Dintanıw pa’nine kirisiw joba

2. Din h’a’m Dintanıw atamalarının’ ta’rifi. Din arabsha so’z ekenligi h’a’mmege ma’lim. Biraq din tu’sinigin tolıq an’lap alıw ushın, onın’ so’zlik h’a’m istiloh’iy ma’nilerin bo’lek –bo’lek alıp tanısıp, analiz qılıw maqsetke muwapıq esaplanadı. Arab tilindegi dereklerde ko’rsetiliwinshe, din so’zi دان» («dana») feyilinen jasalg’an bolıp, «kimgedur boysınbaq, isenbek, kimgedur qırızdar bolmaq, qılg’an islerine jarasa xoshemetlenbek»; «diynun» so’zi bolsa, «din, iyman, ajr-xoshemet, qılg’an islerine jasasa berilgen xaq» sıyaqlı ma’nilerdi bildiredi.
O’zbek tili so’zlik a’debiyatlarında «din» isenim, isenbek, mu’lk, h’u’kim, esap, jaza, ilaj, boysınıw, sıyınıw, parh’ez, jol tutıw, a’det qılıw ma’nilerin bildiriwi ko’rsetilip o’tilgen.
İslamnan aldın’g’ı turkiy xalıqlardın’ din tu’sinigin sa’wlelendiriw ushın turli dawirlerde «drm», «darm», «nom» h’a’m «den» sıyaqlı so’zlerdi isletkenligi ma’lim. Olardan «drm», «darm» din, aqıyda ma’nisinde sanskritshe (a’yyemgi h’ind tili) «dharma»dan (Pali tilida dhamma); «nom» din isenim, nızam ma’nisinde sug’d tilinen kirip kelgenligi aytıladı.
O’zbek dtilindegi «din» ma’nisin bildiriwshi atamalar barlıq tillerde ushırasadı. Solardan Zardushtiyliktin’ deregi «Avesto»da «din» sıpatında «daena», a’yyemgi pars pah’lavey tilinde «den», «din», «dena», «daena» so’zi isletilip, «jol», «mazh’ab», «meresim», «usıl» sıyaqlı ma’nilerdi bildirgen. İbroniy tilinde qollanılg’an «dath» so’zi «din» tu’sinigin sawlelendiriwshi umılıwmalıq termin bolıp, «hukim», «a’mir» h’a’m «nızam» ma’nilerin an’latqan.
Rus tilinde din ma’nisin an’latatug’ın «religiya» so’zini n’ kelip shıg’ıwı boyınsha so’zliklerde bir qansha jandasıwloar keltirilip o’tilgen. Olardan ayrımlarına ko’re bull atama latınsha «religio» so’zinen kelip shıg’ıp, «dianat, dindarlıq, mo’minlik,mu’qaddes na’rse yamasa orın, qadamjay, ziyaratgoh’, sıyınıw h’a’m ol menen baylanıslı diniy meresimler » degen ma’nilerdi an’latadı.
Ekinshi topar til izertlewshiler «religio» so’zi semantik, ma’ni h’a’m morfologik ta’repten «relegere» so’zi menen baylanıslı bolıp, «jan’adan toplamaq, jan’adan tan’lawg’a kirispek, qayta islep shıg’ıw ushın aldın’g’ı sintezge qaytıw» ma’nilerin an’latadı, dep ko’rsetedi.
Din tu’sinigine alımlar ta’repinen ju’zlep ta’riyipler berilgen. Bunda tu’rli taraw h’a’m du’nya qaras iyeleri, o’z tarawı h’a’m ko’zqarasınan kelip shıg’ıp dinge ta’riyip bergen. Sol sebebli h’a’r qıylı ta’riyipler ju’zege kelgen.
To’mende olardın’ ayrımların keltirip o’temiz: