vəsaiti sərf edilmiş, iqtisadiyyatın şaxələnməsinə xüsusi önəm verilmişdir. Eyni
zamanda sosial problemlərin həlli, regionlann tarazlı inkişafi, sahibkarlığın işgüzar
fəallığının artıniması, işsizliyin azaldılması da daim gündəmdə saxlanılmışdır.
Cədvəl 2.1
Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət sektorları fizrə əlavə dəyərin artım
tempi (2003-cQ ilə nisbətən, müqayisəli qiymətlə, faizlə)
2004
2005
2010
2012
Ümumi daxili məhsul
110,2
139,3
298
306
Mədənçıxarma sənayesi
102,5
174,6
501
427
Emal sənayesi
110,5
128,5
168
189
Elektrik enerjisi, qaz və su
təchizatı
102,4
107,5
111
138
Kənd təsərrüfatı
105
113
127
142
Tikinti
136,9
139,6
268
372
Mənbə: Müəllif tərəfindən ‘‘Azərbaycan milli hesabları'
indekslər metodundan istifadə etməklə tərtib edilmişdir.
əsasında zəncirvarı
2013-cü İl ərzində əsas makroiqtisadi göstəricilər sırasında yer alan ümumi
daxili məhsul (ÜDM) 5,8 faiz artaraq 57,7 milyard manat təşkil etmişdir. Bu dövrdə
adambaşına düşən ümumi daxili məhsulun həcmi 2003- cü ildəki 873 manatdan
(889dollar) 2013-cü ildə 6207 manata (və ya 7913 ABŞ dollanna) çatmışdır.
Hesablamalara əsasən 2010-cu ildə dünya iqtisadiyyatında orta artım 4,8 faiz, MDB
dövlətlərində isə 4,3 faiz təşkil etmişdir. 2010-cu ildə sənaye məhsulunun istehsalı
2,6 faiz, qeyri - neft sənayesində 6,6 faizlik, maşın və avadanlıqlann istehsalmda 1,9
dəfə, metallurgiyada 44,6 faiz, qida məhsullanmn istehsalmda 2,4 faiz artım qeydə
alınmışdır. 2010-cu ildə Azərbaycanm neft-qaz sektorunda proqnozlar yerinə
yetirilmiş, 51 milyon ton neft, 27 milyard kubmetr qaz hasil edilmişdir. 2010-cu ildə
əsas kapitala yönəldilmiş investisiyalarda daxili investisiyaların payı 75,2 faiz təşkil
etmişdir. Bu da dövlətin investisiya qoyuluşunda bilavasitə özünün iştirakı və ölkədə
münbit investisiya mühitinin yaradılması ilə sıx bağlıdır.
İqtisadi sahədə əldə olunan uğurlar ilk növbədə əhalinin həyat səviyyəsini
yüksəltmək və sosial müdafiəsini gücləndirmək məqsədilə istifadə edilir. Bunun
nəticəsidir ki, 2010-cu ildə minimum aylıq əməkhaqqı və əmək pensiyalannm baza
hissəsi 85 manata çatmışdır, muzdlu işçilərin orta aylıq əməkhaqqı 9,1 faiz artaraq
325 manat təşkil etmişdir. Aztəminatlı şəxşlərə ödənilən sosial müavinətin məbləği
orta hesabla 20, şəhid ailələri və təhsil alanlar üçün təqaüdlər isə müvafiq olaraq 50 və
15 faiz artınlmışdır
87
Azərbaycan hökuməti qlobal maliyyə böhranmm təsirlərinin neytrallaşdınl- ması və
iqtisadi sabitliyin təmin olunması üçün adekvat siyasət həyata keçirmişdir. Görülən
tədbirlər nəticəsində pul siyasəti manatın sabitliyinin qorunmasına, inflyasiyamn
aşağı səviyyədə tənzimlənməsinə xidmət etmişdir.
Dövlət daha böyük iqtisadi inkişafa nail olmaq üçün yeni sənaye və emal
müəssisələrinin tikintisinə də xüsusi önəm verir. Sumqayıtda tikilmiş texnopark
(STP) sənayedə keyfiyyətcə yeni universal istehsal kompleksidir. Ümumilikdə 17
zavoddan ibarət olan STP-də respublika əhəmiyyətli müxtəlif çeşidli məhsullar, o
cümlədən kabellər, transfarmatorlar,
3diksək gərginlikli avadanlıqlar, hidroturbinlər,
su nasoslan, elektrik mühərrikləri, borular, texniki qazlar istehsal edilir. Zavodlar
müasir texnologiyalar əsasmda ölkə iqtisadijo^atı üçün mühüm əhəmiyyətli böyük
ixrac potensialına malik geniş çeşidli məhsullar istehsal edirlər. Həmin
müəssisələrdə istehsal olunan məhsulun dünya bazarma ixracı ölkənin əlavə vaİ
30ita
qazanmasına imkan verəcəkdir.
Hazırda bütün ölkələr ərzaq təhlükəsizli)dndən qorunmağın əsas yolunu ölkə
daxilində kənd təsərrüfatımn inkişafimn stimullaşdınimasmda görürlər. 2003-cü
ildən başlayaraq Azərbaycanda aqrar sektorda həyata keçirilən islahatlar və bu
sahəyə yatmlan investisiyalar kənd təsərrüfatımn inkişafına təkan vermişdir. Kənd
təsərrüfatı məhsullan istehsalçılanna vergi güzəştlərinin uzunmüddətli tətbiqi,
subsidiyalann və kreditlərin verilməsi ilə dövlət birbaşa aqrar sektorun inkişafma
dəstək göstərir. Dövlət Taxıl Fondu tərəfindən 2 böyük tutumlu elevator.
Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun xətti ilə ümumi tutumu 140 min ton olan 13
taxıl anban tikilmişdir. Taxıl istehsalçılarım yüksək keyfiyyətli toxumla təmin etmək
məqsədilə Yevlax rayonunda müasir tələblərə cavab verən “Azərtoxum” təsərrüfatı
yaradılmışdır. Bundan əlavə dünyada taxıl bazannda yaranmış gərginliyi nəzərə
alaraq idxal edilən buğda və un əlavə dəyər vergisindən azad olunmuşdur. Əhalini
çörək və çörək məmulatı ilə etibarlı təmin etmək üçün Dövlət Taxıl Fondu tərəfindən
alman buğdanın həcmi 2 dəfədən çox artınlaraq 500 min ton həddində müəyyən
edilmişdir. 2013-cü ildə dövlət büdcə xərclərinin 46,5 faizini əsaslı tikintiyə, 48
faizim cari xərclərin maliyyələşdirilməsinə, 3,7 faizinin dövlət borclanna xidmət
edilməsinə istiqamətləndirilmişdir. Ümumi xərclər 19,9 milyard manat olmuşdur.
Mühüm makroiqtisadi göstərici, yəni dövlət büdcəsinin gəlirlərinin ümumi
daxili məhsula nisbəti Azərbaycan üzrə 2003-cü ildə 17%-dən 2013- ci ildə 33,8%-ə
qədər artmışdır (Dövlət Neft Fondundan transfer daxil olmaqla). Ancaq həmin ildə,
neft fondundan transfer nəzərə alınmadan, dövlət büdcəsi gəlirlərinin ÜDM-ə nisbəti
14,3 faiz təşkil etmişdir. 2010-cu ildə bu göstərici Belarusiya üzrə-30, Rusiya
üzrə-35, Qazaxıstan üzrə-31 faiz olmuşdur.
88