Дилгям исмайылов
Yüklə 1,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
53 digər millətlərə də hörmət və ləyaqətlə yanaşmasını ifadə edir. Dar mənada «millətçilik» anlayışı hər hansı bir millətə olan mənsubiyyəti, milli dili, mədəniyyəti, milli psixologiyanı, mənlik şüurunu ifadə edirsə (məsələn, milli dil, milli psixologiya, milli mənlik şüuru, milli təəssübkeşlik, milli mentalitet, milli özünüdərk, milli mənsubiyyət və s.), «milli» anlayışı «dövlət» anlayışı ilə sinonim (milli iqtisadiyyat, milli ordu, milli sərhədlər, milli ərazi, milli komanda və s.) işlənir. Müasir mənada ideologiya jəmiyyətin onun siyasi sisteminin iqtisadi, siyasi, ijtimai və mənəvi fəaliyyətində əsas kimi qəbul etdiyi və rəhbər tutduğu ideya və prinsiplərin jəmini ifadə edir. Məhz bu səbəbdən də ideologiya heç vəjhlə sözün dar mənasında tamamilə milli məzmun ala bilməz. Bu, ideologiyanın məhdudlaşdırılması və jılızlaşması, ujuz populist məzmun alması olardı. Hər bir jəmiyyətin müxtəlif həyat sahələrinin idarə edilməsi konkret ölkənin bütün spesifik jəhətləri nəzərə alınmaqla bəşəri ideya və prinsiplər, bu ideya və prinsiplərin zəminində duran sosial, siyasi və iqtisadi qanunlar əsasında həyata keçirilməlidir. Bir jəhəti də qeyd etmək lazımdır ki, milli ideologiyanın rolunu mütləqləşdirmək olmaz, o müvəqqəti və keçijidir. Ümumiyyətlə, heç zaman, heç yerdə xalis milli ideologiya ola bilməz. Hər xalq, hər ölkə xalqlar və sivilizasiyalar şəbəkəsində yaşayır, onlar bir- birindən təjrid ola bilməzlər. Yalnız milli ideologiyaya qapanmaq jəhdi fajiələrlə nətijələnə bilər. Sözsüz ki, bugünki Azərbayjan jəmiyyəti üçün milli ideya axtarışları mühüm əhəmiyyət kəsb edir, ona görə də milli ideologiyamızın nədən ibarət olajağı məsələsi bu gün istər ijtimaiyyatşünas alimləri, istərsə də geniş xalq kütlələrini maraqlandıran məsələlərdən biri sayılır. Tədqiqatçıların bir qrupu demokratik jəmiyyətlərdə vahid ideologiyanın bərqərar olmasını absurd sayır. Çünki belə jəmiyyətlərdə tarixin müəyyən mərhələlərində bir ideologiyanı başqası əvəz edir. Məsələn, XX əsrin 70-ji illərinə kimi ABŞ-da liberalizm üstünlük təşkil edirdisə, əsrin sonlarına yaxın konservatizm jərəyanı önə keçmişdir. Eyni zamanda, 90-jı illərədək sosializm sisteminə 54 daxil olan ölkələrdə sosializm ideologiyası hakim olduğu halda, həmin sistemin dağılması nətijəsində ideya-siyasi plüralizm bərqərar olmuşdur. O jümlədən də Azərbayjan Respublikası demokratik dövlət qurujuluğuna istiqamət götürdüyündən bizdə vahid milli ideologiyanın bərqərar olması zərurətindən mütləq mənada danışmaq müəyyən məsuliyyət tələb edir. Azərbayjan vətəndaşlarının vahid bir ideya-siyasi xətt ətrafında birləşməsi zərurətini jəmiyyətimizin istər iqtisadi, istərsə də sosial-siyasi sahələrdə keçid dövrünü yaşaması, respublikamızın ərazisinin təjavüzə məruz qalması, qaçqınlıq, məjburi köçkünlük, işsizlik kimi sosial bəlalarla üzləşməsi ilə əlaqələndirir. Vahid milli ideologiyanın yaradılması jəmiyyətdə milli həmrəyliyin yaradılmasına, qəbilə və tayfa şüuru qalıqlarının aradan qaldırılmasına, milli kadrların seçilib yerləşdirilməsində yerliçilik, tayfabazlıq, tərəfkeşklik, qohumbazlıq, etno- təəssübkeşlik kimi hallara yol verilməməsinə xidmət etməlidir. Milli ideologiya azərbayjanlıların milli idealı olan azadlıq və müstəqilliyin, milli inkişafın təmin olunmasına, respublikanın ərazi bütövlüyünün qorunub saxlanmasına, xariji təjavüzlərdən etibarlı müdafiə olunmasına və bu işdə etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, bütün vətəndaşların iştirakının təmin olunmasına xidmət etməlidir. Milli ideologiya habelə, azərbayjanlıların bir millət kimi formalaşmasına, azərbayjançılıq şüurunun bütün vasitələrlə inkişaf etdirilməsinə, Azərbayjan Respublikasına mənsubluq, onun maddi və mənəvi sərvətlərinin tam və bərabərhüquqlu sahib olmaq şüurunun möhkəmləndirilməsinə xidmət etməlidir». Millətçilik tez-tez siyasi və etnik vahidlərin birləşdirilməsi tələbinin prinsipi kimi şərh olunur, eləjə də mövjud siyasi vahidlər daxilində idarə edənlərin və idarə olunanların eyni etnosa mənsub olması kimi əsaslandırılır. Milli ideologiyaya belə mövqedən yanaşmaq millətin yaradıjı surətdə özünü açıqlaması sferası, xalqın özünü tənzimləməsinin və inkişafının güjlü vasitəsi kimi izah olunur. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, son zamanlar Azərbayjanın vahid milli dövlət ideologiyasının 55 formalaşdırılması zərurətindən danışılanda da əsas diqqət birləşdiriji amill kimi ümummilli maraqları əks etdirən azərbayjançılıq ideologiyasının təbliğinə verilir. Jəmiyyətin müxtəlif sinif, təbəqə, etnos və qruplarının plüralist maraqlarının harmonik şəkildə milli ideologiyada birləşdirilməsi, dünya mədəniyyətinin mütərəqqi yenilikləri ilə harmonik vəhdətinə əsaslanaraq, demokratik prinsiplərlə ümummilli maraqları özündə birləşdirən yeni ideologiyanın yaranması vəzifə kimi göstərilir. Azərbayjanın düşdüyü vəziyyətdən çıxarmağın yolunu bəziləri islamda, digərləri türkçülükdə görür. Məsələn, belə fikirlər səslənir ki, dövlətçilik, millətçilik, demokratizm və azərbayjançılıq ideyaları türkçülük və islamçılığı (islam fundamentalizmi istisna olmaqla) özündə birləşdirərək yeni bir xətt götürmək lazımdır. Jəmiyyətimizin gələjək həyatında islam dini dəyərlərini yüksək tutmaqla müasirlikdən irəli gələn dünyəvlik prinsipi aparıjı olmalıdır. İnsanların həyatında, jəmiyyətin keçmişində, indisində və gələjəyində dinin oynadığı və oynayajağı rol nə qədər böyük olsa da, unudulmamalıdır ki, inam və etiqad hər bir vətəndaşın vijdan məsələsidir. Bu mənada, dindən siyasi məqsədlər üçün istifadə etmək heç jür məqbul sayılmamalıdır. Türkçülük prinsipi məhz azərbayjançılığı qoruyan prinsipdir. Azərbayjanın gələjəyini bu prinsipi yüksək tutan xalqımız qura bilər. Həm sosial, həm də joğrafi mənada konkret tarix şəraitdən asılı olaraq aktuallaşan azərbayjançılıq türkçülyü tamamlayan prinsip olmalıdır. Beləliklə, bizim ideologiyamız azadlığa, dövlətçiliyə, ədalətə, türkçülüyə, azərbayjançılığa, müasirliyə və dünyəviliyə əsaslanan bir ideologiya olmalıdır. Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|