Educational materials
Biznes reja tuzishda injiniring va konsalting xizmatlarining o’rni
Yüklə 4,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
18.2. Biznes reja tuzishda injiniring va konsalting xizmatlarining o’rni va ahamiyati. Konsalting – maxsus kompaniyalarning iqtisodiy, moliya, tashqi iqtisodiy faoliyat, firmalarni tashqil qilish va ro’yxatdan o’tkazish, tovarlar va xizmatlar bozorlarini, innovatsiyalarni tadqiq etish va prognozlashga oid masalalarda maslahatlar, tavsiyalar berishdan iborat faoliyati. Konsalting kompaniyalari bozor (tovarlar, xizmatlar, litsenziyalar, nou-xau va b.)ni o’rganish, prognozlar berish, jahon tovar bozorlaridagi narxnavolarni, xalqaro hamkorlik ob’ektlarini texnik- iqtisodiy asoslashni ishlab chiqish va qo’shma korxonalar tashqil etish va b. bo’yicha o’z xizmatini taklif etadi. Konsalting firmalari maslahat xizmatining ayrim sohalari bo’yicha ixtisoslashishi mumkin. Yangi tashqilotni tashqil qilishda ta’sis hujjatlari majmuini tayyorlash ham Konsaltingga kiradi. Konsalting keng tushuncha xisoblanib, bu soxa vakillariga davlat va xududiy tarkiblarni, sanoat, moliya, investitsiya, savdo va boshqa xildagi kompaniya va firmalarning menedjerlariga iqtisodiy, moliyaviy, xuquqiy masalalar bo’yicha konsalting hizmatlari ko’rsatish, makro va mikroiqtisodiyotni turli darajada boshqarish bo’yicha hizmat ko’rsatish sub’ektlari faoliyatini olish mumkin. Konsalting firmalari xal qiladigan masalalar doirasi juda keng xisoblanib, konsalting hizmatlarini taklif etuvchi kompaniyalarning ixtisosligi yuo’yicha turlarga bo’lingan: bularga faqat bir yo’nalishdagi konsalting hizmatini ko’rsatish bilan chegaralangan kompaniyalarni (misol uchun - audit), xamda konsalting hizmatlarining barcha yo’nalishlarini qamrab oluvchi kompaniyalarni kiritish mumkin. Shunga ko’ra, ushbu sektorda faoliyat yurituvchi xar bir mutaxassis va xar bir korxona o’z ixtisosligi yo’nalishlariga asoslangan xolda konsalting tushunchasiga alohida ma’no va xususiyat olib kiradi. Konsalting – bu intellektual faoliyat turi bo’lib, uning asosiy vazifalariga buyurtmachining taqdim etgan masalani taxlil qilish, hamda ilmiy, texnik va tashkiliy-iqtisodiy innovatsiyalardan foydalangan xolda muammo echimi va uning istiqboldagi taraqqiyotinig asoslash demakdir. O’z o’rnida konsalting boshqaruv, iqtisodiy, moliyaviy, korxonalarning investitsion faoliyatini, strategik rejalashtirish, kompaniyalarning umumiy faoliyatini optimizatsiyalash, biznes yuritish, bozor talablarini o’rganish va prognoz qilish, narx-navoning o’zgarishini o’rganish va boshqa masalalarni xal qiladi. Boshqacha qilib aytganda, konsalting – bu u yoki bu masalani xal qilishda tashqi konsultantlar tomonidan ko’rsatiladigan yordamning barcha ko’rinishidir. Konsaltingning asosiy maqsadi bu boshqaruv sifatini oshirish, kompaniya faoliyati samaradorligini ko’tarish va har bir ishchining shaxsiy mexnat unumdorligi oshirishdir. Shundan kelib chiqqan xolda, konsalting hizmatlari – bu intellektual kapital bo’lib, uning qiymati asosiy vositalar, texnologiya, ishlab chiqarishni avtomatizatsiyalash va boshqalarga kilinadigan xarajatlardan kam bo’lmaydi. Konsaltingning asosiy mazmuni deb professional mutaxassislarning korxona va firmalarni boshqarishda yordami, moliyaviy- iqtisodiy taxlili, strategiyani shakllantirilishi, korxonani “sog’lomlashtirish” dasturlarini tuzish va uni bankrotlik xolatidan chiqarish, kompaniyalarning assortiment, moliyaviy, investitsion, texnik va texnologik siyosatini ishlab chiqishni aytish mumkin. Konsalting kompaniyasi tomonidan ko’rsatiladigan xizmatlar quyidagi asosiy shakllarda bo’lishi mumkin: 1. Tahliliy faoliyat (mijoz korxonaning ichki xo’jalik va moliyaviy faoliyatini taxlil qilish va baholash, investitsion loyihalar taxlili, raqobatdosh korxonalar faoliyatini, maxsulot sotish bozorlarini, narxlar o’zgarishini o’rganish va h.k.); 2. Prognoz qilish (qilingan taxlillar va konsultant tomonidan qo’llaniladigan usullar asosida yuqorida qayd etilgan yo’nalishlar bo’yicha prognoz hisob-kitoblar tuzish); 3. Mijoz-korxona faoliyatiga taalluqli, hamda bozor masalalari bo’yicha keng qulamdagi maslahatlar (konsultatsiyalar) berish; 4. Mijoz-korxona faoliyati tekshiruvini amalga oshirish; 5. Mijoz-korxona faoliyatida ishtirok etish (strategik rejalashtirish, korxonanning turli yo’nalishdagi faoliyatini boshqarishni tashkil qilishdagi muammolar tizimini echish, informatsion tizimlarni ishlab chiqish va tadbiq qilish va h.k.) Konsalting hizmatlarining umumlashtirilgan universal klassifikatsiyasi bo’yicha quyidagi turlarga bo’lingan: 1. Soliq va xuquq yo’nalishida konsalting hizmatlar. 2. Audit, buxgalteriya hisobi va reviziya yo’nalishida konsalting hizmatlar. 3. Boshqaruv yo’nalishida konsalting hizmatlar. Konsultatsiya jarayonida mavjud bo’ladigan natija, ya’ni maxsulotining asosiy ta’rifi to’rt yunalishda aniqlanadi: 1) Funktsional yoki predmetli aralashuv doirasi. Ilgaridan qo’llanib kelayotgan va hozirgi paytda keng foydanlanilayotgan ushbu variant konsultantlarning mijozga yordam bera olishi mumkin bo’lgan funktsional va texnik doiradagi hizmatlarini belgilaydi. 2) Biznes boshqaruvi va uning muammolari. Bu yo’nalish mijozda tug’iladigan biznes boshqaruvi va uning odatdagi muammolari doirasidagi hizmatlarni belgilaydi. Bu erda muammolar echimini topishda yordam berish imkoniyatiga va maxsus malakaga ega bo’lish asosiy masala hisoblanadi. Masalan, ma’lumotlar oqimini ratsionallashtirish, qo’shma korxona tuzish imkoniyati paydo bo’lishi va uni tashkil qilish bo’yicha muzokaralar o’tkazish, texnik yutuqlar buyicha xamkorlik xaqida bitim tuzish va h.k borasida. Konsultant tomonidan taxlil asosida mijozga ijobiy xulosa berishi ko’zda tutiladi. 3) Maxsus usullar va sistemalar. Bunda konsultant boshqa manbaalardan olish imkoniyati mavjud bo’lmagan, shuning uchun o’zi ishlab chiqqan usullar, boshqaruv modellari va sistemalar orqali masalani echishga yondashuvlarini mijozlarga taklif etadi. Albatta konsultant faqatgina standart sistemani tadbiq etibgina qolmay, odatda topshiriq muammoni tashhis qilish va aniqlash maqsadida dastlabki tadqiqotlarni amalga oshirish, bazaviy standart tizimlarni mijoz sharoitiga moslashtirish va uni tadbiq etishda, hamda xodimlarni tegishli darajada o’qitishda mijozga yordam berishni o’z ichiga oladi. Konsultant – mijoz munosabatlarining uzoq muddatli bo’lishi uchun, konsultant tomonidan ko’rsatiladigan hizmatlar tizimi kelgusida hizmat ko’rsatish va uni takomillashtirish ishlarini ham o’z ichiga olishi mumkin. 4) Maslahat berish usullarini qo’llash. Bu xolda konsultant o’z maxsulotini sifatliroq yaratishga harakat qiladi. Buning uchun u mijozni o’zining maslahat berish usullari va mijoz korxonalari muammolarini identifikatsiyalash, hamda ularga o’zgarishlarni rejalashtirish va tadbiq etishda yordam berish yo’llarining mazmuni bilan tanishtiradi. Shuningdek, maslahat berishdan farqliroq boshqaruv xodimlarining malakasini oshirish, texnik tayyorlash, tadqiqotlar o’tkazish, loyihalash kabi hizmatlar ko’rib chiqiladi. O’z o’rnida yuqorida qayd etilgan yunalishlar bunday hizmatlar bilan takomillashtiriladi va mijoz tomonidan olqishlanadi. Injiniring (ing. Injineering – ixtirochilik,) muhandislik maslahat xizmatlari – tijoratchilik qoidalariga asoslangan holda ishlab chiqarishni tashkil etishni ta’minlash, mahsulot sotishni uyushtirish va b. yuzasidan maslahat berish. Bu ish bilan maxsus ixtisoslashgan Injiniring firmalari, bevosita yirik sanoat va qurilish firmalari shug’ullanadi, ular bir vaqtning o’zida bir necha mijozlarga xizmat qiladi. Eksport injiniring firmalari boshqa mamlakatlarga xizmat ko’rsatadi, murakkab va katta loyihalarni amalga oshiradi. Injiniring firmalari bozorning muhim ishtirokchisi hisoblanadi. Xalqaro injiniring xizmati ishning texnik-tashkiliy va tijorat tomonlari ko’rsatilgan kontrakt shaklida rasmiylashtiriladi. Injiniring mohiyati bilan muayyan pulli xizmatlarga buyurtmaning bir ko’rinishidir. Injiniring xizmatlari ikki guruhga bo’linadi: ishlab chiqarish jarayonini tayyorlash bilan bog’liq xizmatlar, ishlab chiqarish va mahsulotni sotish jarayonini me’yorda bo’lishini ta’minlash bo’yicha xizmatlar. Xizmatlarning birinchi guruhiga loyihaga qadar, loyiha, loyihadan keyingi va maxsus xizmatlar; ikkinchi guruhga korxonani yuritish, boshqarish jarayonlarini optimallashtirish va uning mahsulotlarini sotish bilan bog’liq ishlar kiradi. O’zbekistonda davlat injiniring kompaniyalarining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: - loyihaoldi hujjatlarini, shu jumladan DTIA/DTIH va TIA/TIHlarni ishlab chiqish, xorijiy loyiha tashkilotlari tomonidan ishlab chiqilgan loyihaoldi hujjatlarini O’zbekiston Respublikasining texnik tartibga solish va standartlar sohasidagi normativ hujjatlariga moslashtirish; - loyihalarni texnik kuzatish, iqtisodiyot bazaviy tarmoqlari loyihalarining tender savdolari (loyihalashtirishga taalluqli qismida) tashabbuskorlari bilan birgalikda ularni o’tkazish va kuzatish; - iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlarini tarkibiy o’zgartirish, geologiya, yoqilg’i-energetika kompleksi, kimyo, neft-kimyo va metallurgiya sanoati ob’ektlarini modernizatsiyalash va texnik rekonstruktsiya qilishning tarmoq idoralari tomonidan ishlab chiqilgan kontseptsiyalarini ko’rib chiqish va kelishish; - iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlari korxonalarini qurish va modernizatsiya qilish bo’yicha O’zbekiston Respublikasining rivojlanish davlat dasturiga kiritish uchun taqdim etilgan investitsiya loyihalarini ko’rib chiqishda ishtirok etish; - xorijiy loyiha va injiniring tashkilotlarini jalb etgan holda, ilg’or xorijiy tajribaga asoslangan loyiha ishlarini tashkil etishning progressiv usullarini loyihalash jarayonlariga tatbiq etish; - investitsiya loyihalarining loyiha (ishchi) hujjatlarini mustaqil ishlab chiqish, shuningdek, - xorijiy loyiha tashkilotlari tomonidan ishlab chiqilgan loyiha (ishchi) hujjatlarini moslashtirish kabi yo’nalishlarni rivojlantirish, keyinchalik iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlari loyihalari bo’yicha loyiha hujjatlarini ishlab chiqishda o’z zimmasiga bosh pudratchi funktsiyalarini qabul qilish; - to’g’ridan to’g’ri fuqarolik-huquqiy shartnomalar asosida investitsiya loyihalarining loyihaoldi va loyiha hujjatlarini ishlab chiqish uchun yordamchi pudratchilar sifatida mahalliy va xorijiy ixtisoslashtirilgan loyiha institutlarini, shuningdek etakchi mutaxassislarni jalb etish; - ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifati va unumdorligiga nisbatan zamonaviy talablarga, energiya va resurslarni tejash hamda ekologik standartlarga javob beradigan ilg’or texnologiyalar va uskunalarning jahon bozorini chuqur tahlil qilish, bunda istiqbolsiz, ma’nan va jismonan eskirgan uskuna va texnologiyalarni respublikaga olib kirish, istisno etiladi; - loyihalashtirishda yuqori texnologiyali, energiya samarali ilg’or uskunalar va texnologiyalarni tanlab olish; - loyiha, loyihaoldi ishchi hujjatlarini ishlab chiqish va tasdiqlash qismida iqtisodiyot bazaviy tarmoqlarining ilmiy-texnik va ekspert kengashlari bilan mustahkam hamkorlik qilish; - chet ellarda ishlab chiqarilayotgan zamonaviy uskunalar va texnologiyalar, ularning texnik va ishlab chiqarish-iqtisodiy tasniflari, samaradorligi va amalda sinalganlik darajasi to’g’risida, shuningdek, yuqori texnologiyali ishlab chiqaruvchi va etkazib beruvchi, faoliyat sohasi bo’yicha texnologiyalarni ishlab chiquvchi va litsenziya beruvchi chet ellardagi asosiy sheriklar to’g’risida axborot-tahliliy ma’lumotlar bazasini shakllantirish va doimo yangilab borish; - sanoat korxonalarini qurish, rekonstruktsiya va modernizatsiya qilish bo’yicha xorijiy investorlar va kompaniyalardan kelib tushayotgan takliflar to’g’risidagi axborotni yig’ish va umumlashtirish hamda mahalliy xom ashyoni qayta ishlash orqali jahon va ichki bozorlarda talab etiladigan raqobatdosh tayyor mahsulot va sanoat yarimfabrikatlari ishlab chiqarishga yo’naltirilgan yangi investitsiya loyihalarini amalga oshirish takliflarini ishlab chiqishda qatnashish; - asosiy texnologik uskunalarning cheklangan narx parametrlari bo’yicha, shuningdek, taklif etilayotgan texnologiyaga muvofiq «tayyor holda topshirish» loyihalarining qiymati bo’yicha tavsiyalar ishlab chiqish; - iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlarida xo’jalik boshqaruvi organlari, vazirliklar va idoralarning buyurtmasiga binoan investitsiya loyihalarining mustaqil texnik–iqtisodiy ekspertizasini o’tkazish; - iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlarida loyihalashni rivojlantirishning asosiy yo’nalishlarini belgilash, shuningdek, yuqori malakali muhandis- loyihachilarni tayyorlash masalalari bo’yicha ixtisoslashtirilgan oliy ta’lim muassasalari, iqtisodiyot bazaviy tarmoqlarining korxonalari va loyiha institutlari o’rtasida o’zaro hamkorlikni amalga oshirish. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 14 martdagi «Iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlarida loyiha ishlari samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi PQ-2831-sonli qaroriga muvofiq, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi «O’zInjirining» Respublika loyiha instituti tashkil etilgan bo’lib, ushbu institut faoliyatini samarali tashkil etish maqsadida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining“O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi «O’zinjiniring» Respublika loyiha instituti faoliyatini tashkil etish to’g’risida” gi Farmoyishi va shu nomdagi Nizom qabul qilindi. Mazkur normativ xujjatlarga muvofiq, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi «O’zInjiniring» Respublika loyiha institutining funktsiyalari quyidagilardan iboratdir: - bosh pudratchi sifatida – iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlaridagi investitsiya loyihalari bo’yicha loyihaoldi hujjatlarini, shu jumladan DTIA/DTIH va TIA/TIHlarni ishlab chiqish va moslashtirishni amalga oshiradi; - Institutning normativ hujjatlariga muvofiq Ilmiy-texnik kengash ishini tashkillashtiradi; - loyihaoldi hujjatlari tayyorlanishi, shuningdek, tarmoq idoralari, shu jumladan geologiya, yoqilg’i-energetika kompleksi, kimyo, neft-kimyo va metallurgiya sanoati — loyihalarning tashabbuskorlaridan olinadigan axborot asosida Hukumatning tegishli qarorlari bilan tasdiqlanadigan iqtisodiyot bazaviy tarmoqlaridagi loyihalarning amalga oshirilishini monitoring qiladi; - sanoat korxonalarini qurish, rekonstruktsiya va modernizatsiya qilish bo’yicha xorijiy investorlar va kompaniyalardan kelib tushayotgan takliflarga oid axborotni (shu jumladan iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlaridagi loyihalarning tashabbuskorlari – tarmoq idoralarining axboroti asosida) yig’adi va umumlashtiradi; - mahalliy xom ashyoni qayta ishlash orqali jahon va ichki bozorlarda talab etiladigan raqobatdosh tayyor mahsulot va sanoat yarimfabrikatlari ishlab chiqarishga yo’naltirilgan yangi investitsiya loyihalarini amalga oshirish takliflarini ishlab chiqishda qatnashadi; - Oldingi tahrirga qarang. - iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlarini tarkibiy o’zgartirish, geologiya, yoqilg’i-energetika kompleksi, kimyo, neft-kimyo va metallurgiya sanoati ob’ektlarini modernizatsiyalash va texnik rekonstruktsiya qilishning tarmoq idoralari tomonidan ishlab chiqilgan kontseptsiyalarini ko’rib chiqish va kelishishda, iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlari korxonalarini qurish va modernizatsiya qilish bo’yicha O’zbekiston Respublikasining rivojlanish davlat dasturiga kiritish uchun taqdim etilgan investitsiya loyihalarini ko’rib chiqishda ishtirok etadi; - O’zbekiston Respublikasida ham chet ellarda ham o’z mutaxassislari va muhandislarini o’qitish va malakasini oshirishni tashkillashtiradi, buning uchun mahalliy va xorijiy loyiha va injiniring kompaniyalarining etakchi mutaxassislarini jalb etadi; - investitsiya loyihalarining loyiha (ishchi) hujjatlarini mustaqil ishlab chiqish, shuningdek, xorijiy loyiha tashkilotlar tomonidan ishlab chiqilgan loyiha (ishchi) hujjatlarini moslashtirish kabi yo’nalishlarni rivojlantirishga qaratilgan ilg’or xorijiy tajriba asosidagi loyihalashtirishning progressiv metodologiyasini loyiha faoliyatiga joriy etadi; - obuna bo’lingan muntazam xorijiy va mahalliy nashrlar va kataloglar asosida axborot yig’adi va energiya tejaydigan zamonaviy uskunalar, texnologiyalarni ishlab chiqaruvchilar va litsenziya beruvchilar to’g’risida ma’lumotlar bazasini shakllantiradi, ilg’or texnologiyalar bozorini tahlil qiladi, keyinchalik ularni iqtisodiyot bazaviy tarmoqlarining ob’ektlarini loyihalashtirishda qo’llaydi; - vazirliklar, idoralar, iqtisodiyot bazaviy tarmoqlarining xo’jalik boshqaruvi organlari buyurtmasiga ko’ra investitsiya loyihalarining mustaqil texnik-iqtisodiy ekspertizasini amalga oshiradi, shuningdek, taklif etilayotgan texnologiyalarga muvofiq asosiy texnologik uskunalar narxi hamda tayyor holda topshiriladigan loyihalar qiymatining cheklangan parametrlari bo’yicha tavsiyalar beradi; - qonunchilikka muvofiq boshqa funktsiyalarni ham amalga oshiradi. Injiniring kompaniyasini moliyalashtirish manbalari quyidagilardan iborat: - loyihalar buyurtmachilarining loyihaoldi va loyiha hujjatlarini ishlab chiqishga, loyiha-izlanish ishlarini amalga oshirishga, loyihalar amalga oshirilishini texnik qo’llab-quvvatlashga shartnoma asosida ajratiladigan mablag’lari; - xalqaro va xorijiy moliya institutlari, hukumat va nohukumat tashkilotlarning grantlari va texnik ko’maklashish mablag’lari; - jismoniy va yuridik shaxslarning, shu jumladan, O’zbekiston Respublikasi norezidentlarining xayriya ehsonlari; - qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar. Yüklə 4,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|