Downloaded from KitabYurdu org
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
404
ayıb olursa olsun, ağlına gələn hər şeyi danışmasını istəyir. Məqsəd travmaların üstünü örtmüş qapağı, yaxud nəzarəti qaldırmaqdı. Çünki pasienti sıxan bu travmalardı. Bu travmalar daim aktivdi, lakin şüurda deyillər. - Deməli, adam bir şeyi nə qədər çox unutmağa çalışsa, şüuraltında onunla o qədər çox məşğul olur? - Bəli, tamamilə elədi. Buna görə də şüuraltından gələn işarələrə diqqətlə yanaşmaq lazımdı. Freydə görə, şüuraltının qızıl açarı yuxularımızdı. Freydin əsas əsəri 1900-cü ildə yayımlanan "Yuxuların yozulması” kitabıdı. Bu əsərdə yuxularımızın təsadüfi olmadığına toxunur. Şüuraltındakı fikirlərimiz yuxular yoluyla özlərini şüur qatına çıxarmağa, şüuraltı yuxular vasitəsilə şüurla əlaqə qurmağa çalışır. - Çox maraqlıdı. - Pasientlərilə söhbətlərdən qazandığı təcrübəsinə və öz yuxularına əsaslanaraq yuxuların istəklərin gerçəkləşdiyi yer olduğunu bildirir. Freyd deyir ki, bunu ən çox uşaqlarda görmək mümkündü. Uşaqlar yuxuda dondurma, albalı görürlər. Böyüklərdə isə yuxunun gerçəkləşdirdiyi istəklər cildini dəyişmiş şəkildə mövcud olurlar. Çünki yatanda da özümüzə güclü senzura tətbiq edirik. Yuxuda bu senzura bəlkə də oyaq halımızdan zəifdir, amma yenə də bu senzura istəklərimizin tanınmamaq üçün cildini dəyişməsinə bəs edir. - Ona görə də yuxular yozulmalıdı. - Freyd səhər oyananda xatırladığımız yuxuyla onun əsl mənasını bir-birindən fərqləndirmək lazım olduğunu deyir. Yuxulardakı görüntülər, başqa sözlə, yuxuların “filmi” və ya “video”su yuxunun manifestidi. Yuxunun bu açığa çıxmış məzmunu öz materialını və ya ssenarisini həmin gün, yaxud əvvəllər yaşananlardan götürür. Lakin yuxunun şüurdan gizli başqa bir mənası da var. Freyd buna yuxunun gizli məzmunu deyir. Bu gizli məzmun, yuxunun əsl mənası çox keçmişə, ilk uşaqlıq illərinə qədər uzana bilər. - Deməli, yuxunu anlamaq üçün onu təhlil etməliyik. - Bəli və ruhi xəstələrə gəlincə, bu, terapistlə birgə edilməlidi. Lakin downloaded from KitabYurdu.org 405
yuxunu yozan, şərh edən həkim deyil. O, bunu yalnız pasientin köməyi ilə edə bilər. Bu zaman həkim yalnız interpretasiyanın yaranmasına kömək edən Sokratın “mamaça”sı funksiyasını yerinə yetirir. - Aydın oldu. - Freyd latent yuxudan manifest yuxuya keçidə yuxu işçiliyi deyirdi. Burada əsas yuxunun əsl mənasının “kodlanmasf’dı. Yuxunun yozulması zamanı bunun tərsinə diqqət etmək lazımdı. Yuxunun əsl mənasına yuxunun ‘‘motivi”nin “tərsindən kodlanmasıyla” çatmaq olur. -
- Freydin kitabında çoxlu misal gətirilir. Amma gəl özümüz Freydçi bir misal quraq. Bir cavan adam yuxuda xalası qızının ona iki şar verdiyini görürsə... -Aha?
- Yuxunu sən yozmağa çalışmalısan. - Hımm... Elə isə yuxunun “açığa çıxmış məzmunu”, manifesti sənin də dediyin kimi, bu adamın xalası qzından iki şaralmasıdı. - Davam et. - Yuxunun materialını əvvəllər yaşanmış hadisələrin əmələ gətirdiyini demişdin. Elə isə bu adam əvvəlki gün lunaparka getmiş, yaxud o gün qəzetdə şar şəkli görmüş ola bilər. - Bəli, ola bilər. Amma unutma ki, adamın yalnız “şar” sözü və ya şara oxşar bir şey görmüş olması da buna gətirə bilər, - Bəs yuxunun “görünməyən məzmunu”, yəni əsl mənası nə ola bilər? -
- Bəlkə də bu adam şar istəyib. - Yox, məncə, bu əsl səbəb ola bilməz. Onu doğru deyirsən ki, arzunun həyata keçdiyi yuxular ola bilər, amma böyük adam çətin ki, belə qızğın həvəslə şar istəsin. - Onda tapdım: bu adam əslində xalası qızını istəyir. Şarlar da xalası qızının döşləridi. - Bəli, bu daha ağlabatan açıqlamadı. Təbii ki, o adamın öz istəyini downloaded from KitabYurdu.org
406
ayıb bir fikir kimi qavraması da burada şərtdi. - Çünkü yuxularımızda çoxlu cilddəyişmə var. - Bəli, Freydə görə, yuxular “boğulmuş istəklərin cildini dəyişərək reallaşdığı” yerlərdi. Lakin Freydin Vyanada həkim işlədiyi vaxtdan bu yana bizim hansı fikirlərimizi boğub, hansılarını boğmadığımız çox dəyişmiş ola bilər. Boğulmuş istəklərin yuxuda cildini dəyişərək qarşımıza çıxması mexanizminin dəyişdiyini isə deyə bilmərik. - Aydındı. - Freydin psixoanaliz metodu 1920-ci illərdə xüsusən psixiatriya xəstələrinin müalicəsində böyük rol oynadı. Onun şüuraltına dair fikirləri incəsənətə, ədəbiyyata da təsir etdi. - İncəsənət adamları şüuraltıdakı həyatla daha yaxından maraqlanmağa başladılar? - Bəli, belə oldu. Əslində bu fikirlər ədəbiyyatda Freydin psixoanalizindən əvvəl 1890-cı illərdə yayılmağa başlamışdı. Freydin metodunun məhz həmin vaxt ortaya çıxması təsadüf deyildli. - Yəni bu, zamanın tələbi idi? - Freyd özü
istəkləri boğmaq, müdafiə mexanizmləri, rasionallaşdırmaq kimi fenomenləri ilk dəfə özünün “tapıb çıxardığım” iddia etmirdi. Sadəcə olaraq, o bu insan yaşantılarını ilk dəfə psixiatriyaya tətbiq etmişdi. O, həmçinin öz nəzəriyyəsini ədəbi nümunələr gətirərək əsaslandırmağın ustası idi. Lakin dediyim kimi, Freydin psixoanalizinin 1920-ci illərdə incəsənət və ədəbiyyata birbaşa ciddi təsiri olub. - Nə mənada? - Şairlər və rəssamlar, xüsusən sürrealistlər öz yaradıcılıqlarında şüuraltının gücündən istifadə etməyə çalışırdılar. - Sürrealizm nədi? - “Sürrealizm” Fransada əmələ gəlib, mənası “fövqəlreallıq”dı. 1924-cü ildə Andre Breton “Sürrealizm manifesti”ni nəşr etmiş, incəsənətin şüuraltıdan doğmalı olduğunu bəyan etmişdi. Bununla da incəsənət adamı yuxuyla gerçəklik arasındakı fərqin aradan qalxdığı bir downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|