119
Krımda əks olunmuĢdur.
143
A.Vamberi özbəklərin 32 əsas boyu sırasında
as boyunu da qeyd etmiĢdir.
144
M. Z. Zəkiyev, L. S. Tolstova, Ġ.
M.
Miziyev,
C.
Cəfərov və baĢqaları
bulqar
(tatar),
baĢqord,
özbək,
qazax,
qırğız,
altay, qaraçay-balkar, türkmən
və azər xalqlarının soykökündə az~as boylarının iĢtirak etdiyini göstərən
qaynaqlardan yüzlərlə örnək vermiĢlər.
145
Orta Yenisey yaxasında
Askiz
(as-kiĢi) və baĢqa arxeoloji abidələri tədqiq edən E. B.
Vadetskaya abidə-
lərin bulunduğu əski yeradının dəyiĢdirildiyini qeyd etmiĢdir:
Toqıs-As
ulusu (Yefremkino),
As-oçak ulusu (Beltır).
146
Ümumiyətlə, As,
Asər və
Azər
/
Xəzər adlı qədim toponimlərin yeni adlarla dəyiĢdirilməsi faktları
çoxdur. Son əsrlərdə təkcə Anadoluda onlarla Xəzər adı yeni adlarla əvəz
olunmuĢdur.
147
Aral gölünün doğusunda III-IV əsrlərdə dağıdılmĢ
Cedi-
Asar, Unqırlı-Asar, Altın-Asar, Baybolat-Asar Ģəhərləri olmuĢdur.
148
Azər-
baycanda az/as boyadı ilə yaranan etnotoponimlər hay-erməni dilindəki
tarixi qaynaqlarda da geniĢ yer tutur.
149
Göründüyü kimi, tört-as, ceti-as (yeddi-as), toqıs-as, caman-as, kızıl-
as,
kataqan-as, baylak-as, kenqer-as,
as-saray, as-alan, as-quĢçu və sair boy,
boybirliyi içində yayılmıĢ
asların qədim türk soylarından olması heç bir
Ģübhə doğurmur. BaĢqord, bulqar (tatar), qaraçay-balkar, altay, qazax,
qırğız, özbək, türkmən və azər xalqlarının
soykökündə
iĢtirak edən as
boyunun birbaĢa
kas-bi (kaspi),
az-aq (
qazax),
az-kiĢi, az-ər (
azər/xəzər)
143
As, Ass, AĢa, OĢ, Asa, Ası, Assa, Talas (tala-as), Asar, Asnas, Yası, Assı, Asılı, Assı-
Corakçi, Temes-Ass, Biyuk-Ass (Кузеев, 1974, 228-230).
144
Вамбери, 1874, 302.
145
Толстова, 1971; Мизиев, 1986; 1990; Закиев 1995; Azər xalqı, 2000; Зякиев,
1998; Ъялилов, 1988 а; 1988 b; Ъяфяров, 1999.
Azərbaycanda qədim as boyunun doğu və quzey ölkələrə, özəlliklə quzey-batı yöndə
miqrasiyası, orada german boylarına qarıĢıb əriməsi, Norveç konunqlarının as soyundan
törəyən kralları və bu soyun Asar//Azar (Azərbaycan) ölkəsindən getmə tarixi haqqında
məĢhur səyyah-alim Tur Heyerdalın fikirlərini sonrakı bölmədə verəcəyik.
146
Вадецкая 1986, 176.
147
Azər xalqı, 2000, 31.
148
ЭИАСА, 95-96.
149
Az, Aziar (azər), Azax, Azaklar, Azmana, Aza, Azalı//Azalu, Azanlı, AĢağı Aza,
Verin
(yuxarı) Aza, Azərəhmədli, Azbuğa/Asbuğa, Az-kala, Az-pinar (az bulağı), Asilar, Aslı,
Askara, Asman, Asnı, Aspakan, Aspek, Azai-Ģen (az yurdu), Asiatspor (as çuxuru), Asi-
atsor (as dərəsi), AĢtarak və sairə (Хоренатси, 1858, 335-339; ETL, 1986).