Elektron məlumat bazalarinin yaradilmasi və Vİrtual xiDMƏt baki 2012
Yüklə 1,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
29 baxmaq olar. Eləcə də bütün ali məktəblər, aşağıda göstərilən şərtləri yerinə yetirməklə “Elektron Kitabxana Şəbəkəsi” layihəsində iştirak edə bilərlər. Layihədə iştirak etmək istəyən kitabxanalar öz üzərlərinə aşağıdakı öhdəlikləri götürməlidir- lər:
Kompyuterdə kitabxana fondunun verilənlər bazasının yaradılmasını təşkil etmək. Bütün oxucuların, həmin bazadan kitabların axtarışını həyata keçirmələri üçün kitabxanada 1 ədəd İnternet şəbəkə- sinə qoşulmuş kompyuter quraşdırmaq. Kitabxana işçilərinin kompyuter biliklərinin artırılması üçün treninqlərdə iştirakını təmin etmək. Kitabxana üçün ayrılmış
kompyuterə müvafiq
proqramların yüklənməsi və gələcəkdə nəzarət üçün İT mütəxəssisinin (informasiya texnologiyası mütəxəssisi) cəlb olunması. Virtual kitabxana xidməti göstərən kitabxanalarımız arasında universitet kitabxanalarının da əməyi böyükdür. Buna misal olaraq, Bakı Dövlət Universitetinin (BDU) Elmi Kitabxa- nasını göstərmək olar. Bu kitabxana lib.bsu.edu.az saytı vasitə- silə öz oxucularını elektron kataloq və elektron kitabxana ilə təmin edir. Kitabxananın Azərbaycan dilində olan fondu tam elektron kataloqa daxil edilmişdir və bu proses hal-hazırda davam etdirilir. Kitabxanada Azəbaycan, rus və xarici dillərdə olan dövri nəşrlər, dissertasiya və nadir kitablar da elektron kataloqa daxil edilmişdir. Bu iş İRBİS-64 avtomatlaşdırılmış kitabxana-informasiya sistemi ilə həyata keçirilir. Elmi Kitabxananın elektron kataloqu ilə tanış olaq. Birinci edəcəyimiz əməliyyat lib.bsu.edu.az saytına daxil olub, ana səhifənin sağ tərəfində yerləşdirilən elektron kataloq bölməsinə keçid almaqdır.
30 Şəkildən göründüyü kimi, elektron kataloqa keçid aldıqdan sonra yeni bir səhifə açılır ki, buradan da axtarılan elm sahəsini kitablar və jurnallar keçidi vasitəsilə seçilərək açılan elektron kataloq blankı doldurulur və “axtar” bölməsinə vurulur.
Elmi Kitabxananın elektron kataloqu vasitəsilə online rejimində daha operativ axtarış imkanları, həmçinin tammətnli elektron kitabxana da yaradılır. BDU-nun Elmi Kitabxanasının elektron kitabxanası informasiyalaşmış cəmiyyətin baza prinsiplərinə: informasiyanın əmtəəyə çevrilməsinə, informasi- ya bazarının formalaşmasına, cəmiyyət üzvlərinin peşə və təhsil hazırlığının yüksəlməsinə, qlobal informasiya mühitinin yaranmasına xidmət edir.
31 Elmi Kitabxananın elektron kitabxana bölməsi saytın ana səhifəsinin sağ tərəfində yerləşdirilib və buradan elektron kitablara keçid alınır. Aşağıdakı şəkildən bunu aydın görmək olar. Beləliklə, universitet timsalında olan elektron
kitabxanalar ümumi istifadə üçün açıq olan lokal və uzaq məsafədə yerləşən paylanmış informasiya ehtiyatlarına malik- dir. Belə elektron kitabxanaların informasiya ehtiyatı rəqəmli formada hazırlanmış müxtəlif formatlı sənədlərdən ibarətdir. Bu sənədlərin bir qismi kitabxananın mülkiyyəti olub, mərkəz- ləşmiş formada elektron kitabxananın Web serverlərində top- lanmışdır və ənənəvi ədəbiyyatın elektron nüsxələrindən və kitabxana tərəfindən ödənişli və ya mübadilə üsulu ilə alınmış elektron sənəd və nəşr toplusundan ibarətdir. Uzaq məsafədə
32 yerləşən ehtiyatlara BDU-nun elmi kitabxanası tərəfindən lisenziya-“istifadə hüququ” əldə edilmiş tammətnli məlumat bazaları, həmçinin kitabxana tərəfindən seçilmiş, dəqiqliyinə və etibarlılığına zəmanət verilən “istifadə üçün açıq” olan İnternet ehtiyatları aiddir. Elektron kitabxananın informasiya ehtiyatları ilə kom- plektləşməsi, əsasən oxucu sorğusu vasitəsilə həyata keçirilir. Buna görə də oxucular azad_kurbanov@mail.ru elektron ünvanı vasitəsilə ödənilməyən informasiya tələbatları haqda məlumat verməlidirlər. BDU-nun
saytı
sərbəst fəaliyyət göstərir. İstifadəçilər bu sayta daxil olmaqla, kitabxana haqqında məlumat ala bilər. İstifadəçilərə virtual kitabxana xidməti göstərən saytları- mız təkcə ölkəmizdə olan virtual kitabxanalarla deyil, eləcə də dünya kitabxanalarının məlumat bazaları ilə də əlaqə yaradır. Bu kitabxanaların məlumat bazalarına saytlarımızdan keçid almaq olar. Bunu Milli Kitabxananın saytının timsalında göstərmək olar.
“Dünya kitabxanaları internetdə” linki (keçid) vasitəsilə dünya kitabxanalarına keçid alıb, onların elektron kataloqunda və elektron kitabxanasında axtarış aparmaq olar. 33 Məsələn, dünya kitabxanaları linkindən (keçid) iqtisadi əməkdaşlıq təşkilatına üzv ölkələrin Milli Kitabxanalarından İran Milli Kitabxanasına keçid alınıb. Eyni ilə bu əməliyyatı digər ölkələrə keçid almaqla etmək olar.
34 Ana səhifənin aşağı hissəsində Avropa (The European Library) və Azərbaycan kitabxanalarının məlumat bazalarını görmək olar. Buradan Avropa və Azərbaycan kitabxanalarının məlu- mat elektron bazalarına, elektron kataloqlarına və elektron kitabxanalarına keçid almaq olar. Beləliklə, elektron kitabxanaların yaradılması informa- siya xidmətinin məlumat bazalarında axtarışın sürətli və keyfiyyətli aparılmasına, bunun da nəticəsində istifadəçilərin sayının artmasına səbəb olur. Şəhər, rayon və kənd kitabxana mütəxəssislərinə tövsiyə kimi deyə bilərik ki, imkan daxilində kompyuter vasitəsilə İnternetə çıxış olmasa da, öz məlumat bazalarını yarada bilər- lər. Onlar ilk olaraq öz rayon və şəhərləri haqqında: “Rayon və şəhərin tarixi”, “Tarixi abidələrimiz”, “Görkəmli şəxsiyyətləri- miz”, “Milli Qəhrəmanlarımız” və s. adlı məlumat bazalarını yaratmağa cəhd göstərə bilər, kitabxananın aldığı yeni kitab- ların siyahısını kompyuterdə oxuculara təqdim etməklə “Yeni kitablar” bazasını yaratmış olarlar. Buna misal olaraq Lerik və Yardımlı rayon Mərkəzi Kitabxanalarında “Ətraf mühit”, “Uzunömürlülər” məlumat bazalarının yaradılması və kitabxa- naların veb-saytına əlavə edilməsi, Azərbaycanın regionları üzrə “Qədim Bakı və bakılılar”, “Qədim Şuşa və şuşalılar”, “Qədim Bərdə və bərdəlilər” məlumat bazalarının yaradılma- sını və İnternet şəbəkəsində yerləşdirilməsini göstərmək olar. Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|