Elektron húkimet

Elektron húkimet
Elektron húkimet — Barlıq “ishki”, hám sırtqı baylanıslar hám processler kompleksi bolıp, tiyisli informacion-kommunikaciya texnologiyaları menen qollap quwatlanıp hám támiyinlenip turatuǵın húkimet. Kommunikatsiya tarmaqları (sonday-aq Internet) arqalı informaciyaǵa qayta islew, onı uzatıw hám tarqatıwdı elektron quralları tiykarında mámleket basqarıwdı shólkemlestiriwdi, mámleket hákimiyatı shólkemlerin barlıq buwınları tárepinen puqaralardıń barlıq taypalarına elektron qurallar menen xızmetler kórsetiw, sol qurallar járdeminde puqaralarǵa mámleket shólkemleriniń iskerligi haqqında informaciya beriw. „Elektron húkimet“ túsinigi 1990 -jıllardıń basında payda bolǵan, lekin ámeliyatqa sońǵı jillardan baslap qollanila basladı. Elektron húkimetti islep shıǵıw menen birinshi náwbette AQSh hám Angliya hám de Italiya, Norvegiya, Singapur, Avstraliya hám ayırım basqa mámleketler (Fransiya, Germaniya, Katar, BAA hám t.b. ) shuǵıllandı. Elektron húkimettiń úsh tiykarǵı rawajlanıw sisteması ajratıladı :- húkimet- xalıq (G2 C);- húkimet — biznes (G2 B);- húkimet — húkimet (G2 G). Ózbekstanda da elektron húkimet qurıw jumısları baslap jiberilgen. Jáhán tájiriybesine ámeldegi ámeliyatqa kóre, ol eki óz-ara baylanısqan, lekin funksional tárepten ǵárezsiz bólimlerden, Húkimet internetinen hám sırtqı infra sistemadan ibarat. Húkimet Intraneti informaciya sistemasınıń ishki infra sistemasini óz ishine aladı, ol mámleket strukturaları tárepinen mámleket korporativ wazıypaların ámelge asırıw daǵı óz-ara munasábetlerde paydalanıladı. Sırtqı infra sistema, mámleketti puqaralar (G2 C) hám shólkemler (G2 B) menen óz-ara islewin támiyinleytuǵın ǵalaba xabar infra sistemasini óz ishine ladı.


Elektron húkimettiń tiykarǵı wazıypaları
Elektron húkimettiń tiykarǵı wazıypaları tómendegilerden ibarat :
- mámleket shólkemleri iskerliginiń natiyjeliligin, operativligin hám ashıqlıǵın támiyinlew, olardıń juwapkerligin hám atqarıw ıntızamın kúsheytiw, xalıq hám isbilermenlik subektleri menen informaciya almaslawdı támiyinlewdiń qosımsha mexanizmlerin jaratıw ;
- arza beretuǵınlar ushın mámlekettiń pútkil aymaǵında mámleket shólkemleri menen óz-ara munasábetlerdi elektron húkimet sheńberinde ámelge asırıw boyınsha múmkinshilikler jaratıw ;
- óz moynına júkletilgen wazıypalar sheńberinde mámleket shólkemleriniń maǵlıwmatlar bazaların, Birden-bir ınteraktiv mámleket xızmetlerin portalın hám Elektron mámleket xızmetleriniń birden-bir reyistirin qáliplestiriw;
- xalıq hám isbilermenlik subektleri menen óz-ara munasábetlerdi ámelge asırıwda elektron hújjet aylanıwı, mámleket shólkemleriniń óz-ara sherikligi hám olardıń maǵlıwmatlar bazaları ortasında informaciya almasiwın mexanizmlerin qáliplestiriw esabına mámleket basqarıwı sistemasında «Bir ayna» Principin engiziw;
- isbilermenlik subektlerin elektron hújjet aylanıwınan paydalanıwǵa, sonday-aq statistika esabatın usınıw, bajıxanada rásmiylestiriw, litsenziyalar, ruxsatnamalar, sertifikatlar beriw processlerinde, sonıń menen birge mámleket shólkemlerinen informaciya alıw processlerinde elektron hújjet aylanıwınan paydalanıwǵa ótkeriw;
- isbilermenlik subektleriniń elektron kommerciya, Internet jáhán informaciya tarmaǵı arqalı ónimdi satıw hám satıp alınǵan zatlardı ámelge asırıw sistemalarınan paydalanıwın, sonıń menen birge kommunal xızmetlerdi esapqa alıwdıń, baqlawdıń hám olar ushın aqsha tólewdiń avtomatlastırılgan sistemaların engiziwdi keńeytiw;
- naq bolmaǵan elektron tólewler, mámleket satıp alınǵan zatların ámelge asırıw, aralıqtan paydalanıw sistemaların hám bank-finans salasındaǵı iskerliginiń basqa elektron formaların rawajlandırıw.
Elektron húkimettiń tiykarǵı principleri.
Elektron húkimettiń tiykarǵı principleri tómendegilerden ibarat :
- mámleket shólkemleri iskerliginiń ashıqlıǵı hám ashkaraliǵı ;
- elektron mámleket xızmetlerinen arza beretuǵınlardıń teń túrde paydalanıwı ;
- «Bir ayna» Principi boyınsha elektron mámleket xızmetlerin kórsetiw;
- mámleket shólkemleriniń hújjetlerin ulıwmalastırıw;
- elektron húkimettiń birden-bir identifikatorlaridan paydalanıw ;
- elektron mámleket xızmetlerin kórsetiw rejimin úzliksiz rawajlandırıp barıw ;
- informaciya qawipsizligin támiyinlew.
Mámleket shólkemleriniń elektron húkimet salasındaǵı iskerligi nızam hújjetlerine muwapıq ashıq hám ashıq tárzde ámelge asıriladı.
Arza beretuǵınlarǵa elektron mámleket xızmetlerin kórsetiw tártibi tuwrısındaǵı informaciya kópshilikke arnalǵan hám ashıq bolıp tabıladı hám de ol elektron mámleket xızmetlerin kórsetiwshi mámleket shólkemleriniń rásmiy veb-saytlarında daǵaza etiledi.
Elektron mámleket xızmetlerin kórsetiwshi mámleket shólkemleri arza beretuǵın sorawınıń kórip shıǵilıwı jaǵdayı hám xızmetler kórsetiliwi nátiyjeleri tuwrısındaǵı informaciyanı tiyisli xabarlardı elektron formada jiberiw jolı menen onıń talabına kóre usınıs etedi.