ƏlaqəLƏRİNDƏ M. Ə. RƏSulzadəNİn rolu
Yüklə 3,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
82 Tiflisdəki Kadetlər korpusuna oxumağa göndərilir. 1910-cu ilin avqustunda I kateqoriyalı korpusu tamamlayaraq, II çar Nikolayın Nijeqoroddakı 17 saylı polkunda pod-poruçik rütbəsini alır. 1911-ci ildə çarın icazəsi ilə Ədilə xanım Atabəyova - Koblanskaya ilə evlənir. 1912-ci ildə oğlu Ənvər dünyaya gəlir. 1913-cü ildə poruçik rütbəsini alır. I Dünya müharibəsində tabeliyində olan polkla VarĢava yaxınlığında olur. Arada qospitalda müalicə aldıqdan sonra 2-ci eskadrona baĢçılıq edir. 1915-ci ilin yanvarında Qafqaz-Türk cəbhəsinə göndərilir. 1915-ci ildə ona qərargah-rotmistr rütbəsi verilir. Bir müddət sonra Odessa ətrafina köçürülür və Bolqarıstana desant üçün hazırlığa baĢlayır. Lakin sonradan fars körfəzinə -ingilislərə köməyə göndərilir. 1916-cı ilin noyabrında rotmistr rütbəsini alaraq Qafqaz-tatar süvari diviziyasına köçürülür və rumın cəbhəsinə göndərilir. 1917-ci ilin yanvarında podpolkovnik rütbəsi alaraq Qafqaza diviziya rəisi təyin olunur və 2-ci tatar polkunun ehtiyat briqadasını təĢkil etmək tapĢırığını alır. 1917-ci ilin sonunadək orduda qalır və sonra tərxis olunub öz malikanəsinə qayıdır. 1918-ci ilin dekabrında gürcülərin ordusunda cəbhədə Ennənistana qarĢı döyüĢür. 1919-cu ildə ordudan uzaqlaĢır və öz kəndində yaĢayır. 1921-ci ildə fevralda Sovet Rusiyası ilə müharibə baĢlanarkən orduya cəlb edilir və tatar partizanları dəstəsinə baĢçılıq edir. Həmin ilin martında döyüĢlərdə məğlub olurlar və Konstontinopola köçürülürlər. Burada ağır maddi durumda qalır. Məcbur olub fransız-ingilis iĢğal ordusunda dəmirçilik edir 1922-ci ilin noyabrında PolĢaya gedənə qədər həmin iĢdə çalıĢır. 1922-ci ilin sentyabrında isə o, 4 il əvvəl həyat yoldaĢından ayrıldığından Züleyxa xanımla evlənir. PolĢaya gələrkən onu zabitlər məktəbinə - gürcü zabitləri üçün təĢkil edilmiĢ mərkəzə göndərirlər. Məktəbi bitirdikdən sonra Qrudjonda təhsilini davam etdirməyə göndərilir və 1924-cü ilin oktyabrın 10-da tamamlayır" (60, v. - 10, 11, 12). Arxiv sənədlərində Ġsrafil bəy haqqında məlumatlar çoxdur. polĢanın Qrodno Ģəhərində 29-cu piyada diviziyada xidmət edən Ġsrafil bəy Azərbaycanın bolĢevik iĢğalından sonra Türkiyəyə sığınmıĢ, buradan isə PolĢaya keçmiĢ, orduda xidmətə baĢlamıĢdır. Ġkinci Dünya müharibəsi illərində Azərbaycan legionerlərinin döyüĢlərində iĢtirak edən Ġsrafil bəy 1943-cü ildə Berlində keçirilən Milli Azərbaycan Qurultayında çox diqqətli bir çıxıĢ etmiĢdi. O, demiĢdi: "Əziz qardaĢlar! Öz xalqının vətən azadlığı uğrundakı mübarizə tarixini bilməyənlər, ata- anasını tanımayan cocuqlara bənzərlər. ... Xalqımızda bolĢeviklərə qarĢı nifrət və barıĢmazlıq hissləri o qədər böyük olmuĢdur ki, bunun nəticəsində 20 il içərisində - yəni 1920-1940-cı illər arasında 40-dan çox qanlı üsyanlar baĢ vermiĢdir. BolĢeviklərin ölkəmizi Ģərəfsizləndirdiklərinə, ailələrimizi dağıtdıqlarına, səfərbərliyə alaraq Almaniyaya qarĢı etdiklərinə və Azərbaycanın ən yaxĢı oğullarını güllələdiklərinə bizim xalq soyuqqanlılıqla baxa bilməz" (50, s. 170-171). 83 Ġkinci Dünya müharibəsi qurtardıqdan sonra Amerika-Ġngilis qoĢunları legionerləri sovet ordusuna təhvil verməyə baĢladılar. Bu zaman tanınmıĢ azərbaycanlı zabit albay Ġsrafil bəy əsl hünər və əsgərlərinə sədaqət nümunəsi göstərdi. Belə ki müttəfiq orduların rəhbərliyi Ġsrafil bəyin yox, onun əsgərlərinin sovetlərə təhvil veriləcəyini bildirdikdə cəsur zabit demiĢdi: "Mən yaĢadığım müddətdə heç bir qüvvət mənim baĢçılığım altında olanları barbar bir rejimə təslim edə bilməz. Ya hamımız bərabər hürriyyətə qovuĢuruq, yaxud da bərabər ölürük!" Mənim birliyini əsir vətənimizin hürriyyəti uğrunda çarpıĢmıĢ və gözlərimin önündə on minlərlə qurban vermiĢ olan azərbaycanlılardan təĢkil olunub. Mən bir komandan olaraq onları yalqız baĢına kommunizmin qanlı xəncərinə necə təslim edə bilərəm? Mən heç bir zaman övladlarımı yalqız buraxmaram. Onlarla bərabər ölmək mənim üçün ən böyük bir Ģərəfdir" (50, s. 18). Ġngiltərə-Amerika qoĢunlar Ġsrafil bəyi sovetlərə təslim etdilər. Sovetlərdə Ġsrafil bəyi "vətən xaini" adı ilə güllələdilər. Ġsrafil bəyin digər bir qardaĢı isə Amerikaya getmiĢ, Nyu-York yaxınlığındakı Nevada Ģəhərində yaĢamıĢdır. Qeyd edək ki, Ġsrafil bəyin həyat yoldaĢı Fatma xanımın vəfatı ilə əlaqədar M. Ə. Rəsulzadənin BaĢ redaktoru olan "QurtuluĢ" jurnalında da məlumat çap edilmiĢdi. 1937-ci ildə rəhmətə gedən bu xanıma yalnız azərbaycanlıların deyil, eləcə də bütün qafqazlıların xüsusi hörməti olduğu göstərilirdi. Bildirilirdi ki, Fatma xanım ana babasının olduğu VarĢavadan kənarda olan Slonimə aparılmıĢ və orada dəfn edilmiĢdir. Tabutun üzərinə isə üç rəngli Azərbaycan bayrağını əks etdirən əklil də qoyulmuĢdu. PolĢanın Hərbi Qüvvələr Arxivində tanınmıĢ Azərbaycan zabiti, 1920-ci ildə Gəncə üsyanına baĢçılıq etmiĢ polkovnik Cahangir bəy Kazımoğlu haqqında da məlumatlar vardır. 1918-1920-ci illərdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordu- sunun qurulmasında yaxından iĢtirak etmiĢ C. Kazımoğlu həmin illərdə 3-cü Gəncə alayının komandiri olmuĢdur. 1920-ci ilin aprelində Azərbaycan bolĢeviklər tərəfindən iĢğal edildikdən sonra mayın 25-dən iyunun 4-dək Gəncə üsyanına baĢçdıq etmiĢ, müvəqqəti olaraq sovet hakimiyyətini devirmiĢdir. Gəncə üsyanı yatırıldıqdan sonra o, Türkiyəyə getmiĢ, hərbi sahədə çalıĢmıĢdır. Bir müddət sonra PolĢaya getmiĢ, bu ölkənin ordusunda müqavilə əsasında xidmətə baĢlamıĢdır. Ġkinci Dünya müharibəsində Azərbaycan legionunun təĢ-kilatçılarından olmuĢ, tabur komandiri kimi döyüĢlərdə iĢtirak etmiĢdir. Uğurlu döyüĢ əməliyyatlarına görə o, Azərbaycan legionunun ordeni ilə də təltif edilmiĢdir. Ġkinci Dünya müharibəsindən sonra əvvəlcə Ġtaliyada, sonradan isə Türkiyədə yaĢamıĢdır. 1955-ci ilin yanvarın 17-də Almaniyada bir qadın tərəfindən bileti alınmaqla təyyarə ilə dəvət edilmiĢ və elə həmin görüĢdə o, müəmmalı Ģəkildə vəfat etmiĢdir. Mətbuatda onun ölümünün sovet hökumətinin sifariĢi olduğu göstərilirdi. Yüklə 3,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|