Selçuklu Sultanları
Kirman Selçukluları
|
Sultanlar
|
Unvan(I)
|
Unvan(II)
|
Yıl(H/K)
|
Yıl(Miladî)
|
Sikke sayıs
ı
|
İmadeddin
|
Kızılarslan
|
Kavurd Beg
|
423-465
|
1041-1072
|
2
|
-
|
-
|
Kirmanşah
|
465-467
|
1072-1074
|
-
|
-
|
Hüseyin
|
-
|
467-467
|
1074-1074
|
-
|
-
|
-
|
Sultanşah
|
467-477
|
1074-1084
|
-
|
-
|
-
|
Turanşah
|
477-490
|
1084-1097
|
-
|
-
|
-
|
İranşah
|
490-494
|
1097-1100
|
-
|
-
|
-
|
Arslanşah
|
494-536
|
1100-1141
|
1
|
Muğîseddin
|
Muhammed
|
-
|
536-551
|
1141-1156
|
-
|
Muhyiddin
|
-
|
Tuğrulşah
|
551-563
|
1156-1167
|
-
|
Diğer Rakipler:
-Behramşah
-II.Arslanşah
-Türkânşah
|
|
|
563-583
|
1167-1187
|
-
-
-
|
-
|
II.Muhammed
|
-
|
583-
|
1187-
|
1
|
Selçuklu Sultanları
Irak Selçukluları
|
Sultanlar
|
Unvan
|
Yıl(H/K)
|
Yıl(Miladî)
|
Sikke sayısı
|
Muğiseddin
|
Mahmud
|
511-525
|
1117-1131
|
1
|
Ğıyaseddin
|
Davud
|
525-526
|
1131-1132
|
-
|
I.Tuğrul
|
|
526-527
|
1132-1133
|
-
|
Ğıyaseddin
|
Mes’ud
|
527-547
|
1133-1152
|
-
|
Muîneddin
|
Melikşah
|
547-548
|
1152-1153
|
-
|
-
|
Muhammed
|
548-554
|
1153-1159
|
-
|
Süleymanşah
|
-
|
554-556
|
1159-1161
|
-
|
Arslanşah
|
-
|
556-573
|
1161-1177
|
2
|
II.Tuğrul
|
-
|
573-590
|
1177-1194
|
-
|
Büyük Moğol İlhanları
مغول- ايلخانيان
|
İlhanlar
|
Yıl(H/K)
|
Yıl(Miladî)
|
Sikke sayıs
ı
|
Cengiz Han
|
603-624
|
1206-1227
|
-
|
Ögetay Kaan/ Oktay Kaan
|
624-639
|
1227-1242
|
1
|
Turakina Hatun
|
639-644
|
1242-1246
|
-
|
Kuyuk Kaan
|
644-646
|
1246-1248
|
1
|
Mengü Kaan
|
646-655
|
1248-1257
|
2
|
Kubilây Kaan
|
655-693
|
1257-1294
|
-
|
İlhanlı Sikkeleri
İlhanlılar, paralarında “Kaanül-ÂZam”, “Kaanül-Âdil”, “İlhanül-Muazzam” unvanlarını isimlerinin önünde ve ardında kullanmışlardır. Keyhatu, Uygur Türkçesi olan “İrincin Turci” unvanını Kûfî hatla yazdırmakla yetinmiştir. İran İlhanlıları, bazen Uygur harfleriyle “Şahenşah-ı İslam, Sultan” vb. ibareleri paralarına kazıtmıştır.
Gazan Han’ın sikkelerinde, “Gazan Mahmut” adını Kûfî hat, Uygur Türkçesi hurufatı ve Çince olmak üzere üç dilde hâkkettirmiştir.
İlhanlıların, kendi adlarının yanı sıra, İslami isimleri de kullandıkları görülmektedir: Teküdar →Ahmed; Gazan →Mahmud; Olcaytu→Muhammed Hudabende. Türkçe adlara da rastlanmaktadır: Toğa Timur; Cihan Timur; Satı Bek.
Olcaytu Muhammed Hudabende’nin sikkelerinde şu ibare kazılıdır:
مولى مالك الرقاب الامم غياث الدنيا والدين.
“Mevlâ malik’ür-rikAbi’l-ümemi ğıyâsü’d-dünya ve’d-din”.
“CenAb-ı Hak, milletlerin, dünya ve dinin Sahibinin mülkünü daim kılsın”.
*
خلد الله ملكه “Haledallahü mülkehü, …hilâfetehü, …devletehü”; “Allah mülkünü ebedî kılsın; ... hilâfetini…; …devletini…” cümleleri, Gazan Han zamanından Afşarlar dönemine kadar kullanılmıştır.
İstisna olarak, Olcaytu Muhammed Hudabende zamanında “Şahadeteyn” basımının yanı sıra, “Aliyyün Veliyullah” ve “Oniki İmam”ın isimlerinin kazındığı, ayrıca “Şahadeteyn” ve “Hulefâ-yı Râşidin”in isimlerinin de yer aldığı görülmektedir. Satı Bek sikkelerinde, “Muhammed’ün ResuLullah” yerine “Muhammed Emin ResuLullah” ya da محمد رسول الله أمين “Muhammed ResuLullah Emin” yazılıdır.
Ebu Said zamanında 719 yılına kadar “Bahadır kelimesi, ilhanın adından sonra unvan olarak kullanılmıştır. Yağı Emirlerini yenmesinden sonra, özel isim olarak “Ebu Saîd Bahadır Han” şeklinde kullanılmıştır.
Ebu Said’in, Uygur Türkçesi ibarelerin de yer aldığı iki dilli paralarına da rastlanmaktadır:
“Es-Sultanül-Âdil السطا ن العادل
Duribe ضرب
Uygur Türkçesi= Bahadır Han اويغورى = بها درخان
Tebriz تبريز
Bahadır Han, Haledallahü mülkehü بها درخان خلد الله ملكه ”
Ayrıca, paranın sağında “İlhâniyye الخانيه ”, üstünde “Fî sene فى سنه ”; solunda “Selâsün ثلاث ”, altında ise “SelâSine ثلاثين ” kelimeleri yer almaktadır.
Ebu Said sikkelerinin özellikleri:
1. “İlhaniyye” kelimesi ve Hicri yılın -örnek olarak 733- yer alması: “Sene, Selasün ve SelaSine, İlhaniyye”.
2. Mihrap şeklinde “Vahdehü lâ şeRike lehü” kelâmının yer alması. (KitAb-ı Sikkehâ-yı Ebu Saîd Bahadır Han; Dr.Hamit Cilveger, Azerbaycan Forklor Derlemeleri; Prof.Dr.Cemal Sofuoğlu; Mustafa Pekacar)
İran İlhanlıları
|
İlhanlar
|
Unvan
|
Yıl(H/K)
|
Yıl(Miladî)
|
Sikke sayısı
|
Hülagû Kaan
|
-
|
654-663
|
1256-1265
|
5
|
Abaka Kaan
|
-
|
663-680
|
1265-1281
|
3
|
Teküdar
|
Ahmed
|
680-683
|
1281-1284
|
1
|
Argun
|
-
|
683-690
|
1284-1291
|
1
|
Keyhatu
|
İrincin Turci
|
690-694
|
1291-1295
|
2
|
Baydu
|
-
|
694-694
|
1295-1295
|
2
|
Gazan Han
|
Mahmud
|
694-703
|
1295-1304
|
4
|
Olcaytu
|
Muhammed Hudabende
|
703-716
|
1304-1316
|
4
|
Ebu-Saîd
|
Bahadır Han
|
716-736
|
1316-1336
|
6
|
Arpa
|
-
|
736-736
|
1335-1336
|
2
|
Musa
|
-
|
736-736
|
1336-1336
|
4
|
Muhammed
|
|
|
|
|
Rakip İlhanlar:
|
|
|
|
|
Muhammed
|
-
|
736-738
|
1336-1338
|
4
|
Tuğa Timur
|
-
|
739-752
|
1338-1351
|
2
|
Cihan Timur
|
-
|
739-741
|
1339-1340
|
3
|
Satı Beg
|
-
|
739-740
|
1339-1340
|
2
|
Süleyman
|
-
|
740-745
|
1340-1344
|
2
|
Enuşirvan
|
-
|
745-756
|
1344-1355
|
3
|
SerbeDaran
|
Emirler
|
Yıl(H/K)
|
Yıl(Miladî)
|
Sikke sayısı
|
Abdurrahman bin Fazlullah
|
736-738
|
1337-1338
|
-
|
Vecihüddin Mes’ud ve biraderi
|
738-744
|
1338-1344
|
-
|
Ay-Timur Muhammed
|
744-746
|
1344-1345
|
-
|
İsfendiyar
|
746-747
|
1345-1346
|
-
|
Fazlullah
|
747-747
|
1346-1347
|
-
|
Şemseddin Ali
|
748-753
|
1347-1352
|
-
|
Yahya
|
753-756
|
1352-1355
|
-
|
ZaHireddin
|
756-760
|
1355-1359
|
1
|
Haydar GassAb
|
760-760
|
1359-1359
|
-
|
Lütfullah
|
760-761
|
1359-1360
|
-
|
Hasan Damğanî
|
761-766
|
1360-1364
|
-
|
Ali Müeyyed
|
766-783
|
1364-1381
|
-
|
Âli Muzaffer
|
Emirler
|
Unvan
|
Yıl(H/K)
|
Yıl(Miladî)
|
Sikke sayısı
|
Mübârizeddin
|
Muhammed bin Muzaffer
|
713-759
|
1313-1357
|
-
|
CeLaleddin
|
Şah ŞüCa’
|
759-786
|
1357-1384
|
2
|
Mücahideddin
|
Zeyneddin
|
786-789
|
1384-1387
|
-
|
Şah Yahya
|
(Yezd’de)
|
789-
|
1387-
|
-
|
Sultan Ahmed
|
(Kürdistan’da)
|
789-
|
1387-
|
-
|
Şah Mansur
|
(Isfahan’da)
|
789-795
|
1387-1393
|
-
|
Âli Celayir (İlkâNan)
آل جلاير (الكانان)
|
Emirler
|
Unvan
|
Yıl(H/K)
|
Yıl(Miladî)
|
Sikke sayısı
|
Şeyh Hasan
|
Bozorg (Büyük)
|
736-757
|
1336-1356
|
13
|
Şeyh Üveys
|
-
|
757-777
|
1356-1374
|
9
|
Hüseyin
|
-
|
777-784
|
1374-1382
|
3
|
Bayazıd
|
(Kürdistan’da)
|
784-784
|
1382-1382
|
-
|
Sultan Ahmed
|
-
|
782-813
|
1382-1410
|
7
|
Şah Veled
|
-
|
813-814
|
1310-1411
|
-
|
Dostları ilə paylaş: |
