Elmи мяъмуяси
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İntiharın şərhi və sosioloji nəzəriyyəsi.
- İntiharın qarşısının alınması yolları.
- İntiharın yaşa və cinsə görə yayılması.
Yusif Zeynalabdin oğlu FƏRHƏNGDUST 416
Psixoloji səbəblər: Doktor Edvin Şnaydmen intihara gətirib çıxaran 5 əsas psixoloji amili fərqləndirmişdir: 1. Eşq uğursuzluğu, qəbul olunmaması, qrupa bağlılıq və üzv olmamaq. 2. Nəzarətin olmaması, qeyri-müəyyən uzaqgörənlik, nizamsızlıq. 3. Arzuolunmaz ehtimal və utanc, uğursuzluq və kədərdən qaçma. 4. Mühüm əlaqə və hisslərin qırılması. 5. Əsəb, hirs və nifrət. (8,40)
şəxslərdə intihar səviyyəsi dinsizlərlə müqayisədə çox aşağıdır. Yəqin ki, Allah haqqında əqli inamla düşünmək, insanın mənəviyyatına həqiqətlərin daxil olması bu təhlükənin qarşısını alır. Bu vaxt insan belə məsələlərə etinasız yanaşır və beləliklə də Allaha sığınaraq intihar riskini arxada buraxmış olur. (7,168) İctimai amillər iki qismə bölünür – sosial bəşəri və ictimai təbii amillər. Sosial-bəşəri amillər, intihar ictimai quruluşlu cəmiyyətlərdə sosial uyğunluq səbəbindən yarana bilər. İctimai təbii səbəblər, insanın davranışları psixoloji nöqteyi-nəzərdən müxtəlif hava şəraitində fərqlidir. İnsan günəşli havada, yağmurlu havada olduğundan daha çox rahatlıq hissi duyur. İntihar təhlükələri quraq havada yaxud baharda qan təzyiqinin yuxarı olduğu vaxt artır. İqtisadi amillər: İqtisadi çatışmazlıqların intihar səviyyəsinin artması və yayılmasında böyük təsiri vardır. İntiharın şərhi və sosioloji nəzəriyyəsi. E. Durkheymin bütün araşdır- malarında gəldiyi nəticə budur ki, hər bir cəmiyyətin ictimai intihar səviyyəsi yalnız sosial qanunauyğunluq dərəcələrində və qrup birliyində dəyişikliklər səviyyəsinin nəticələri və izləri ilə izah olunur. O, həmçinin intihar səviyyəsini yaş və cinsi dəyişiklikləri nəzarət olmadan şərh edir. E. Durkheymin təyin etdiyi üsula görə intihar səviyyəsinin dəyişiklikləri aşağıdakılardan ibarətdir: 1. Cəmiyyətdən üstün amillərin ləğvi. 2. İctimai intihar səviyyəsi, birlik səviyyəsi və ictimai təşəkkül arasındakı əlaqədə ayrıca yayılma növü. E. Durkheymin fikrinə görə, ictimai xarakterə aşağıdakı keyfiyyətlər şamil edilir: “İşin , təfəkkürün və hisslərin necəliyi”. İntiharın qarşısının alınması yolları. 1) məsləhətləşmə, yol göstərmə, şəxsin himayə olunması və onun psixoloji müalicəsi.
İntiharın sosiologiyası 417
2) ictimai əlaqə bərabər həddə qalır, insanların taleyinin və həyat tərzinin müəyyən edilməsində, fərdi və kollektiv maraqlar eyni səviyyədə nəzərdə tutulur, ictimai təzyiq və nizam məqsədyönlü və istənilən həddə olur. 3) ictimai şəxsiyyət hissləri insanlarda güclənir. Çünki ictimai təcridin aradan qaldırılmasına və insanın öz həyatını məqsədsiz keçirməməyinə səbəb olur. Bunun əsasında insanlar cəmiyyətdə öz yaşam və yerləşim yerlərini əldə edirlər. 4) bəşəri hüquqda ehtiram mədəniyyətinin yayılması və qadınla kişi arasında əlaqə formalarının islahı. 5) təbliğat üsullarının köməyi ilə dini inam və etiqadların dərinləşdirilməsi. 6) qadınlar arasında ictimai günaha aid qaydalar və davranış qaydalarına həsr olunmuş təbliğat. 7) intihardan öncə ailə üzvlərinin şəxsin davranışlarının dəyişilməsini və əlamətlərini öyrənməsi. 8) qaynar telefon xətlərinin yaranması. 9) təhsil və təlimdə “ailənin hüquqi təlimi” dərsinin nəzərdə tutulması. 10) təhlükədə olan insanların yaşam mühitinin araşdırılması. 11) insanlarla daha çox ünsiyyətdə olan məsul şəxslərin – dini şəxslərin, tibb işçilərinin, polisin, müəllimlərin və s. təlim-tərbiyəsi. 12) eləcə də insanın özü və gələcəyi haqqındakı təsəvvürlərini dini etiqadla işıqlandırmanın faydası. Çünki bu, intiharın qarşısının alınmasında daha çox əhəmiyyətə malikdir. (9,5)
həyata keçirilməmişdir. Çünki tibbi ekspertizanın dəqiq rəyi elan edilmir və intihar edən insanların çoxu öz ailə üzvlərini biabırçı və rüsvayçı vəziyyətə salmışlar və bu, oxşar olduqda onlar intihar edirlər. Ölkədə aparılan statistikaya əsasən ildə 5-7 min nəfər intiharla həyatına son qoyur. Bu hadisələrin yarısı böyük şəhərlərdə, dörddə biri kiçik şəhərlərdə, qalanı isə kəndlərdə baş verir. Doktor Müqəddəm Qərayi bu qənaətdədir ki, İranda mövcud olan intihar məsələsinə ailənin ənənəvi baxışları vardır. Bu problem dəqiq və düzgün statistikanın əldə olunmasını çətinləşdirir. Çünki, bir çox
Yusif Zeynalabdin oğlu FƏRHƏNGDUST 418
şəhərlərdə intihar ailənin hər bir üzvünə heysiyyətsizlik və rüsvayçılıq kimi görünür. Bu hal ölüm növünün məxfi saxlanmasına səbəb olur. (7,187) İranda intiharın əsas səbəbləri belədir: 1) evlilikdə yaranan münaqişələr, güclü eşq və sevgi hissləri və namus məsələləri. 2) psixoloji narahatlıqlar, eşq sarsıntısı, şəxsiyyət və psixoloji ziddiyyətlər. 3) təhsildə sarsıntılardan, stresslərdən, ruhi və psixoloji təzyiqlərdən (emosional təzyiqlər, gənc nəsildə fiziki və bədən nöqsanları, imtahanlar kimi təhsillə bağlı təzyiqlər), puç olmuş məqsədsiz hisslər, depressiya kimi vəziyyətlərdən yaranmış problemlər. 4) yoxsulluq, işsizlik, işdən çıxarılma və qeyri münasib iqtisadi şərait. 5) şəhər həyatının çətinlikləri, həyatın nizamsızlığından yaranan məsələlər. 6) ailə, iş yoldaşları, qohum-əqrəba, dostlar və s. kimi ictimai qrupların qeyri müəyyən dağınıqlığı. 7) narkotik maddələrə, spirtli içkilərə və bəzi dərmanlara aludəçilik. 8) dini etiqadının zəif olması. 9) məcburi ənənəvi qaydalara riayət. 10) insan həyatının xüsusi həqiqət və sirlərlə dolub-daşması. (15,240) İntiharın yaşa və cinsə görə yayılması. Müxtəlif ölkələrdə aparılmış tədqiqatlardan əldə etdiyimiz nəticələr göstərir ki, kişilər qadınlardan daha çox intihar edirlər. Onların əksəriyyəti 45-65 yaş həddi arasındadır. İranda isə qadın və kişilər arasında intihar səviyyəsini 18-24 yaş qrupu təşkil edir. İranda bir tərəfdən yeniyetmə və gənclər, digər tərəfdən qadınlar başqa təbəqələrə görə daha çox intihara əl atırlar. Ölkənin planlaşdırma təşkilatının proqnozuna əsasən “2003-cü ildə 2486 qadın və 1481 kişi intihar etmişdir. Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən aparılmış statistikaya əsasən gün ərzində 13 intihar hadisəsi baş verir. Bu, əsasən 29 yaşa təsadüf edir. Bu statistikaya əsasən kişilərin qadınlara nisbətən intiharı beşdə iki və bəzən də beşdə dörd olur. Bir elmi araşdırma göstərir ki, 1973-cü ildə ölkədə gənc ailəli qadınlar və kişilərin arasında intiharın miqdarı cəmiyyətdə ictimai və mədəni dəyərlərin zəifləməsi, həmçinin ailə quruluşunun dəyişmələrə məruz qalması nəticəsində çoxalmışdır. (16,100). Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|