Əlavə 3
AYRI-AYRI DÖ
MBAŞINA VƏ
MÜVAFİQ ƏRAZİ VAHİDİNƏ DÜŞƏN
NEFT HASİLATI
/1901-1930-cu illər/
VLƏTLƏRDƏ ADA
Ərazi vahidinə düşən
Adambaşına düşən neft hasilat
neft hasilatı
(ton)
(min ton/min km
2
)
ÖLKƏLƏR
1901
1920
1930
1901
1920
1930
Azə
1,35 4,120 94,25 33,33 118,39
rbaycan
3,944
ABŞ
0,121 0,539 0,975 3,14
6,09 12,78
Meksika
0
3,515
0,423
0,33
13,08
2,69
Venesuella
0
0,125
6,815
-
0,08
20,18
Kolumbiya
0,498
- - - - -
Peru
0,045 0,245 0,459 0,19
0,06 1,25
İndoneziya
0,017
0,076
0,116
0,17
1,89
3,41
İran
0
0,510
0,813
-
1,33
3,64
Polşa
0,103 0,061 0,039 4,47
2,24 1,92
Ru
0,06
4,62 23,11
mıniya
0,085 0,158 0,585
Kanada
0,038
0,003
0,019
-
-
0,02
Argentina
0
0,024
0,087
-
0,008
0,43
E
- - 0,70
kvador
0 0 0,129
Misir
0,3 0 0 0,026 - 0,25
Yaponiya
0,004
0,005
0,005
0,01
0,02
0,81
185
Əlavə 4
QLOBAL NEFT SİVİLİZASİYASININ ƏN MÜHÜM TARİXİ MƏQAMLAR
Bizim eradan əvvəl IV-II miilliklər:
Fə
ntü və istehlak;
Bizim eradan əvvəl III miillik:
Asfaltdan Mesopotamiya və Misirdə inşaat materialı kimi istifadə;
Bizim eradan əvvəl V-I
atların antik
odotun,
Plu
ə və Bibliya yazı
a əks sədası;
Bizim eradan əvvəl
:
Makidoniyalı İs
rin Şə
şündə
Azə
n
əraz
yanan
n ona t
olunm
Bizim
vvəl IV-II
ər:
Çi
ı
lakı;
Bizi
əvvəl III- əsrlər:
döyüş
«yunan a
i»
adlanan neftli mə
n
istif
Bizim eradan vvəl II
əşp
rin təb
ar qazla
erin tək
özbaşın
ış
area
canda
oğrafi kontekstli toponium yaranı
X-XII
Ərəb və f
imləri
Həsən
di, İbn
əveyh, Ə
ulaf əsə
də
Azər
zisində
üsullı
an
nsiv mö
uğu qey
XIII
an səyy
Mark
a, İosa
rbaronun ərq səyahə rində Ab
da
neftç
mövcudl
bir da
iqi və x
ması;
XIII-
ər:
Azərbaycanda
neft quyularının qazılması
tismarının peşə səvi
nə
yüks
ən geniş
aterial ə fiskal m
ə;
1594-cü il:
Balaxanılı usta Allahyar Məhəmmədnur oğlunun inşa etdiyi quyunun 64
metrlik
dəyrinliyə malikliyi faktı;
1629-cu il:
misyoner Delya Roşdalonun Azərbaycanda təbii neft fontanı haqqında qeydləri;
1719-cu il:
Rus çarı I Pyotrun Bakı və Şirvan neft mədənlərinin ələ keçirilməsinin məqsədlərinin
Şərq yürüşü planlarına daxil etməsi;
1723-cü il:
Bakı mədənlərinin Rusiyanın ələ keçirməsi ilə dünyada
ilk neft uğrunda dövləti
mübarizə;
1729-cu il:
Bakı neftinin geniş çeşiddə Peterburq apteklərində satışı;
1729-cu il:
Abşeronda neft quyularının xəritəsinin tərtib olunması;
1733-cü il:
Peterburq EA-nın akademiki S.Q.Qemelin qeydlərində Bakıda 52 neft quyusunun
mövcudluq təəssüratları;
1804-cü il:
Xəzərin Bibi-Heybət sahilində neft quyusunun inşaa edilməsi;
1806-cı il:
Bakıda neftçıxarmanın intensivləşməsi və onun hasilatının uçot-hesabat göstəricisinə
çevrilməsi;
XRONOLOGİYASI
rat çayı ətrafında görü
II əsrlər:
neft haqqında
ilk xatir
yunan tarixçiləri Her
traxın əsərlərind
larınd
IV əsr
gəndə
rq yürü
qədim
rbayca
isində neftlə
çırağı
əqdim
ası;
eradan ə
əsrl
ndə təbii qaz n isteh
m eradan
II
Hərbi
lərdə
təş
hsulda
adə;
ə
lı - Azərbay
I əsr:
At
ərəstlə
ii yan
rın y
indən
a çıx
ərazi-c
şı;
əsrlər:
ars al
Əbdül
Məsu
Misq
bu D
rlərin
baycan əra
quyu
neftçıxarm ın inte
vcudl
dləri;
əsr:
İtaly
ahları
o Pol
fat Ba
Ş
tlə
şeron
ıxarmanın
uğu
ha təsd
atırlan
X
l
VI əsr
və is
i
yyəsi
əlişi, neftd
tikinti m
ı v
exaniz
kim istifad
186
1826-cı il:
ABŞ-da düz axtarışı görə qazılan quyudan neft tapıntısı;
1831-c
848-ci il:
Bakıda dünyada ilk neft quyusunun mexaniki üsulla qazılışı;
linal strukturlardan
örünməsi;
aşkarlaması ilə ilk dünyəvi neft həyəcanının başlanğıcı;
ıda 1879-cu ildə dünya neft tarixinə ilk şaquli inteqrasiyalı şirkət
ını tərənnüm edən ilk ÜmumRusiya sərgisinin açılışı;
veyş kanalını keçərək
usiyanın maliyyə naziri İ.Vitte rəhbərliyi zamanında imperiya bubcəsinin mədaxil
issəsinə neft gəlirlərini daxil etmişdir.
i il:
ABŞ-da Kanaua manufakturasında təbii qazdan ilk istifadə hadisəsi;
1
1848-ci il:
Kanada Geoloji Xidmətinin direktoru Ser Uilyam Loqanın antik
neftin təbii çıxışına təsadüf etməsi ilə neft-qaz yataqlarının axtarış və kəşfiyyatının
nəzəri
sasının qoyulması;
ə
1854-cü il:
Rumuniyada neft hasilatının intensiv başlanğıcı;
1854-cü il:
Qalsiyada kerosin sənayesinin təşəkkülü;
854-cü il:
Şüşə kolbalı məşhur «Vyana lampası»nın g
1
857-cı il:
Rumuniyada iri neft yatağının aşkarlanması;
1
1859-cü il:
ABŞ-da Qərbi Pensilvaniyada polkovnik Dreykin artezan üsullu qazmada nəhəng neft
atağının
y
1865-ci il:
ABŞ-da ilk neftnəqletmə kəmərinin inşaası;
1870-ci il:
Amerikalı Con Rokfellerin dünyada ilk neft kompaniyası «Standart Oil»u yaradılması
1871-ci il:
ABŞ-da Pensilvaniyada ilk neft bircasının açılışı;
1871-ci il:
Azərbaycanda neft sənaye epoxasının başlanğıcı;
1872-ci il:
Neftin qiymətlərində ilk titrəyişlər, «Standart Oil» kompaniyasının neft industriyasının
strateci seqmentləri emal və nəqliyyatın əlinə keçirməsi;
1873-cü il:
Norveçli iş adamları Nobellərin Bakıda neft işinin təşkilinə başlamaları;
1879-cı il:
Nobellərin Bak
«Nobel qardaşları» kompaniyasının təsisi;
1886-cı il:
Rusiyada ilk dövrü neft nəşriyyatının
/«Trudı Bakinskoqo Otdeleniə İmperatorskoqo
Russkoqo Texniçeskoqo Obhestva» / təşəkkülü;
1887-ci il:
Meksikada neft hasilatının başlanğıcı;
1888-ci il:
Sankt-Peterburqda
neft istehsal
1890-cı il:
«Royal Datç» kompaniyasının təsis edilməsi;
1890-cı il:
Bakı tərsanələrində ilk neft tankerinin inşaası;
1892-ci il: «Şell» neft kompaniyasının təsis edilməsi ilə kerosin bazarının oliqopolizasiyasının
başlanması;
1892-ci il:
«Mureks» kompaniyasına mənsub tankerin Bakı benzini ilə Su
Sinqapur və Bankonq limanlarına göndərişi;
1892-cı il:
R
h
187