Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin 24. 11. 2009-cu IL tarixli

______________Milli Kitabxana_____________ 

 142

- Sev, mənim ağam, sev. Qadını sevən adam kədər və qəmi 

yaddan çıxardır.  

- Ey qul, mən qadın sevmək istəmirəm.  

- Sevmə, mənim ağam, sevmə. Qadın ovçu üçün tələdir, 

dərin quyu və yarğandır. Qadın adamın boğazını  kəsən iti 

xəncərdir. 

- Ey qul, mənim xidmətimdə dayan.  

- Bəli, mənim ağam, bəli.  

- Mən ölkəmə xeyirxahlıq göstərmək istəyirəm.  

- Göstər, mənim ağam, göstər. Özün də xeyirxahlıq 

taparsan.  

- Ey qul, mən xeyirxahlıq göstərmək istəmirəm.  

- Göstərmə, mənim ağam, göstərmə. Qədim xarabalıqları 

gəz və insan kəllələrinə  nəzər sal. Tap görüm, onlardan kim şər 

sahibi, kim xeyir sahibi olmuşdur.  

- Ey qul, mən istəyirəm səni öldürüm və arxamca getməyə 

məcbur edim.  

- Mənim ağam məndən sonra həqiqətən üçcə gün 

yaşayacaqdır. 

«Müdrik Ahikar haqqında» hekayət arami dilində  tərtib 

olunmuş  və e.ə. VII əsrin  şəraitini  əks etdirir. Ahikar Assur 

hökmdarı Sinahheribin ali məmuru idi. Onun övladı yox idi. O, 

allahdan oğul arzulayırdı. Arzusu boşa çıxdıqdan sonra Ahikat 

qardaşı  oğlu Nadanı  oğulluğa götürüb onun tərbiyəsi ilə  məşğul 

olur. Povestdə dövlət xadimi Ahikarın Nadana yüzdən çox 

nəsihəti  əks olunmuşdur. Onlardan bir neçəsi o dövrün əxlaqi 

qaydaları haqda təsəvvür yarada bilər: 

- Sirri açma. Sarayda eşitdiyin hər bir söz qoy sənin 

qəlbində çürüsün. 

- Sakit danış, səsini ucaldıb səs-küylə danışma.  Əgər səs-

küylə ev tikmək mümkün olsaydı, onda eşşək gündə iki ev tikərdi. 

- Ağıllı adam ilə daş daşımaq, axmaq adam ilə  şərab 

içməkdən yaxşıdır. 

- Həddindən artıq şirin olma, yoxsa səni udarlar. Həddindən 

artıq acı da olma, yoxsa səni atarlar. 

- Dilini yamanlıqdan saxla, əlini oğurluqdan. 

---

______________Milli Kitabxana_____________ 

 143

- Ağıllı adama qulaq asmaq, isti havada sərin su içməyə 

bənzəyir. 

- Heç kəsə ayağını basmağa imkan vermə, sonra boynuna 

minə bilərlər. 

- Bir sərçəni  əldə tutmaq, min quşun göydə uçmasından 

sərfəlidir. 

- Nə zaman su yuxarı axsa, quş qanadsız uçsa, qarğa ağarsa, 

acı bal kimi şirin olsa, o zaman axmaq da ağıllanar. 

- Öz sahibini tərk edən və sənin dalınca düşən iti daşla qov. 

- Başqasına gor qazan özü düşər. 

Bu nəsihətlər müasir dövrün əxlaq və davranış qaydaları ilə 

də səsləşir. 

İkiçayarası  ədəbiyyatının maraqlı nümunələrindən biri də 

«Nippurlu yoxsulun nağılıdır» (e.ə. II minilliyin ortası). Nippurlu 

yoxsulun heç nəyi yoxdur: nə qızılı, nə gümüşü, nə taxılı və əti, nə 

də yaxşı geyimi və içməyə pivəsi. O, Nippur şəhər rəisinin 

ziyafətində  iştirak etmək istəyir, lakin hədiyyə aparmağa heç bir 

şeyi yoxdur. Əlac ona qalır ki, paltarını satsın. Bir keçi alıb  əli 

dolu bayram ziyafətinə gedir. Şəhər rəisi yoxsulu məclisdə görüb 

qəzəblənir. Onun göstərişi ilə yoxsulu bir kənarda oturdurlar, artıq 

qalan yeməkdən qabağına qoyurlar, sonra da evdən qovurlar. 

Yoxsul pərt olur. Orada-burada xəbər yayır ki, rəisdən intiqam 

alacaqdır. Xəbər də  rəisə çatır. Lakin «bunu eşidən rəis bütün 

günü uğunmaqdan qarnını tutur». Yoxsul hiylə  işlədir, gah elçi 

paltarında, gah da həkim donunda üç dəfə rəisi aldadıb şəhərdən 

kənara çıxardır və  hər dəfə onu o möhkəm  əzişdirir. Rəis 

yarımcan şəhərə qayıdır. 

Şumerlər həyat və  məişət ilə  əlaqədar müxtəlif məzmunlu 

təmsillər yaratmışlar. Bu şifahi xalq yaradıcılığı nümunələri 

Şumer məktəblərində yazıya köçürülürdü. Xalq yaradıcılığı 

nümunələri (nəsihətlər, atalar sözü, zərbi-məsəllər və sairə) 

«Məktəb (e-duba) mətnləri» kimi məlumdur.  Şumer  şifahi xalq 

yaradıcılığı nümunələri, o cümlədən təmsilləri e.ə. II minilliyin 

birinci yarısında yazılmışdır. Təmsillərin bir qismi heyvanlara 

həsr olunmuşdur: 

Ulaq (eşşək) çayda üzüaşağı üzürdü, it isə onun dalınca 

---

______________Milli Kitabxana_____________ 

 144

qaçır və öz-özünə deyinirdi:  

- Görəsən o nə vaxt sahilə çıxacaq ki, mən onu yeyim. 

İt ziyafətə  gəldi, lakin sümük qalıqlarını görüb deyinərək 

uzaqlaşdı: 

-  İndi mən gedəcəyim yerdə  mənim üçün daha çox yem 

tapılar. 

Qancıq it iftixarla deyirdi: 

- Mənim üçün fərqi yoxdur, balalarım (küçüklər) kürəndir, 

yaxud xallı; onsuz da mən onların hamısını istəyirəm. 

Doqquz canavar (qurd) və onuncu bir neçə qoyunu birgə 

parçaladılar. Onuncu canavar tamahkar imiş. O, hiylə ilə dedi: 

- Mən (cəmdəyi) sizin üçün bölüşdürürəm. Sizin sayınız 

doqquzdur, qoy bir qoyun (cəmdəyi) sizin payınız olsun. Mən isə 

təkəm, qoy doqquz qoyun (cəmdəyi) mənə çatsın, bu da mənim 

payım olar. 

Tülkü vəhşi öküzün dırnağını basdaladı və soruşdu: 

- Səni çox incitmədim ki? 

Tülkü özünə ev tikə bilmədi, buna görə dostunun evinə fateh 

kimi gəldi. 

Tülkü əlində ağac gəzişir və deyirdi: 

- Görəsən, kimə ilişdirim? 

Tülkü əlində rəsmi sənəd düşünürdü: 

- Görəsən, nə tələb eləyim? 

Tülkü Enlildən vəhşi öküz buynuzu arzuladı. Ona vəhşi 

öküz buynuzu qoyuldu. Lakin külək qopdu, yağış yağdı, tülkü öz 

yuvasına girə bilmədi. Səhərə yaxın soyuq şimal küləyi, qara 

buludlar və leysan tülkünü yaxalayanda o dedi: 

- Qoy səhər açılsın... 

Pişik çox götür-qoy edir, manqusta isə fürsəti fövtə vermir. 

Evdə olan yeməyi manqust udur. Mənə bir şey qalırsa, onu 

da yadelli gəlib məhv edir. 

Mənim manqustum ancaq piylənmiş yeyir, pivə, yaxud sarı 

yağ üçün heç yerindən belə tərpənmir. 

Ey şir, sıx cəngəllik sənin müttəfiqindir. 

Şir cəngəllikdə donuzu yaxaladı  və deyinə-deyinə onu 

parçalamağa başladı: «Sənin  ətini hələ heç dadmamışam, amma 

---