Dərslikdə təbiətdən istifadəyə dair bir çox məsələlər, konsepsiyalar
Yüklə 12,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
könüllü olaraq Avropa sistemində ekoauditdə reklam məqsədilə və ictimaiyyətlə əlaqə yaratmaq üçün iştirak etmək olur. Xarici (zahiri) auditləşdirmə yerli təbiəti mühafizə xidmətləri və nəzarətçiləri tərəfindən yerli özünü idarəetmə orqanlarının həm də təbiəti mühafizə tədbirlərini maliyyələşdirən orqanların tələbi ilə həyata keçirilir (yerli hökümət, məqsədli ekoloji fond, kommersiya bankı və s.). Eyni zamanda, zahiri auditləşdirmə fırmalann özəlləşdirilməsində və satılmasında həyata keçirilir. Yeni sahibkarlar bilməlidir ki, aldıqları müəssisə ekoloji-iqtisadi cəhətdən hansı vəziyyətdədirlər ki, yüksək ekoloji sanksiyalar onlan gələcəkdə iflasa uğrada bilər. Zahiri ekoloji auditləşdirmə-vaxtaşın yoxlamalardır ki, analizlərlə, testlərlə və istehsalat proseslərinin ətraf mühitə təsirini qanunvericiliyə və standartlara uyğun olaraq yoxlanılması ilə müşa- iyət olunurlar. Bununla ekoloji pasportun, normativ sənədlərin də həddi icazə verilən atılma, həddi icazə verilən axıntı və s. haqqında göstəricilər əks olunur. Ekoloji audit bir neçə mərhələdə aparıhr: Birinci mərhələdə audit üçün obyektlər seçilir, qrafiklər tutulur, komanda seçilir, audit planı hazırlanır və s. İkinci (əsas) mərhələ ilkin məlumatların toplanmasına və qiymətləndirilməsinə həsr edilir. Həm də firmanın heyəti ilə iş aparılır və daxili sənədlərlə tanış olurlar. Ekoloji audit təcrübəsində anketləşdirmə üsulundan, material balansından və texniki hesablamalardan, habelə xəritələrdən istifadə edilir. Üçüncü mərhələ auditin nəticələrinə əsasən hazırlanmış hesabatı, həmçinin aşkar edilmiş nöqsanların aradan qaldırılması üzrə tövsiyələri və təklifləri özündə birləşdirir. Audit fəaliyyəti üzrə aparılan rəy üç hissədən ibarət olmalıdır: giriş, analitik və yekun hissələr. Təsərrüfat subyekti maraqlı şəxslərə yalnız rəyin yekun hissəsini təqdim etməlidir. Ekoloji auditləşdirmə üzrə konkret normativ aktlar olmadığından ümumi audit prinsiplərindən istifadə etmək olar. Ekoloji audit istifadə edilə bilər: - istehsalat-ekoloji nəzarət sisteminin inkişafı üçün; 83 - dövlət və ictimai ekoloji nəzarət zamanı; - ərazi monitorinq sisteminin inkişafı üçün; - ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsində ictimai və dövlət ekspertizası da daxil olmaqla; - ərazi ekoloji proqramlann hazırlanmasında; - daşınmaz ərailakın (o cümlədən torpağın) özəlləşdirilmə- sində və satışında; - biznes planlarının hazırlanmasında; - ekoloji sığortanın həyata keçirilməsində (sığorta olunanın tədqiqi, sığorta hadisəsi olarkən ziyanın hesablanması); - ekoloji təhsilin, maarifin və tərbiyənin inkişafı üçün. Firmanın (müəssisənin) fəaliyyətinin ekoloji auditindən başqa investisiya fəaliyyətinin də ekoauditi mövcuddur. Bu halda investisiya layihələrinin qiymətləndirilmə prosesi iki istiqamətdə həyata keçirilir; 1) İnvestisiya sərf edilən ərazinin ekoloji şəraitinin müəyyənləşdirilməsi və ərazinin ekoaudit qiymətləndirilməsi; 2) Obyektin özünün ekoloji təhlükəsizhyinin müəyyən edilməsi. Azərbaycanda, Rusiyada və MDB-in başqa ölkələrində Auditorlar palatası yaradılmış və bu sahədə geniş fəaliyyət göstərilir. Lakin ekoloji audit hələlik geniş tətbiq edilmir. Rusiyada bu prosedur təbii ehtiyatlar nazirliyinin əmri ilə tənzimlənir. Audit fəaliyyətinin inkişafına maneçilik törədən amillərdən əsası qanunlarda boşluğun yaranmasıdır. Sifarişçilərin bir çoxu ixtisaslaşdırılmış ekoloji auditin aparılmasında maraqlı deyillər. Ekoloji audit ekoloji pasportlaşdırma və sertifikatlaşdırma ilə yanaşı müstəqil ekoloji fəaliyyət növü kimi həyata keçirilə bilər. Bu proses həm də təşkilati-hüquqi bir tədbir kimi təsərrüfat və digər fəaliyyət növlərinin ekoloji tələblərə uyğun olub-olmamasım tədqiq etmək üçün də vacibdir. Təbiəti mühafizə praktikasında ekoloji audit obyektiv və müstəqil analiz və qiymətləndirmə kimi nəzərdən keçirilir, fəaliyyətlərin ekoloji tələblərə cavab verməsi sahəsi kimi qiymətləndirilir. 84 Deyilənlərlə əlaqədar tövsiyə və təkliflərin işlənməsi tələb edilir. Ekoloji auditin digər audit növlərindən fərqi ondadır ki, onun aparılması üçün müəssisənin təbiəti mühafizə fəaliyyəti barədə böyük həcmli konkret informasiyanın toplanması, təhlili və sənədləşdirilməsi tələb olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, bu sahədə sərt reqlamentə malik prosedur və standartlar yoxdur. 5.5. Təbiətdən istifadənin proqnozlaşdırılması və planlaşdırılması İnsanı düşünmədən təbii proseslərə qanşmasının nəticələri sonrakı mərhələlərdə özünü göstərməlidir. Ona görə də, yaranmış durumu iqtisadiyyat və ətraf mühitin qarşılıqlı təsiri baxımından elmi əsaslarla qiymətləndirmək zərurəti ortaya çıxır. Eyni zamanda gələcəkdə ekoloji-iqtisadi inkişafın variantlarını müəyyən etmək lazım gəlir. Deyilənlər təbiətə təsirin məqsədyönlü və planlı həyata keçirilməsini tələb edir. Bu sahədə görülən işlər inzibati-hüquqi və iqtisadi idarəetmə metodlarının vəhdətinə əsaslanmalıdır. Belə sistemin ən vacib tərkib hissəsi təbiətdən istifadənin uzunmüddətli planlaşdırılması və proqnozlaşdırılmasıdır. Uzunmüddətli proqnozlaşdırma və planlaşdırma strateji xarakter daşıyır və buna nail olmaq üçün məqsəd, vasitə və üsullar əsaslandınimalıdır. Hazırda əməli olaraq bütün inkişaf etmiş ölkələrdə təbiəti mühafizə üzrə milli proqramlar hazırlanır, təsdiq edilir və fəaliyyət göstərir. Azərbaycan Respublikası üçün ətraf mühitin mühafizəsi üzrə Milli Fəaliyyət proqramı Dünya Bankının maliyyə dəstəyi ilə 1996- 1998-ci illər ərzində Dövlət Ekologiya və Təbiətdən İstifadəyə Nəzarət Komitəsi tərəfindən hazırlanmışdır və müxtəlif prioritet istiqamətlər üzrə yerinə yetirilməkdədir. Məsələn, Sumqayıtda civə qarışıqlı tullantıların zərərsizləşdirilməsi və dəfn edilməsi, Abşeronda neftlə çirklənmiş torpaqlann rcablitasiya- sı, Xəzərin səviyyəsinin qalxması ilə su alımda qalmış balıqar- tırma zavodunun Neftçalada tikilməsi və s. 85 Yüklə 12,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|