Dərslikdə yığcam və anlaşıqlı şəkildə müasir beynəlxalq hüququn
Yüklə 11,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
a) əvvəlki dövlətin bütün ərazisində qüvvədə olmuş müqavilə hər bir yeni yaranmış varis dövlətə münasibətdə qüvvədə qalır; b) bir varis dövlətin ərazisində qüvvədə olmuş müqavilə yalnız həmin dövlət üçün qüvvədə qalmaqda davam edir. 1978-ci il Konvensiyasının 34-cü maddəsində əks olunmuş bu norma SSRİ dağılandan sonra sovet müqavilə irsinə münasibətdə yeni yaranmış varis dövlətlər tərəfindən əsas götürülmədi. Məsələ burasındadır ki, keçmiş sovet respublikalan bu zaman özlərini, buna hüquqi əsas olmasa da (amma faktik əsasın olmasından danışmaq olardı), «yeni müstəqil dövlət» kimi apardılar. Rusiyadan başqa, bütün digər varis dövlətlər, o cümlədən Azərbaycan Respublikası SSRİ-nin bütün çoxtərəfli müqavilələrindən, prinsip etibarilə imtina etdilər. 1992-ci il iyulun 6-da imzalanmış «Keçmiş İttifaqın qarşılıqlı maraq kəsb edən müqavilələrinə münasibətdə qarşılıqlı anlaşma haqqında Memorandum»da göstərilirdi ki, hər bir dövlət bu müqavilələrdə iştirakı haqqında məsələni, «hər bir konkret halın spesifikasından, müqavilənin xarakter və məzmunundan asılı olaraq müstəqil həll edir». Varislik faktı bir sıra müqavilələrə - dövlət sərhədini müəyyən edən müqavilələrə, habelə təşəkkül tapmaqda olan adət normasına görə, insan hüquqlanna dair beynəlxalq müqavilələrə heç bir təsir göstərmir. 3. Dövlət mülkiyyətinə münasibətdə dövlətlərin varisliyi 1983-cü il Konvensiyasına görə, dövlət mülkiyyətinə münasibətdə varislik məsələləri aşağıdakı qaydada həll olunur. Varis dövlət ye/z/ müstəqil dövlət olduqda: a) əvvəlki dövlətin, yeni müstəqil dövlətin ərazisində yerləşən bütün daşınmaz əmlakı yeni müstəqil dövlətə, yəni varis dövlətə keçir; b) əvvəlki dövlətin göstərilən ərazidəki fəaliyyəti ilə bağlı olan daşmar mülkiyyəti də varis dövlətə keçir. 55 iki və ya daha artıq dövlot bir dövlətdə birləşdikdə, əvvəlki dövlətlərin mülkiyyəti varis dövlətə keçir. Dövlət bir neçə yeni dövlətə parçalandıqda: a) əvvəlki dövlətin varis dövlətin ərazisində yerləşən daşınmaz mülkiyyəti bu varis dövlətə keçir; b) əvvəlki dövlətin ərazisindən kənarda yerləşən daşuımaz mülkiyyət ədalətli qaydada varis dövlətlər arasında bölüşdürülür; c) əvvəlki dövlətin varisliyin obyekti olan ərazidəki fəaliyyəti ilə bağlı əldə edilmiş daşmar mülkiyyət müvafiq varis dövlətə keçir; ç) əvvəlki dövlətin digər daşınar mülkiyyəti varis dövlətlər arasında ədalətli qaydada bölüşdürülür. SSRİ dağıldıqdan sonra onun varis dövlətləri arasında ortaya çıxan məsələlərdən biri SSRİ-nin xaricdəki daşmar və daşınmaz mülkiyyətinin bölünməsi oldu. Keçmiş SSR İttifaqının xaricdəki bütün mülkiyyətinin bölünməsi haqqında 1992-ci il 6 iyul tarixli Sazişə müvafiq olaraq, varis dövlətlər üçün bu mülkiyyətdə konkret paylar müəyyən edildi (məsələn, Rusiya - 61,34%; Ukrayna - 16,37%; Azərbaycan Respublikası - 1,64% və s.). Sazişdə eyni zamanda göstərilirdi ki, bu payın qəbul edilməsi və varis dövlətin SSRİ-nin xarici borclannm ödənilməsində müvafiq həcmdə iştirak etməsi bir-biri ilə qarşılıqlı surətdə bağlıdır. Nəticə etibarilə, demək olar ki, bütün varis dövlətlər SSRİ-nin xaricdəki mülkiyyətin- dəki öz paylarını Rusiyaya verdilər; Rusiya isə bunun əvəzində onların müvafiq borc öhdəliklərini öz boynuna götürdü. Dövlətin ərazisinin bir hissəsinin başqa dövlətə keçdiyi halda da eyni qaydalar tətbiq olunur. 4. Dövlət arxivlərinə münasibətdə dövlətlərin varisliyi Arxiv fondlarının bütövlüyünün qorunub saxlanması zərurətindən və onlarda olan məlumatların müstəsna əhəmiyyətindən irəli gələrək, 1983-cü il Vyana Konvensiyası müvafiq tərəflərdən ədalət prinsiplərinin əsas götürülməsini və bütün lazımi hallann nəzərə alınmasını tələb edir. 56 iki və ya daha artıq dövlət bir dövlətdə birləşdikdə, əvvəlki dövlətlərin arxivləri varis dövlətə keçir. Dövlət bir neçə yeni dövlətə parçalandıqda, əvvəlki dövlətin arxivlərinin varis dövlətin nonnal idarə edilməsi üçün zəruri olan və habelə bu əraziyə bilavasitə aidiyyəti olan hissəsi həmin varis dövlətə keçir. Lakin müvafiq varis dövlətlər başqa cür razılığa gələ bilərlər. Əvvəlki dövlətin digər arxivləri, 1983-cü il Konvensiyasına uyğun olaraq, «ədalətli qaydada, bütün müvafiq hallan nəzərə almaqla» varis dövlətlərə keçir. SSRİ-nin arxivləri ilə bağlı məsələlər Keçmiş SSR İttifaqının dövlət arxivlərinə münasibətdə varislik haqqında 1992-ci il 6 iyul tarixli Sazişdə nizama salınmışdır. Sazişə görə, hər bir varis dövlətin ərazisində olan arxivlər həmin dövlətə keçir. Hər bir dövlətə başqa dövlətin ərazisində olan arxiv sənədlərinin surətlərini əldə etmək hüququ verilir. Habelə hər bir dövlət digər dövlətin rəsmi arxiv idarəsi tərəfindən verilmiş arxiv arayışlannın hüquqi qüvvəsini tanıyır. Sazişin iştirakçı- lan keçmiş Rusiya imperiyası və SSR İttifaqının ali dövlət orqanlannm fəaliyyəti nəticəsində yaranmış və üçüncü dövlətlərin dövlət arxivlərində saxlanan fondların bütövlüyünü və bölünməzliyini tanıyırlar. Varis dövlət yeni müstəqil dövlət olduqda, bu əraziyə mənsub olmuş arxivlər yeni müstəqil dövlətə keçir. Dövlət ərazmnin bir hissəsinin ayrılması və müstəqil dövlət yaradılması halında bu ərazinin nonnal idarə edilməsi üçün orada qalmalı olan və bu əraziyə bilavasitə aidiyyəti olan arxivlər həmin dövlətə keçir. Dövlət ərazisinin ayrılmış hissəsi başqa bir dövlətlə birləşdikdə, yuxarıda göstərilmiş qaydalar tətbiq olunur. 5. Dövlət borclarına münasibətdə dövlətlərin varisliyi 1983-cü il Vyana Konvensiyasına görə, dövlət borcu əvvəlki dövlətin digər dövlət, beynəlxalq təşkilat və ya beynəlxalq hüququn digər subyekti qarşısında beynəlxalq hüquqa uyğun öz üzərinə götürdüyü maliyyə öhdəliyi deməkdir. Əsas prinsip ondan ibarətdir ki, dövlətlərin varisliyi özü-özlü- yündo kreditorların hüquq və öhdəliklərinə xələl gətirmir. Belə ki, 57 Yüklə 11,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|