyalar, hələ də oxunması mümkün olmayan ______________Milli Kitabxana_____________ 301
yazılar tapılmışdır. E.ə. II minillikdə naməlum səbəbdən əhali şəhəri tərk etmişdir. E.ə. II minilliyin sonunda Hindistana şimal-qərbdən racələrin başçılıq etdiyi köçəri ari tayfaları gəldilər. Onlar oturaq həyata keçib yerli əhali ilə qaynayıb qarışdılar. Ari dili əsasında Hindistanda sanskrit ədəbi dili yarandı. Hindlilər eramızdan min il əvvəl dəmirdən istifadə etməyə başladılar. Onlar çəngəllikləri qırıb dənli bitkilər becərir, hələ bir çox xalqlara məlum olmayan pambıq, şəkər qamışı, çəltik əkirdilər. Fili ilk dəfə hindlilər əhliləşdirmişdilər. E.ə. I minillikdə Hindistanda dövlət yarandı. Dövlət başçısı racə adlanırdı. E.ə. III əsrdə bütün Hindistan racə Aşokanın (e.ə. 268-231) hakimiyyəti altında birləşdi. Onun ölümündən sonra bu dövlət dağıldı. Hindistanda bərabərsizlik dində də öz əksini tapmışdı. Tanrı Brahma dünyanın və insanın yaradıcısı hesab olunurdu. Hind kahinlərinə brahman deyirdilər. Hind kahinləri Brahma tərəfindən müəyyən olunmuş qaydaları tərtib etmişdilər. Guya Brahma insanları kastalara bölmüşdür. Ən yüksək kastaya brahmanlar daxil idi. Guya allah onları ağzından yaratmışdı. Onların allah adından danışmağa ixtiyarı vardı. İkinci kastaya brahmanın əlindən yaradılmış əsilzadələr və döyüşçülər daxil idi. Üçüncü kastaya brahmanların budlarından yaradılmış kəndlilər, sənətkarlar, tacirlər daxil idi. Dördüncü kastaya daxil olan Şudralar (nökərlər) Brahmanın palçıqlı ayaqlarından yaradılmışdı. İnsan ömrü boyu mənsub olduğu kastada qalırdı. Kastalardan heç birinə daxil olmayanlara “toxunulmaz adamlar” deyirdilər. Onlar və onların övladları doğulduğu gündən murdar sayılırdılar. Onlar natəmiz yerləri təmizləyirdilər. Qədim hindlilərin dini etiqadları və qanunları Veda adlı məcmuədə toplanmışdır. İnsanların kastalara bölünməsini ədalətsiz sayan adamlar da var idi. Buna görə də yeni din olan budda dini yarandı. Onun banisi şahzadə Siddharta Qautama (e.ə. 566-486) olmuşdur. Budda deyirdi: “Mənim etiqadım sevgi, yardım və şəfqət yoludur”. E.ə. I minilliyin ortalarından etibarən Hindistan şəhərləri yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoydu. Bir çox kəndlər böyüyüb ______________Milli Kitabxana_____________ 302
şəhərə çevrildi. Bəziləri dövlət tərəfindən inşa edilirdi. Antik müəlliflər Hindistanda şəhərlərin çoxluğuna məəttəl qalırdılar. Onların məlumatına əsaslanıb demək olar ki, Maqadhanın paytaxtı Pataliputranın (indiki Patnaj) əhalisi bir milyona çatırdı. Şəhər sahəsi 25-30 km 2 olan ərazidə yerləşirdi. Təsərrüfatın müxtəlif sahələrində qul əməyindən istifadə olunurdu. Qulu bildirən "Dasa" sözü məfhum kimi hələ də işlədilirdi. Qul əməyi və onun bəhrəsi ağanın ixtiyarında idi. Ağa istəsə qulu alar, satar, girov qoyar, hədiyyə verər, lap öldürə də bilərdi. İqtisadi və sosial münasibətlər inkişaf etdikcə qulun da vəziyyəti dəyişilirdi. Bəzən qul məhkəmədə şahid sifəti ilə çıxış edirdi. O, özü üçün əmlak toplaya bilərdi. Bu dövrdə evdə anadan olmuş qulların sayı artırdı. Əsirlərin kölə halına salınması və borc köləliyi davam edirdi. Müflisləşmiş adamlar özlərini, yaxud övladlarını köləliyə satırdılar. Azad adamları oğurlayıb qul vəziyyətinə salma hallarına da rast gəlinirdi. Hər bir ailə qurumunun bir neçə qulu ola bilərdi. Varlı ailələrdə onların sayı daha çox idi. Dövlətin çöl təsərrüfat işlərində qul əməyindən geniş istifadə olunurdu. Müflisləşmiş təbəə iqtisadi müstəqilliyini və vətəndaşlıq hüququnu itirdiyindən qullar sinfinə daha çox yaxın idi. Quldar təsərrüfatına ucuz işçi qüvvəsi cəlb olunurdu. Onları karmakara adlandırırdılar. Karmarkaralar qullar ilə yanaşı hökmdar və fərdi təsərrüfatlarda işləyirdilər. Onlar əvvəlcədən qoyulmuş şərt əsasında əmək haqqı alırdılar. Əslində karmarkaralar muzdlu əmək ilə məşğul olurdular. Qədim Hindistanda azad icma təbəqələrinin olması mövcud ictimai quruluşun xüsusiyyətlərindən birini təşkil edirdi. Onlar istehsal vasitələrinə malik olmaqla təsərrüfatla müstəqil məşğul olurdular. İcmalar dövlətin siyasi həyatı ilə bağlı deyildilər. Mübahisəli məsələlərin əksəriyyəti icma yığıncağında həll olunurdu. İcmaların varlığı xüsusi torpaq mülkiyyətinin, ictimai və əmlak bərabərsizliyinin inkişafına maneçilik törədirdi. Eyni zamanda varlı şudra təbəqələri yaranmışdı. Onlar xidmətçi və qul saxlayırdılar. Hətta kşatri və brahman silki nümayəndələri onların təsərrüfatına xidmətə daxil olurdular. Şudralardan hökmdar sülalələri də meydana gəlmişdi.
Yüklə 2,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|