70
əzəmətli aləm Allah-Taalanın feli, sənəti, işidir. Uyğun
əzəmət, qismən də olsa, öz yaradıcısından danışır.
“Allah vəsf olunası hər şeydən böyükdür.”
42
Bəli, ən
güclü vəsf edənlər Onun vəsfində aciz, ən bəlağətli
dillər Onun tərifində lal, ən iti düşüncələr Onun
əzəmətini dərk etməkdə gücsüzdür.
Haqqında soruşan olarsa əgər,
Kimsə yetərli söz çətin ki deyər.
Həqiqət budur ki, eşqi şirindir,
Hər kəsə boy verməz, çünki dərindir.
“Və bisultanikəl-ləzi əla kullə şəy”
(“Səni hər şeydən üstün səltənətinə and verirəm”)
Ötən söhbətlərdə qismən də olsa, varlıq aləminin
əzəməti mövzusuna toxunuldu. O əzəmətli hakim, heç
şübhəsiz, dünya və dünya əhlinin zahir və batinindən
çox-çox ucadır. Onun qüdrəti hər şeyin fövqündədir və
hər şey Onun səltənətində O Sultan qarşısında mütidir.
Bu dünyada Allaha müti olanların mütiliyi əslində
Allahın
hədiyyəsidir.
Ləyaqətini
itirənlər
bu
hədiyyədən məhrum edilirlər. Hər bir insan öz itaətini
ilahi mənbədən bilməlidir. Ədalət və ehsan dairəsindən
çıxan insan zalımlar zümrəsinə daxil olur. Quran
ayələrindən, eləcə də tarixi təcrübədən aydın olur ki,
heç kim Allahın intiqamından qaçmaq iqtidarında deyil.
Müqavimət göstərmək istəyən əbədi əzaba düçar olur.
42
“Kafi”,1-118.
71
O, səmadan enən və torpaqdan qaynayıb çıxan suya
əmr edir ki, tufan halına gəlsin və Nuha qarşı çıxanları
həlak etsin. Onun əmri ilə külək üsyankar Ad
qövmünü qurumuş ot tək kökündən qoparıb göyə
sovurdu. Onun buyruğu ilə Nil çayı zalım Fironu azğın
qövmü ilə birlikdə Cəhənnəmə yola saldı.
“Və bivəchikəl-baqi bədə fənai kulli şəy”
(“Səni hər şey fəna olduqdan sonra qalacaq zatına and
verirəm”)
Onun müqəddəs zatı varlığın eynidir. O, əzəli və
əbədidir. O, həmişə və daim olmuş və vardır. Onunla
yanaşı heç nə olmamış və yoxdur. Hər şeydən
ehtiyacsız olduğu halda öz iradəsi ilə hər şeyi
yaratmışdır. Hər şeyin ömrü bitər, O isə daimidir.
Varlıq aləmində Ondan başqa müstəqil varlıq yoxdur
və bütün digər varlıqlar Ondan nəfəs alır. Ondan
savayı hər şey fəna olasıdır. Fəna naqislik, əbədiyyət isə
kamal sifətidir. Mütləq kamal üçün mütləq əbədiyyət,
bəqa lazımdır. Fəna isə bütün yaranmışların alnına
vurulmuş möhürdür.
“Və biəsmaikəl-ləti mələət ərkanə kulli şəy”
(“Səni hər şeyin sütunlarını doldurmuş adlarına and
verirəm”)
72
“Əsma” dedikdə bir neçə hərfdən ibarət olan adlar
yox, bu adların həqiqəti, məfhumu nəzərdə tutulur.
Bəli, həqiqi rəhmət, lütf, elm, ədalət, qüdrət hər şeyin
əsasını doldurmuşdur. Başqa sözlə varlıq aləmindəki
bütün mövcudlar Allah-Taalanın sifətlərinin, adlarının
cilvəsidir. Mövcudlar bu həqiqətlərlə vücuda gəlmiş və
bu həqiqətlərin sayəsində həyat tapmışlar. Bu
həqiqətlərə diqqət yetirdikdə aydın olur ki, “kulli şəy”,
yəni “hər şeyin” taleyində təsirli olan sadəcə söz yox,
bu sözün mahiyyətini təşkil edən həqiqi adlar və
sifətlərdir. Həqiqi adlar varlıq aləmindəki həqiqətlərin
araşdırılmasında vasitədir. Məsumlardan nəql olunmuş
bir duada oxuyuruq:
“Pərvərdigara, Səni böyük adına and verib istəyirəm.
O daha böyük, daha əziz, daha dəyərli adına ki, Sən bu
adla çağrıldığın zaman bağlı qapılar rəhmətinlə açılar,
müşküllər həll olar, ölülər dirilər, ehtiyac və pərişanlıq
aradan qalxar...”
Sadalanmış işlər araşdırıldığı zaman aydın olur ki,
məqsəd “qüdrət” kəlməsi yox, bu kəlmənin arxasında
durmuş həqiqətdir. “Hər şeyin “əsasını dolduran adlar
Quran və rəvayətlərdə “adlar” kimi zikr olunmuş
həqiqətlərdir.
Bu adlar bütün mövcudlardan seçilən, Allah və
insanlar arasında Qiyamət gününədək vasitə olan
Məsum İmamlarda təzahür edir. Rəhmət, hidayət, lütf,
kərəm, bağışlama kimi sifətlər məhz bu Məsumlar
vasitəsi ilə xalqa aydın olur. İnsanların yaxşı əməlləri
bu Məsumların mərifət və vilayəti sayəsində qəbula
yetişir.
73
Böyük rəbbani alim Feyz Kaşani “Safi” təfsirində
İmam Sadiq (ə)-dan belə bir rəvayət nəql edir: “And
olsun Allaha, Onun gözəl adları bizik. İnsanların
əməlləri yalnız bizi, bizim vilayət və məqamımızı
tanımaqla qəbul olunar.”
Demək, yalnız sözə diqqət etməklə heç bir həqiqətə
çatmaq olmaz. Hərf və söz dairəsindən çıxıb, varlıq
aləmində cilvəsi müşahidə edilən həqiqi adlara
bağlanmaq lazımdır. “Səni and verirəm o adının
haqqına ki, onun vasitəsi ilə ərşi yaratdın, kürsünü
vücuda gətirdin, ruha varlıq verdin.”
“Və biilmikəl-ləzi əhatə bikulli şəy”
(“Səni hər şeyi əhatə etmiş elminə and verib
istəyirəm...”)
Allah-Taalanın bütün mövcudların zahir və batinini
əhatə etmiş «feli» və «hüzuri» elmindən milyardlarla
bir iynə ucunda yerləşən atom da məxfi deyil.
Torpaqda gizlənmiş buğda dənəsi, bir-birini qovan qar
dənələri, bütün digər mikro-zərrəciklər Allahın elm
dairəsindədirlər. “Ali-İmran” surəsinin 29-cu ayəsində
oxuyuruq: “Göylərdə və yerdə olanı bilir;” “Ənam”
surəsinin 59-cu ayəsində isə belə buyurulur: “Quruda
və dənizdə olanı bilir. Ondan xəbərsiz bir yarpaq belə
düşməz”. Daha iki ayəyə nəzər salaq: “Allah sizin
gizlin və aşkar işlərinizi bilir.”
43
“Yerə batanı və
43
“Nəhl”, 19.
Dostları ilə paylaş: |