. (5.4)
5.3-rasm. Uzgich kontaktlari ulanganda va
53
Bu ifoda g‘oyatda taqribiy bo‘lib, unda energiyaning turli ko‘rinishdagi isroflari (taxminan 25%)
hisobga olinmagan. Amalda bu ifodaga konturlardagi energiya isroflarini hisobga olish koeffitsienti
kiritiladi va uning qiymati kontaktli o‘t oldirish tizimlari uchun 0,75-0,85 ni tashkil qiladi.
U holda (5.4) ni quyidagicha yozishimiz mumkin
2
2
2
1
1
max
2
C
W
W
C
L
I
U
u
. (5.5)
Bu ifodadan o‘t oldirish g‘altagining ikkilamchi chulg‘amida induktsiyalangan ikkilamchi
kuchlanishning qiymati bevosita birlamchi tokning uzilish toki
I
u
kattaligiga bog‘liqligi ko‘rinib turibdi.
Bundan
tashqari,
U
2max
qiymatiga birlamchi zanjir induktivligi L, birlamchi va ikkilamchi zanjir sig‘imlari
C
1
va
C
2
kattaliklari ham ma’lum darajada ta’sir ko‘rsatadi. Ifodaga ko‘ra, kondensator
C
1
sig‘imining
kamaytirilishi ikkilamchi kuchlanishning ortishiga olib kelishi kerak. Ammo bu jarayon ma’lum
chegaragacha sodir bo‘ladi.
C
1
sig‘imni yanada kamaytirilishi
U
2max
ni keskin pasayishiga sabab bo‘ladi.
Chunki (5.4) ifodada
C
1
sig‘imning uzgich kontaktlari orasida uchqun hosil bo‘lishiga ta’siri hisobga
olinmagan. Amalda kondensator sig‘imi ma’lum chegaradan ortiq kamaytirilsa, uzgich kontaktlari orasida
hosil bo‘ladigan uchqun keskin kuchayib, g‘altakning magnit maydonida to‘plangan
energiyaning katta
qismi ana shu uchqunli yoyga isrof bo‘ladi. Natijada o‘t oldirish g‘altagi avj ettirayotgan U
2max
pasayadi.
Kondensator C
1
sig‘imining me’yoridan ortiq orttirilishi hisobiga, uzgich kontaktlari orasida uchqun
hosil bo‘lishini butunlay bartaraf qilish mumkin. Ammo kondensatorning zaryadlanish va razryadlanish
davri ortadi va bu g‘altak o‘zagining magnitsizlanish
jarayonini sekinlatib, ikkilamchi chulg‘amda
induktsiyalanidagan EYUK va kuchlanish
U
2
ni pasaytiradi. Bu esa dvigatelning aylanish chastotasi katta
bo‘lganda, o‘t oldirish tizimida uzilishlar paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Kontaktli o‘t oldirish tizimi
uchun kondensator
C
1
sig‘imining optimal qiymati 0,17-0,25 mkF chegarasidaligi aniqlangan.
Nazariy jihatdan ikkilamchi zanjir sig‘imi
C
2
ning kamaytirilishi
U
2max
ni ortishiga olib kelishi kerak.
Ammo amalda
C
2
ning
40-70 pF dan iborat chegaraviy qiymatidan pasaytirish imkoniyati yo‘q, chunki bu
yuqori voltli o‘tkazgichlarni talab darajasidagi izolyatsiya bilan ta’minlash shartlari bilan bog‘liq.
Dostları ilə paylaş: