Dintaniw kk



Yüklə 294,12 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə23/42
tarix31.12.2021
ölçüsü294,12 Kb.
#82366
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   42
Dintaniw kk (2)

             Xristianliq - 

Xristianliq bizin` eramizdin` I a`sirinde Polestinada payda boldi. Onin` 

payda  boliwi  g`000  jil  aldin  Polestinadag`i  Vifleem  awilinda,  usta  Iosif  xa`m  onin`  xayali 

Mariyadan  dun`yag`a  kelgen  balasi  Iisus  (Isa)  ati  menen  baylanisli.  Xa`zirgi  jil  sanaw  usi 

sa`neden baslanadi. 

 

Onin`  tuwiliwi  menen  sol  waqtag`i  Izraildin`  zalim  xa`kimi  Irod  bul  awilda  tuwilg`an 



barliq balalardi o`ltiredi, biraq Iisus ata anasi Egipetke alip qashiwg`a ulgeredi. Solay ko`p jillar 

ol  o`zi  xaqqinda  xesh  mag`liwmat  bermeydi,  biraq  e0  jsqa  jetkende  O`udaydin`  perzenti  xa`m 

usinin`  menen  birge  Iisus  Xristos  ati  menen  o`zinin`  payg`ambarliq  jumisin  baslaydi.    Ol 

ma`mleket  boylap  sayaxat  etip  ko`plegen  karamatlar  ko`rsetken  o`lilerdi  tiriltken,  ko`rlerdi, 

mayiplardi emlegen jilli adamlardi jinlerdi quwg`an x.t.b. Iisus e jil dawaminda o`z jumisin alip 

baradi.  Onin`  xaliq  arasinda  o`zinin`  abirayinan  qoriqqan  Ierusalim  qalasinin`  ruxaniyleri  oni 

sudg`a  beredi  xa`m  Rim  prokurori  Pontiy  Pilat  onin`  o`lim  jazasina  buyiradi.  Oni  Golgofa 

tawinda  ulken  atanaq  ag`ashqa  tiriley  miyaqlap  qiynap  o`ltiredi.  %limnin`  ushinshi  kuni  ol 

tirilip,  azg`ana  waqit  o`zin  sha`kirtleri  arasinda  boladi.  Sonnan  olardi  ko`z  aldinda  aspang`a 

uship  ketedi.  Xristianliqtin`  tiykarin  salg`an  adamnin`  dun`yadag`i  turmisinin`  qisqasha 

mazmuni  usidan  ibarat.  Xristianliqtin`  xa`m  basqa  dinlerge  uqsap  insan  ja`miyeti 

rawajlaniwinin` belgili basqishinda, ja`miyetlik turmis salasinda juz bergen o`zgerislerdin` diniy 

qarslar  salasinda  sawleleniwi    sipatinda  payda  boladi.  Tariyx  soni  da`lilleydi.  Rim  quldarliq 

impeiyasi  idiray  baslag`an  feodal  qatnaslar  qa`liplesip  atirg`an  bir  waqitta  xristianliqtin` 

da`slepki  bo`rtikleri  payda  bolg`an.  Eramizdin`  I-III  a`sirlerinde  Rim    ja`miyetinde  taralg`an 

uliwma  krizis  usig`an  ta`n  oy  pikirlerdi  keltirip  shig`arg`an.  Bunin`  na`tiyjesinde  xristian  dini 

xa`m  onin`  karamatli  kushleri  ta`repinen  adamlardi  zulimnan  azat  etiw  xaqqindag`i 

«qutqariwshi» ideyalari payda boldi. Bunin` na`tiyjesinde umitsiz bolip jasap atirg`an millionlap 

qullar  xristian  dinin  qutqariwshi  ideyalarin  ta`n  qaladi.  Usi  ma`niste  xristian  dini  da`slep 

qullardin`  dini  sipatinda  payda  bolg`an  dep  aytsaq  boladi.  Frantsuz  tariyxshisi  Sharl`  Eimen 

usinday degen edi`  «Spartak jen`iliske ushirag`aninan arqali Iisus jen`is qildi». Waqittin` o`tiwi 

menen  bul  din  xukmran  toparlar  dinine  xa`m  aylandi.  Bunin`  tiykarg`i  sebepleri  imperiya 

xa`lsizlenip  barg`an  sayin  xukimdarlar  xa`m  imperiya  xaliqlarin  ajiratip  jiberiwshi  emes,  al 

olardi  birlestiretug`in  dinge  mu`ta`a`j  boldi.  Rim  imperatori  Konstantin  eg`r  jili  bul  dindi 

ma`mleketlik din dep ja`riyaladi. eg`t jil Konstantin ko`rsetpesi boyinsha dun`ya xristianlarinin` 



birinshi  jiynalisi  Nikey  sobori  shaqirildi.  Bul  sobordi  xristianliqtin`  tiykarg`i  dogmalari 

tastiyiqlandi, shirkew qag`iydalari jazilg`an kitaplar qabil etildi.  Xristian shirkew ma`mlekettin` 

ra`smiy  shirkew  dep  belgilendi.  Shirkew  Rim  imeratorin  qudaydin`  wa`kili  dep  ja`riyaladi. 

Bunin`  na`tiyjesinde  dun`yaliq  patsha  shirkew  ja`rdeminde  qudaydin`  wa`kiline  aynaldi. 

Xristianliq diniy taliymatinin` mazmuni to`mendegilerden ibarat` 

-O`uday  muqaddes  ushlikte  (troitsa)  ko`rinedi.  Yag`niy  quday  ush  obrazda  biraq  jeke 

birew.  Bul  degeni  quday.  quday-Ata.  quday-Bala,  quday-Muqaddes  ruwxtan  ibarat.  Biraq  bul 

ush obrazli qudaylar kelip shig`iw menen bir birinen ajiralip turadi. Ma`selen, quday-Ata tuwiliw 

joli  menen  payda  bolg`an.  O`uday  emes,  oni  xesh  kim  jaratqan  emes.  O`uday-Yuala  bolsa 

tuwilg`an quday – Muqaddes Ruwx bolsa quday Atadan payda bolg`an. 

Tiykarg`i dog`malar(aqidalar)` 

-O`uday-bala  (Iisus)  qutqariwshi  messiya  yag`niy  quday  jaratqan  wa`kil.  Ol  karamatli 

qutqariwshi.  Xristianliqtin`  tiykarshisi  Isa  o`ltirilgennen  keyin  aspang`a  ko`terilip  ketken,  ol 

keleshekte  tiriler  xa`m  o`liler  ustinen  xukim  shig`ariw  ushin  oxirat  kuni  (Sudniy  den`)  qaytip 

keledi. 

Isa xa`m karamatli xa`m insaniy ta`biyatqa iye 

-Bibi  Mar`yam  qudaydin`  anasi,  ol  qizliq  belgisin  saqlag`an  turde  ko`tergen  xa`m  Isani 

tuwg`an. 

-Ikonalarg`a siyiniw. 

-O`uday xa`mme na`rseden ustin turadi xa`m ma`n`gi. Oni xesh kim jaratqan emes. O`uday 

dun`yanin` jaratiwshisi. Ol dun`yani alti kunde jaratqan. 

-Adamzat  tuwilg`an  waqittan  baslap  gunali  O`uday  jaratqan  ba`rshe  tirishilktin`  gultaji 

insan edi. Sebebi O`uday adamdi o`zine uqsas jaratqan. Bul uqsasliqtin` tiykarg`i belgileri – bul 

insang`a  berilgen  aqil,  oy-parasat,  ma`n`gi  turmis.  Xa`r  bir  dun`ya  dininin`  muqaddes  kitabi 

bolg`aninday xristianliqtin`  xa`m usinday kitabi bar, ol  «Bibliya» dep ataladi.  «Bibliya» degen 

so`z grek tilinen aling`an bolip «Kitap» degen ma`nisti bildiredi. «Bibliya»nin` xristianliq payda 

bolmastan aldin jaratilg`an birinshi xa`m ulken bo`legi «Eski wa`siyat»(Axd, Vetxiy Zavet) dep 

ataladi  xa`m  Iudaizm  dininn`  muqaddes  kitabi  «Tavrot»  esaplanadi.  «Bibliya»nin`  xistianliq 

penen baylanisli bolg`an ekinshi bo`limi «Jan`a wa`siyat (Axd «Noviy zavet»)»  dep ataladi. 

Kitaplar atina  «Wa`siyat»  so`zinin` qosilip isletiliwi  «O`uday menen  adamlar ortasindag`i 

qatnaslar wa`siyatnama  menen ta`rtipke salinip turiladi» degen tusinik tiykar etip aliniw menen 

bildiriledi.  Usi  ma`niste  alg`anda  «Jan`a  wa`siyat»-  O`udaydin`  Isa  da`ldalshilig`inda  adamlar 

menen  jan`a  wa`siyatlasiw  demek.  «Jan`a  wa`siyat»  g`u  kiatptan,  yag`niy  r  Injil  (Evangelie- 

jaqsi  xabar),  Appostollardin`  (Isanin`  sha`kirtleri,xristianliqtin`  da`slepki  taratiwshilari) 

a`melleri, g`a` risola xa`m karamatli alim Ianin` «Wa`xiynamasi»nan ibarat. 

 

 



 


Yüklə 294,12 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   42




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə