______________Milli Kitabxana_____________
303
Qədim Hindistanda mədəniyyətin müxtəlif sahələri inkişaf
tapmışdı. Ədəbiyyat, incəsənət, xüsusilə memarlıq, təbiət elmləri,
fəlsəfə sahəsində müəyyən nailiyyətlər əldə edilmişdi. Burada
müxtəlif dini ehkamlar və təsəvvürlər mövcud idi. Erkən dövrdə
dini əsatirlər meydana gəlmişdi.
Lap qədim dövrlərdə hind əhalisi arasında günəşə, aya,
çaylara, bitkilərə inam və sitayiş mövcud idi. Hələ hind-İran
birliyi dövründə hindlilərin iranlılar ilə oxşar dini anlayışı vardı.
Oda, suya, əcdadlara, eyni adlı ilahi qüvvələrə inam həm hind,
həm də irandilli etnik birləşmələr üçün səciyyəvi idi. Hindlilərin
erkən dini təsəvvürləri Riqvedada əks olunmuşdur. Riqvedaya
görə qədim hind panteonun başında İndra dururdu. O, baş allah
olmaqla ildırım saçan və fateh hesab edilirdi.
Əfsanəyə görə ilk əvvəldən yer üzündə asura adlanan
vücudlar, iblislər yaşayırmış. Hind əsatirlərində asura şər
qüvvələri təmsil edirdi. İrandilli ənənədə isə onun müqabili olan
ahura xeyirxah allahı təcəssüm edirdi. İran div ehkamının əksinə
olaraq hindlərdəki div xeyirxah əməllərin sahibi idi. Vritra adlı
iblis (asura) şər qüvvələrin başçısı kimi təsvir olunmuşdur. Aditi
xeyir və şər qüvvələri təmsil edirdi. Vritranın silahdaşları Danava
adlanırdı. Aditilər Danava ilə mübarizə aparırlarmış, lakin həmişə
məğlubiyyətə uğrayırmışlar. Belə halda Aditilər İndranı başçı
seçirlər. İndra göyün və yerin oğlu kimi qələmə verilmişdir. Guya
o, anasının böyründən "doğulmuşdu". Anadan olandan sonra İndra
bir müddət gizli yaşamış, sonra soma içkisini dadmış, nəticədə
bədheybət bir nəhəng görkəminə düşmüşdü. Bundan vahiməyə
gələn qoşa göy və yer əks tərəflərə ayrılmış, arada yaranmış fəza
İndranın məskəni olmuşdu. İndra allahların başçısı kimi Vritra ilə
döyüşə girir. İndra iblisi öldürür. Kosmik sular və ilahi analar
guya Vritranın qarnından azadlığa çıxırlar. Hamilə sular günəşi
dünyaya gətirilər. Sonra Sat, yəni varlıq aləmi yaradılır. Bura
allahların və insanların məskəninə çevrilir. Asat, yəni qeyri-varlıq
Satdan təcrid edilir. Asat yerin dərinliyini, o dünyanı təmsil edirdi.
Kosmik sular göydə yerləşdirilir ki, oradan yerə vaxtaşırı rütubət
göndərsinlər. Varuna qanunlara nəzarət edirdi. İndra dünyanı bu
cür yaratdıqdan sonra rəqsə başlayır. Eyni zamanda, erkən dini
______________Milli Kitabxana_____________
304
təsəvvürlərdə od və ev himayədarı Aqni, günəş allahı Surya
müəyyən yer tuturdu. E.ə. I minilliyin sonunda Brahma, Vişna və
Şiva allahlarına ibadət genişləndi. Müxtəlif allahlar Vişnanın əksi
kimi qələmə verildi. Bunlar Krişna, Rama və hətta Budda hesab
olunurdu. Hindistanın bir çox allahlarının məbədləri Vişnanın
müxtəlif təcəssümü kimi qəbul edilir.
Avestada bu içki haoma adlanır və onun güclü təsiri qatlarda
pislənir, sonrakı hissələrdə isə təriflənirdi.
Rama bitki aləmi allahı kimi məlum idi. Onun arvadı Sita
(mənası "şum yeri") məhsuldar torpağı təmsil edirdi. Onların
haqqında müxtəlif məzmunlu əsatirlər yaradılmışdı. Rama və
Sitanın taleyinə iblis Ravana mənfi təsir göstərmişdi. Əsatirin
birində deyilir ki, Ravana Lankada (Seylon) hökmranlıq edirdi.
Brahman onu allah və iblislər tərəfdən məğlubedilməz etmişdi.
Ravana isə müqəddəs kahinlərin qurban ayinlərini yerinə
yetirmələrinə maneçilik törədirdi. Allahlar Brahmaya şikayət
edirlər. Brahma Ravananı məğlub etmək üçün çıxış yolu tapır. O,
Vişnaya məsləhət görür ki, o, Aydoxa hökmdarının oğlu Ramanın
cildinə girsin. Rama gənc ikən gözəl Sitaya evlənmişdi. Atası
Daşaratha onu özünə varis təyin etdi. Lakin hökmdar qadın
hakimiyyətə Brahatanı məsləhət bildi. Rama 14 il müddətinə
sürgünə göndərildi. Sürgündə o, koma tikib Sita ilə dolanırdı. Bir
gün Ravananın iblis bacısı Ramanı gördü və ona məhəbbətini
bildirdi. Rama onu rədd etdi. Bunu eşidən Ravana Ramaya qarşı
çoxlu iblis göndərdi, lakin onlar məğlub oldular. Ravana hiylə
işlədib Sitanı qaçırdı. Rama çox macəralardan sonra Lankaya
gəldi, Ravananı öldürdü və Sitanı azad etdi, lakin onu yaxına
buraxmadı. Sita pak olduğuna and içdi, Rama ona inanmadı.
Sitanın göstərişi ilə tonqal qaladılar. O, paklığını sübut etmək
üçün yanan tonqala girdi, lakin allah Brahma alovu Sitanadan
uzaqlaşdırdı. Sita tonqaldan salamat çıxdı. Od allahı Aqni onu
Ramaya qaytardı. Rama Sita ilə birlikdə Aydoxaya qayıdır,
atasının taxt-tacına sahib olur və on min il hökmranlıq edir.
Bundan sonra Rama Vişna görkəminə qayıdır. Hindistanda bir çox
məbədlər Ramaya həsr olunmuşdur.
Qədim hind allahı Krişna həmçinin Vişnanın təcəssümü
______________Milli Kitabxana_____________
305
kimi təzahür etmişdi. Onun haqqında xeyli əfsanə yaradılmışdı.
Krişnanın uşaqlıq və gənclik illəri əfsanələrdə öz əksini tapmışdı.
Uşaq ikən o, meşəyə gedib çobanlıq edirmiş. Onun tütəyinin səsi
naxır otaran oğlan və qızları valeh edirmiş, hətta inəklər bundan
zövq alırmışlar. Bir gün Krişna çayda çimən naxırçı qızların pal-
paltarlarını oğurlayıb ağacın başında gizlənir. Qızlar ona çox
yalvarırlar. Krişna paltarı bir şərtlə qaytarır ki, qızlar onunla rəqs
etsinlər. Krişna qızlar ilə rəqs edir, sonra yoxa çıxır. Bir xeyli
keçmiş o, qayıdır, nigaran qalmış qızları sevindirir. Krişna öz
simasını, yaxud görkəmini çoxaldır. Qızların hər birinə elə gəlir
ki, Krişna onunla oynayır. Krişnanın hamıdan çox xoşuna Radha
gəlirdi. Guya Radha Vişnanın arvadı Lakşminin ifadəsi imiş.
Krişna isə ancaq Radha ilə öz görkəmində oynayırdı. Krişna ilə
Radhanın məhəbbətinə dair xeyli incəsənət əsəri yaradılmış, ona
mahnılar qoşulmuşdur. Krişna əfsanələrdə məhəbbət vurğunu və
özünə qarşı sevgi, məhəbbət yaradan allah təcəssümü kimi təsvir
edilmişdir. Krişnanın eyni zamanda, çoxlu düşməni varmış. O,
hamını valeh edən cazibədarlıq ilə yanaşı qeyri-təbii qüvvəyə
malik imiş.
Əfsanələrin birində deyilir ki, Uqarsen adlı hökmdarın
arvadını iblis yoldan çıxarıbmış. İblis Uqarsenin görkəminə
giribmiş və bunu da arvadı bilmirmiş. O, Kansanı doğmuş, Kansa
isə hakimiyyəti zəbt edibmiş. O, camaata böyük əzab-əziyyət
verirmiş, yer üzünü onun zülmü bürüyürmüş. Buna dözməyən Yer
kürəsi inək görkəmində kömək üçün İndraya müraciət edir. İndra
əlac tapmaq üçün allahların yanına gedir və nəhayət, Vişna
Krişnanın görkəminə düşür. Krişna Kansanı öldürməli idi. Lakin
Kansanın taleyini yozub deyirlər ki, onu ancaq bacısı oğlu öldürə
bilər. Belə halda Kansa göstəriş verir ki, bacısı Devakanı
öldürsünlər. Lakin bacısı əri Kansanı bu qərarından çəkindirir və
anadan olan körpələri ona verəcəyini vəd edir. Beləliklə, Kansa
altı körpəni öldürür, lakin yeddi və səkkizincidən xəbəri olmur.
Bunlardan biri Krişna, digəri onun qardaşı Balarama imiş.
Qardaşlar möcüzə ilə Devakanın bədəninə yeridilirlər və bununla
Kansanın caynağından xilas olurlar. Kansa Krişnanın üstünə
cürbəcür vücudlar göndərir. İblisə Puntana bədəninə zəhər sürtüb,
Dostları ilə paylaş: |