Dərslik (I hissə)
Yüklə 3,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
132
Bunu da qeyd edək ki, interaktiv təlim metodlarından hər bir mövzunun tədrisində istifadə etmək məsləhət görülmür. Dərsdə qarĢıya qoyulmuĢ məqsəd, Ģagirdlərə veriləcək bilik, bacarıq və vərdiĢlərin məzmunu, xarakteri, inteqrasiya imkan- ları, Ģagirdlərin hazırlığı, yerli Ģərait, məktəbin maddi bazası və s. nəzərə alınmaqla interaktiv priyomlara müraciət edilməlidir. Ġnteraktiv metodlar təlimin keyfiyyətini xeyli dərəcədə yüksəl- dir, Ģagirdlərdə yeni idraki və əxlaqi keyfiyyətlər formalaĢdırır: müsahibini, hər hansı danıĢanı (danıĢığını), maqnitafon, radio, televiziya veriliĢlərini dinləməyi, söylənilən fikirlərə hörmət etməyi, yeri gəldikdə münasibət bildirməyi, müstəqil, tənqidi və yaradıcı düĢünməyi, sərbəst fikir söyləməyi, irəli sürdüyü fikri müdafiə etməyi, sübuta yetirməyi, məntiqi təfəkkürünü inkiĢaf etdirməyi, təcrübəsini və ümumi hazırlığını təhlil etməyi, özünü obyektiv qiymətləndirməyi, kollektivdə öz yerini görməyi, əqli və fiziki əmək prosesində kollektivin üzvləri ilə əməkdaĢlıq etməyi, birgə iĢləməyi, ümumi əməyin payına düĢən hissəni ləyaqətlə yerinə yetirməyi, kollektivin fikrinin formalaĢmasında fəallıq, iĢgüzarlıq göstərməyi, qrupun üzvləri, sinif kollektivi ilə birgə qərar verməyi, qarĢıdurma yarandıqda müdafiə olunmağı, münaqiĢəni səbrlə, sülh yolu ilə həll etməyi, tolerant olmağı, risqə getməyi, emosional situasiyada özünü ələ almağı, özünü idarə etməyi, Ģəxsi sağlamlığına görə məsuliyyət daĢımağı, insa- na, onun hüquqlarına hörmətlə, ədalətlə yanaĢmağı bacarmaq və s. Ġnteraktiv metodlarla keçilən dərslərdə Ģagirdlərdə hər Ģeyi bilmək həvəsi, təĢəbbüskarlıq yüksəlir, onların öyrənmə fəallığı, təlimin keyfiyyəti və səmərəliliyi artır, nəticədə mexaniki yad- daĢ deyil, yaradıcı təfəkkür inkiĢaf edir. Ġnteraktiv təlim bilik, bacarıq, təcrübə və vərdiĢlərə yiyələnməyə, cəmiyyətin vətən- daĢları üçün zəruri sosial və intellektual təfəkkürün, müstəqil çalıĢma, müstəqil düĢünmə bacarıqlarının inkiĢafına kömək edən demokratik üsullarla aparılan təlim prosesidir. Ġnteraktiv təlim prosesində dərsdə yaranan, meydana çıxan Ģagirdlərarası öyrən- mə-öyrətmə ünsiyyəti və əməkdaĢlığı, müəllim-Ģagird birliyi və əməkdaĢlığı nəzərdə tutulur. Ġnteraktiv metodlar təlim prose-
133
sində öyrənmə və anlaĢmaya, bacarıq və keyfiyyətlərə Ģagirdlə- rin yiyələnməsini həyata keçirən üsullar, tərzlər, iĢlər, yanaĢ- malar, vasitələrdir. Ən son tədqiqatların nəticəsi göstərir ki, interaktiv təlim metodları effektiv nəticəni konstruktivizm nəzəriyyəsinə istinad edərək təlimə ĠKT-nin yaxından tətbiqi ilə verir və öz iĢləkliliyini daha da səmərəli edir. Psixoloqlar qeyd edirlər ki, informasiya insanın eĢitdiklərinin 10%-i, gördüklə- rinin 50%-i, özü etdiklərinin isə 90%-i həcmində yaddaĢında qalır. ĠKT-nin bu sahədə böyük dəstəyi öyrənənin Ģəxsi araĢdır- ması zamanı güclü informasiya bankı ilə təmin olunmasındadır (internet, elektron kitablar, test və tapĢırıqlar və s.). Ġnteraktiv təlim prosesində ilk baxıĢdan elə görünə bilər ki, müəllim sinif- də fəal rol oynamır. Əslində isə müəllim Ģagirdi ruhlandıran, ona özünü tapmaqda kömək edən “yaradıcıya” çevrilir. Ġnteraktiv metodlar müəllimin təkcə baĢqalarını öyrətməsinə deyil, onun özünün də öyrənməsinə, daha yaradıcı və enerjili pedaqoq olma- sına imkan verir. 1
Ġnteraktiv təlim metodları həmçinin sinif otağının həmiĢəki tərtibatından, məĢğələlərin təĢkilinin adət etdiyimiz qaydasından imtina olunmasını tələb edir. ġagird masalarının sinif otağında yerləĢdirilməsinin dörd əsas forması vardır: 1. “Sinif” forması – ənənəvi qayda . 2. “Kafe” forması (“diskussiya klubu”). 3. “Ü” hərfi formasında sinif. 4. “Dairə” formasında sinif. “Kafe” forması qruplarda iĢ üçün əlveriĢlidir. “U” hərfi forması rollu oyunlar zamanı, tanıĢlıq vaxtı, diskussiyaların gediĢində daha səmərəlidir. “Dairə” forması müxtəlif diskus- siyaların, dairəvi masaların keçirilməsi üçün daha rahatdır. Ġstifadə olunan bütün üsullar aĢağıda verilmiĢ komponentlərdən ibarət olan təlim prosesinin qanunauyğunluqlarından irəli gəlir: a) təlimin məqsədi, b)təlimin məzmunu, c) Ģagirdlərin dərketmə
1 Bax.: Bədiyev S.R. Yeni təlim texnologiyalarından mühazirə mətnləri. Bakı, 2009, s. 134
imkanları, ç) müəllimin öyrətmə fəaliyyəti və Ģagirdlərin öyrənmə iĢi, təlimin təĢkilati forması və s., d) təlimin nəticəsi. Bütün bu komponentlər qarĢılıqlı surətdə əlaqəlidir və təlim prosesində vəhdətdə çıxıĢ edirlər. Onlar sabit və təkrarlanandır. Buradan belə bir vacib tələb ortaya çıxır-hər hansı təlim üsulları, vasitələri və formalarının müəyyənləĢdirilməsi və tətbiqi zamanı bu komponentlərin qarĢılıqlı əlaqəsini nəzərə almaq zəruridir. Müəllim bu əlaqələrin bütün dərs prosesi boyu mövcud oldu- ğunu yaddan çıxarmamalıdır. Bunu nəzərə almadan istənilən nəticəni əldə etmək qeyri-mümkündür. Kiçik qruplarda iĢ. Kiçik qruplarda iĢ təlim əməkdaĢlığı kimi mühüm bir prinsipə əsaslanır. Kiçik qruplarda iĢ üsulu üzrə keçirilən dərs ənənəvi qaydada aparılan dərsdən nə ilə fərqlənir? Bu cür dərsdə Ģagirdlər fəal iĢtirak edir, birlikdə çalıĢırlar; qrupun üzvü kimi onlarda bir-birinin müddəa və rəylərini müza- kirə etməyə motiv yaranır. Qruplarda iĢ tolerantlığa (dözüm- lülüyə) və nəzakətliliyə alıĢdırır. Qruplarda iĢin Ģagirdlər üçün faydası aĢağıdakılardır:
öz qabiliyyətlərini göstərə bilərlər (yeniyetmələr çox vaxt öz qabiliyyətlərini nümayiĢ etdirməyə çəkinirlər, yaĢıdlarının onları “müəllimin gülməĢəkəri” adlandıracaqlarından ehtiyatlanırlar);
passiv Ģagirdlər öz bacarıqlarını açıqlamağa məcbur olurlar (qrupda iĢ onlarda məsuliyyət hissi doğurur);
bu və ya baĢqa mücərrəd ideyaya öz Ģəxsi təcrübəsi baxımından yanaĢmağı öyrənirlər. Qruplara necə bölməli? - Hər birində 4-6 nəfərdən çox olmamaqla 4-6 qrup yaradıla bilər. Qrupların çoxluğu iĢin nəticələrinin təqdimatı üçün zəruri olan vaxtı uzadır, qrupda Ģagirdlərin sayının çoxluğu isə onlardan hər birinin qrupun iĢində fəal iĢtirakını məhdud- laĢdırır. Yüklə 3,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|