206
elektrolitik temir
Vodorodda ishlov
berilgan temir
0,005
0,003
6000
200000
3,2
Vodorodda
yaxshilab
ishlov berilgan temir
-
-
20000 340000
2,4
Texnik sof temir (qo’shimchalari 0,02%) ning asosiy fizik xossalari
quyidagicha:
Zichligi……………………………………..7880kg/m
3
Erish harorati………………………………1539
C
Solishtirma issiqlik sig’imi………………..0,46KJ/kg
K
Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti……..71,5 Vt/m
K
Chiziqli kengayish koeffitsienti ………….11,6
10
-6
K
-1
Solishtirma qarshiligi……………………..0,1 mkOm
m
Qayishqoqlik moduli……………………..210 MPa
Kyuri nuqtasidagi harorat…………………770
C
O’zgarmas tokda ishlaydigan elektr mashinasida qo’llaniladigan temir
tarkibida C, Si, Mn kabi qo’shimchalarning miqdori 1,2-1,5% gacha, kam
legirlangan po’lat tarkibida esa C, Ni, Cr larning miqdori 2,5-5% gacha bo’ladi. Bu
materiallarda mexanik mustahkamlik o’sishi
bilan bir qatorda, magnitlanish
xususiyati birmuncha yomonlashadi.
148
Elektrolitik temir texnik sof temirni elektroliz qilish usuli orqali olinadi.
Bunday temirning tarkibidagi qo’shimchalarning umumiy miqdori 0,05% dan
oshmaydi. Elektrolitik temirga ishlov berib, zarralarining o’lchami 50-100mkm
bo’lgan kukun olinadi. Bu kukunni bosim ostida ishlash orqali undan o’zaklar
tayyorlanadi. Ular chastotasi 100-1000Gs atrofida bo’lgan asboblarda qo’llaniladi.
Karbonil
temir pentakarbonil
Fe
2
(CO)
5
suyuqligi
ni 200-25
0
C haroratda
kimyoviy parchalash orqali olinadi. Karbonil temir mayda kukun ko’rinishida
148
T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 2009. 196-bet
207
bo’lib, undan yuqori chastotali magnit o’zaklar tayyorlanadi. Kichik shar shakldagi
zarrachalar o’zakda sodir bo’ladigan quyun toki miqdorini keskin kamaytiradi.
Vodorodda 1480
C da 30-40 minut davomida kuydirilgan sof temir
birikmasidan uglerod va kislorod ajralib chiqadi:
Fe
3
C+2H
2
CH
4
+3Fe; FeO+H
2
H
2
O+Fe.
Mazkur temir o’ta tozaligi bilan ajralib turadi; kuchsiz magnit maydonida bu
materialning
r
qiymati yuqori bo’ladi. Temir monokristali o’ta
yuqori
magnitlanish xossasiga ega.
Kremniyli elektr texnik po’lat temir va kremniy qotishmasidan iboratdir.
Undan tayyorlangan listlar elektr texnik po’lat listlar deyiladi. Bu po’lat asosiy
magnit materiallaridan biri bo’lib, sanoat chastotasida ishlaydigan elektr mashina
va apparatlarida keng qo’llaniladi. Temir tarkibiga kremniy kiritishdan asosiy
maqsad materialning solishtirma qarshiligini oshirish
va undagi quyun toki
miqdorini cheklashdan iboratdir. Kremniy elementi temirning magnit xossalarini
deyarli o’zgartirmagan holda
P
qiymatini sezilarli darajada oshiradi.
5.3-jadval
Dostları ilə paylaş: