Diyanet iŞleri başkanliği yayinlari 1273 Halk Kitapları : 279 Yayın Yönetmeni Dr. Yüksel salman

   İNSAN VE TOPLUMUN İNŞASINDA KİTAP   
79
Bir gençlik düşünün ki, heybesinde sabit fikirlerden, inat-
çı saplantılardan, ideolojik önyargılardan başka bir şey yok. 
Bir gençlik düşünün ki, çarpık kavramlarla, çalıntı veya sahte 
fikirlerle kendini allâme sanıyor. Bir gençlik düşünün ki, ken-
di kültür değerlerini aşağılıyor, kendi ailesinden ve çevresin-
den utanıyor. Bir gençlik düşünün ki, son moda giyindiğinde 
ve marka tükettiğinde kendini ‘modern’ veya ‘çağdaş’ kabul 
ediyor. Bir gençlik düşünün ki, sürekli gelgitler yaşıyor, ka-
rarsız, tutarsız, patolojik davranışlarıyla bir oraya bir buraya 
tutunmaya çalışıyor. Bir gençlik düşünün ki, merak etmiyor, 
araştırmıyor, kafa yormuyor, eleştirmiyor. Bir gençlik düşünün 
ki, aceleci, basmakalıpçı, taklitçi, tüketici olmaktan başka bir 
özelliği yok. Bir gençlik düşünün ki, modern hayatın hengâ-
mesinde peş peşe artçı şoklar yaşıyor. Bir gençlik düşünün ki, 
‘çatlamış’ kişiliği ve ‘yaralı’ bilinci ile kendine ve değerlerine 
yabancılaşıyor. Karamsar olmak istemem, ama böyle bir genç-
likle işimiz gerçekten zor.
Her geçen gün kitaptan, okumaktan uzaklaşan ve uzak-
laştıkça düşünmekten, akletmekten ve üretmekten uzaklaşan 
bir neslin, kendi aydınlanmasını hem de kendi insanının ve 
ülkesinin aydınlanmasını sağlaması söz konusu olmayacaktır.
O halde gençlerimizi kitapla buluşturmamız gerekiyor.
İnsanın ve toplumun inşasında kitabın hayati rolü tartı-
şılmaz. Bu çerçevede öncü rol Kur’an-ı Kerim’e aittir. Zira o, 
yalnızca bir bilgi kaynağı değil, aynı zamanda bir varlık ve de-
ğer kaynağıdır 
(Tahsin Görgün, İlahi Sözün Gücü, İst. 2013, s. 133)
. Bir 
medeniyet kurmak için yola çıkan Müslümanlar ilhamlarını 
ve enerjilerini ondan almışlar, her dem onunla tazelenmişler 
ve onun rehberliğinde yeni hedeflere koyulmuşlardır. Tarihin 
gelmiş geçmiş en büyük medeniyetini kurmuşlardır.
Şüphe yok ki, Kur’an-ı Kerim, İslam medeniyetinin kuru-
cu unsurudur. Dolayısıyla İslam medeniyeti aynı zamanda bir 
‘kitap medeniyeti’dir. Onu okuyabilen, ruhunu ve dimağını 
CAMİ VE KİTAP.indd   79
29.09.2016   15:34:17

---

  CAMİ VE KİTAP  
80
açarak onunla ilişki kurabilen, onu konuşturabilen Müslüman 
toplumları bir medeniyet inşa edebilmenin ve onun gölgesinde 
asırlarca varlıklarını koruyabilmenin hazzını tatmışlardır.
Şimdi sadede gelelim. Öncelikle vurgulayalım ki, “Oku!” 
derken Kur’an-ı Kerim, varlığın kaynağını keşfe çağırır insanı. 
Ancak bu keşif uzun ve yorucu bir yolculuktur. Sabır, ciddiyet 
ve samimiyet gerektirir. Bilgiyi kaynağından süzme ve onu kul-
lanabilme becerisini gerektirir. Kurusıkı, basmakalıp, kulaktan 
dolma bilgileri kabul etmez. Varlığın kaynağını keşfetme kabi-
liyetini gösterebilen birey, aynı zamanda hem kendini hem de 
insani değerleri keşfedecektir. İşte bu kâşiftir, insanı ve toplu-
mu inşa edebilecek kişi.
Peki, bu kâşifin en büyük özelliği ne mi olacak? Cevabım, 
hiç şüphesiz, kitap sevdalısı, kitap ‹yoldaşı› olacaktır.
CAMİ VE KİTAP.indd   80
29.09.2016   15:34:17

---

CAMİ VE KİTAP.indd   81
29.09.2016   15:34:17

---

Kur’an-ı Kerim’in ilk nazil olan ayetleri Alak 
sûresinin ilk beş ayeti mealen şöyledir: “Yaratan 
Rabbinin adıyla oku! O Allah, insanı bir kan 
pıhtısından yarattı. Oku! Rabbin sonsuz kerem 
sahibidir. O Rab ki, kalemle insana yazmayı 
öğretti. İnsana bilmediği şeyleri öğretti.” Bu 
ayetlerde okuma emrinin yer alması Kur’an’ın 
ilme, öğrenmeye, okumaya ve araştırmaya 
verdiği değeri göstermesi açısından önemlidir.
CAMİ VE KİTAP.indd   82
29.09.2016   15:34:17

---

83
“Oku” Emri ile Başlayan Kur’an’ın 
İlme Verdiği Değer
Yrd. Doç. Dr. Kâmil YAŞAROĞLU 
Marmara Üniversitesi 
İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi
K
ültür ve medeniyetleri birbirinden ayırmamıza yar-
dımcı olan bazı temel unsurlar vardır. İslam kültür 
ve  medeniyeti  söz  konusu  olduğunda  bu  ayırıcı  vasıf  hiç 
şüphesiz ilim kavramıdır. İslam bir ilim dini, onun meydana 
getirdiği medeniyet bir ilim medeniyetidir. Eşsiz ve benzer-
siz  oluşunu  Allah  Teâlâ’nın  sonsuz  ilim  deryasından  alan 
Kur’an-ı  Kerim,  peygamberlere  ve  onlar  aracılığıyla  bütün 
insanlığa 
ilim, kitâb ve hikmetin öğretildiğinden sık sık bah-
seder ve böylece vahiy kurumunun ilahî bir mektep olduğu 
hakikatini hatırlatır.
1
 Kur’an nazarında hayat ilim, iman ve 
bu değerlerin pratik hayata yansımasıyla değer kazanır.
I. İlim ve Yakın Anlamlı Bazı Kavramlar
İlim kelimesi “bir şeyi gerçek yönüyle kavramak, gerçekle 
örtüşen kesin inanç (itikad), nesneyi olduğu gibi bilmek” gibi 
değişik şekillerde tarif edilmiştir. Aynı kökten türeyen 
âlim, 
alîm, allâme, ma‘lûm, ma‘lûmât, muallim kelimeleri bilgi anla-
mıyla bağlantılı olarak kullanılır.
2
İlim kelimesinin ifade ettiği anlam ile irtibatlı olan diğer 
kelimeler arasında 
fıkıh, marifet ve hikmet öne çıkmaktadır. 
1 
Mehmet Aydın, “İlim-İslâm Münasebeti”, 
Bilgi, Bilim ve İslâm, İstanbul 
1987,  s.  65-66.
2 
İlhan Kutluer, “İlim”, 
TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2000, XXII, 109.
CAMİ VE KİTAP.indd   83
29.09.2016   15:34:17

---