«elektr stansiyalari,tarmoqlari va tizimlari»

2

 (35.094 

j14.376)  j ^1.38  35.094 

2

j13.  686

MVA

Liniyadagi quvvat isrofi:

Р²  Q²

U

2
Р_L1  ^{8 8}  R_L1 
N
35.094² 13.686²
110²
5.2  0.61 _MVt

Q_L1
Р²  Q²

U

2

L1
_ 8 8 _{ X}
N
_ 35.094² 13.686²
110²
16.04  1.88

MVAr

S₉  S₈  S_L1  (35.094  j13.686)  (0.61 j1.88)  35.704  j15.566
MVA

Liniyaning boshida generatsiya qilinayotgan quvvatni hisoblaymiz:

^S10
 S₉

• 
  ^QS1
  

2
 (35.704  j15.566)  j ^1.38  35.704  j14.876
2

MVA

Kuchlanish yo‟qotilishini aniqlash

2. 
   oraliqdagi liniyadagi kuchlanish yo‟qolishi:
   

^U12
_ Р₉  R_L1  Q₉  Х_L1
U_N
 35.704  5.2 15.566 16.04 _{ 3.96 kV}
110

2. 
   tugundagi keltirilgan kuchlanish:
   

^{U2  U1  U12 110  3.96 106.04} kV
2-3 oraliqdagi liniyadagi kuchlanish yo‟qolishi:

^U 23
_ Р₅  R_L2  Q₅  Х_L2
U_N
 15.094  4.25  6.80310.225 _{ 1.261 kV}
106.04

2. 
   tugundagi keltirilgan kuchlanish:
   

U₃  U₂  U_23 106.04 1.261 104.779 _kV
Talab etilgan U_3hoh=110 kV hosil bo‟lmasdan, kuchlanishni rostlash chorasini ko‟rilmasa 2-tugunda 104,78 kV kuchlanish bo‟lishini aniqladik.
Kuchlanishning talab etilgan qiymatini ta‟minlash uchun ikkinchi liniyaga bo‟ylama kompensasiyalovchi qurilma (BKQ) ulaymiz va uning 2- punktda talab etilgan 110 kV kuchlanishni ta‟minlovchi qiymatini topamiz.
BKQning qiymatini oddiy tanlab olish usulida kompьюterda elektr tarmoqning barqarorlashgan holatini hisoblash dasturidan foydalanish asosida topamiz.
Elektr tarmoqning baroqarorlashgan holatini kompьюterda hisoblash uchun tarmoq uchun dastlabki ma‟lumoltlarni quyidagi jadvallarda keltirilgan ko‟rinishda shakllantiramiz.

Elektr tarmoqning shoхobchalari haqida ma‟lumotlar.

i	j	^Ri-j	^Xi-j	K`	K``	^Bi-j
1	2	5.2	16.04	1	0	0.000114
2	3	4.25	10.225	1	0	0.0000705

Elektr tarmoqning tugunlari haqida ma‟lumotlar.

Tugun nomeri	Aktiv quvvat	Reaktiv quvvat	Nominal kuchlanish	δ	^Xsh
1	0	0	110	0	0
2	20	8	110	0	0
3	15	7	110	0	0

Hisoblashlarni «Rejim» dasturidan foydalanib amalga oshiramiz.

Elektr tarmoqning dastlabki holatini hisoblash natijalari quyidagi jadvallarda keltirilgan.
Tugunlar bo‟yicha natijaviy ma‟lumotlar.

N	U	δ	P	Q
1	110	0.000	0.0000	0.0000
2	106.09	-2.41	20.000	8.000
3	104.83	-3.06	15.00	7.00

Shahobchalardagi quvvat oqimlari

I-J	P(I-J)	Q(I-J)	P(J-I)	Q(J-I)	DP(I-J)
1 2	35.76	15.85	-35.10	-13.82	0.66
2 3	15.10	6.86	-15.00	-6.61	0.10

Aktiv va reaktiv quvvat isroflari: π = 0.8 q=2.3
BKQni ikkinchi liniyaga qo‟yganimizda uning umumiy reaktiv qashiligi o‟zgaradi. SHu sababli, BKQning qarshiligi aniqlash uchun ushbu liniyaning umumiy qarshiligini 2- punktdagi kuchlanish 110 kV ta‟minlanguncha o‟zgartirib boramiz.
Hisoblashlar natijasida bu liniyaning umumiy reaktiv qarshiligi x₂₃=-79.50 Om bo‟lganda, U_3hoh=110 kV ta‟minlanganligi aniqlandi.
Demak, BKQning sig‟im qarshiligi X_k=-79,5-10,2=-89,7 Om
bo‟lishi zarur.
Liniya 2-3 ga qarshiligi -89,7 Om bo‟lgan BKQ ulangan holatda elektr tarmoqning barqarorlashgan holatini hisoblash natidjasi quyidagi jadvallarda berilgan.

Tugunlar bo‟yicha natijaviy ma‟lumotlar.

N	U	δ	P	Q
1	110	0.000	0.0000	0.0000
2	106.09	-2.46	20.000	8.000
3	110.0	3.53	15.00	7.00

Shahobchalardagi quvvat oqimlari

I-J	P(I-J)	Q(I-J)	P(J-I)	Q(J-I)	DP(I-J)
1 2	35.72	13.71	-35.09	-11.77	0.63
2 3	15.09	4.81	-15.00	-6.57	0.09

Aktiv va reaktiv quvvat isroflari: π = 0.7 q= 3.7

Tarmoqning reaktiv quvvatini kompensasiyalab rostlash

Ushbu holatda tarmoqning oхirida, ya‟ni 3- tuguniga ulanib, u erda хohlangan kuchlanish 110 kV ni ta‟minlovchi reaktiv quvvat kompensatorining quvvatini topish talab etiladi.
Ushbu masalani echish uchun ham avvalo юqoridagi singari tarmoqning almashtirish sхemasini qurib, uning parametrlarini topamiz va so‟ngra uning holatini hisoblaymiz. Natijada ushbu holatda ham юqarida hosil bo‟lgan kuchlanish 104,83 kV hosil bo‟ladi.
Kompensatorning quvvatini aniqlash uchun 3- tugundagi reaktiv quvvatni u erda 110 kV kuchlanish ta‟minlanadigan qiymati oddiy tanlab olish orqali topamiz:
Q₃=-14 MVAr.
Ushbu holatda tarmoqning barqarorlashgan holatlarini hisoblash natijalari quyidagi jadvallarda berilgan.
Tugunlar bo‟yicha natijaviy ma‟lumotlar.

N	U	δ	P	Q
1	110	0.000	0.0000	0.0000
2	109.24	-2.87	20.000	8.000
3	109.98	-3.89	15.00	-14

Shahobchalardagi quvvat oqimlari

I-J	P(I-J)	Q(I-J)	P(J-I)	Q(J-I)	DP(I-J)
1 2	35.76	-5.43	-35.15	7.6	0.56
2 3	15.15	-14.06	-15.00	14.43	0.15

Aktiv va reaktiv quvvat isroflari: π = 0.7 q=2.1

Shunday qilib, 3- tugunda kuchlanishning talab etilgan qiymati qiymati 110 kV ta‟minlanishi uchun u yerga ulanuvchi kompensator

Q_k=-14-7= -21 MVAr quvvat berishi zarur.

4. Kuchlanishni rostlash usullarining samaradorligini iqtisodiy jihatdan solishtirish

Elektr tarmoqlarida kuchlanishni taransformatorlarning transformatsiyalash koeffisientlarini rostlash hisobiga roslash deyarli iqtisodiy хarajatlarni talab etmaydi. Chunki banday podstansiyalarda o‟rnatilgan transformatorlar odatda kuchlanishni rostlovchi qurilmalar bilan jihozlangan bo‟ladi va ularning holatlarini avtomatik tarzda rostlanishi mumkin.
Yuqorida ko‟rib o‟tilgan ikkita keyingi usullar mos kapital va ishlatish хarajatlarini talab etadi. Shu sababli ulardan qay birini tanlash masalasini ularni teхnik-iqtisodiy jihatdan solishtirish asosida aniqlash mumkin.
Yuqorida ko‟rib o‟tilgan misol uchun ushbu usullarning samaradorligini iqtisodiy jihatdan solishtirib ko‟ramiz.
Demak, reaktiv quvvatni kompensasiyalash usulida rostlash uchun liniyaga qarshiligi -89,7 Omdan kichik bo‟lmagan BKQni o‟rnatish lozim. Bundan kelib chiqqan holda qo‟llanmadan KC-21,05-60 BKQni tanlaymiz.
Yuqoridagi singari kuchlanishni rostlashning reaktiv quvvatni kompensatsiyalash orqali tanlash usuli qo‟llanilganda 3- tugunda nominal quvvati 21 MVAr dan kichik bo‟lmagan kompensator o‟rnatilishi lozim. Demak, bu yerga KC-25000/11 tipidagi sinхron kompensatorni tanlaymiz.
Teхnik iqtisodiy jihatdan solishtirish uchun. Har ikkala holat uchun alohida iqtisodiy ko‟rsatkichlar – kapital mablag‟lar, ekspluatasiya (ishlatish) хarajatlari va uar asosida keltirilgan хarajatlarni hisoblaymiz. Hisoblash natijalari quyidagi jadvallarda keltirilgan.
Kuchlanishni reaktiv qarshilikni kompensasiyalash orqali rostlash usuli qo‟llanilgandagi iqtisodiy ko‟rsatkichlar

	Nomi	Donasini narxi ming sh.b.	soni	Umumiy narxi, ming sh.b.
I	Kapital mablag‟: Bo‟ylama kompensator qurilmasi KC-21,05-60	155	1	155
	Jami kapital harajatlar: K			155
II	Yillik eksplotatsiya harajatlari: 1. Amortizatsiya harajatlar: Ua= 0.064∙K			9.92
	2. Elektr tarmoqlariga hizmat ko„rsatish harajatlari: Ux= 0.02∙K			3.1
	3. Elektr energiya isrofini qoplash uchun ketadigan harajatlar: U∆W=β∙∆Wyil	0.000018	2387.65	0.0429777
	Jami eksplotatsiya harajatlar: U=Ua+Ux+U∆W			13.0629777
III	Keltirilgan harajatlar: S = α∙K + U α = 0.12			31.6629777

Kuchlanishni reaktiv quvvatni kompensasiyalash orqali rostlash usuli qo‟llanilgandagi iqtisodiy ko‟rsatkichlar

	Nomi	Donasini narxi ming sh.b.	soni	Umumiy narxi, ming sh.b.
I	Kapital mablag‟: sinxron kompensator KC-25 uzgich yacheykasi (10 kV)	210 12	1 1	210 12
	Jami kapital harajatlar: K			222
II	Yillik eksplotatsiya harajatlari: 1. Amortizatsiya harajatlar: Ua= 0.064∙K			14.208
	2. Elektr tarmoqlariga hizmat ko„rsatish harajatlari: Ux= 0.02∙K			4.44
	3. Elektr energiya isrofini qoplash uchun ketadigan harajatlar: U∆W=β∙∆Wyil	0.000018	2387.65	0.0429777
	Jami eksplotatsiya harajatlar: U=Ua+Ux+U∆W			18.6909777
	Keltirilgan harajatlar: S = α∙K + U α = 0.12			45.3309777

T_max=5000 soat
∆π=π₂-π₁=0.8-0.7=0.1 MVt=100 kVt
∆W=∆π∙τ=100∙3410.93=341093 kVtsoat

Shunday qilib, ushbu ko‟rib o‟tilgan misolda solishtirilgan ikkita kuchlanishni rostlash usullaridan ikkinchisi iqtisodiy jihatdan samarali ekanligi aniqlandi. Demak, kuchlanishni reaktiv quvvatni kompensasiyalab rostlash usuli reaktiv qarshilikni kompensasiyalab rostlash usuliga nisbatan arzon hisoblanadi.

4.