129
orta büyüklükteki kitap koleksiyonlarını içeren camileri, İslam
coğrafyasının her köşesinde ve tarihimizin her devresinde gör-
menin mümkün olduğunu ifade etmemiz yerinde olacaktır.
Bu camilere bir örnek olarak Bağdat’ta Abbasî hilâfetinin son
dönemlerinde, fakih ve muhaddis Şerîf ez-Zeydî’nin şehrin do-
ğusundaki
Dînarüssagîr bölgesinde yaptırmış olduğu cami ve
sahip olduğu kitapları da buraya vakfetmesiyle kurduğu kütüp-
haneyi hatırlamamız mümkündür. Buradaki kitap koleksiyonu,
Ebü’l-Hayr Sâbih b. Abdullah el-Habeşî, Ebü’l-Hattab el-Âlimî
ve Yâkût el-Hamevî gibi âlimlerin de kitaplarını bağışlamala-
rıyla zenginleşmiştir.
Cami kütüphane birlikteliğinin ikinci şekli olarak beş vakit
namaz kılınan mekânının içerisinde veya haricinde, bazı defalar
gerçekten çok zengin nitelemesini hak edecek büyüklükte bir
koleksiyonu da barındıran kütüphaneli camilerin hatırlanması
gerekmektedir.
Bu tanıma uyan, gerçekten çok sayıdaki örnek
arasından, İslam medeniyeti tarihinin yüz akı Endülüs’te ku-
rulan en önemli kütüphaneli camilerden birkaçını gösterebili-
riz. I.Abdurrahman’ın 786’da yaptırdığı
Kurtuba ile İbnü’l-Lüb
el-Mâlikî’nin
Malaga ve İbn Mervân el-Bâcî’nin İşbilî
ye uluca-
milerinde kurdukları kütüphaneler dolayısıyla bu mâbedler
kütüphaneli camiler tarzında nitelenmeye hak kazanmışlardır.
Nakledildiğine göre
Kurtuba Ulucamii’ndeki kütüphane şehrin
II. Ferdinand tarafından 1237’de zaptı sırasında yok edilmişti
ve yakılan kitaplar arasında Hz. Osman’ın ünlü Mushafı da
bulunmaktaydı.
İslam coğrafyasının günümüzde sıkıntılı bölgelerinden biri
olarak karşımıza çıkmakta olan Yemen’de, Zeydîler (879-1052
ve 1138-1538) ve Resûlîler (1229-1454) dönemlerinde ilmî
ve kültürel hayatta büyük bir canlanma söz konusu olmuş, bu
arada bazıları küçük yerleşim bölgelerinde bulunan, çok sayı-
daki medrese ve cami bünyesinde kütüphaneler kurulmuştur.
Şüphesiz buralarda bir araya getirilen kaynak kitaplar ilmin
susuzluğunu çeken Yemenlilere, dünyaları ve gelecek hayatları
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE CAMİ, KİTAP
VE KÜTÜPHANE
ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER
CAMİ VE KİTAP.indd 129
29.09.2016 15:34:19