135
tarafından 1490’da Manisa’da valiliği sırasında yaptırdığı Hatu-
niye Camii’nde bir kütüphane kurdurulduğu, (1513) Prizren’de
şair Sûzî Çelebi’nin yaptırdığı mescidde bir kütüphane tesis
edildiği bilinmektedir. Yavuz S. Selim (1512-1520) döneminde
Mevlânâ Bâlî, Şeyh Süleyman Mahallesi’nde yaptırdığı mesci-
dinin etrafındaki odaları
‘âlimler ve sâlihlerin ikametlerine tahsis’
ederek, 1519 tarihli vakfiyesi ile de burada, imam tarafından
korunması ve ihtiyacı olanların istifadesine sunulması şartıyla
vakfettiği 620 kitabıyla bir kütüphane kurmuştur.
Kanûnî (1520-1566) dönemine gelindiğinde, sadrazamla-
rından Makbul İbrahim Paşa (ö. 1536) Hezargrad’da, Hüsrev
Paşa Diyarbekir’de, Kiremitçizade Sinan Bey Bursa’da, Cihan
Bey tarafından da İstanbul’da Ayasofya yakınında yaptırılan
cami ve mescitlerde birer kütüphane memuru yani hafız-ı
kütüb görevlendirilerek kütüphaneler tesis edilmiştir. Sayılan
isimlere, sahip olduğu büyük zenginlik yanında hayırseverli-
ğiyle de tanınmakta olan Kanûnî’nin dokuz sene süreyle sad-
razamı ve damadı Rüstem Paşa (ö. 1591)’yı da ekleyebiliriz.
Tekirdağ ve İstanbul’da birer külliye, Edirne’de bir kervansaray
onun hayrâtı arasında sayılabilir. Bizi burada ilgilendiren cami
ile kitap/kütüphane ilişkisi yönündense Tekirdağ’daki külliye
bünyesindeki kütüphanesi ile İstanbul Eminönü’nde Mahmud
Paşa Camii yakınında Mimar Sinan’a yaptırdığı kütüphanesi-
ni hatırlamak yerinde olacaktır. Takip eden devrede Anadolu
Kazaskeri Mehmed Efendi tarafından İstanbul Fındıklı’daki ca-
misinin içerisinde ve Çarşamba’da Cerrah Mehmed Paşa tara-
fından (1593/94) Cerrahpaşa Camii’nde, Müeyyedzâde Pîrî Çe-
lebi tarafından da 1608’de Amasya’da, Hatuniye Camii yanında
birer kütüphane kurulmuştur. XVI. yüzyılda cami kütüphane
ilişkisi ile ilgili olarak dikkati çeken bir diğer nokta da daha
önceden kurulmuş olan cami kütüphanelerinin yeni bağışlarla
zenginleştirilmeleri yolundaki çabalardır. Bu duruma örnek
olarak Hacı Mustafa Ağa ve Abdülmennan’ın Sultanahmet’teki
Akbıyık, Mehmed Ağa b. Yusuf’un Şehzade, Dârüssaâde Ağa-
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE CAMİ, KİTAP
VE KÜTÜPHANE
ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER
CAMİ VE KİTAP.indd 135
29.09.2016 15:34:19