Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Yenə orada, s.l83.
194 4. Fenomenologiya. Edmund Husserl Fenomenologiya (yun. «phainomen»-təzahür edən və «lo- gos»-söz, təlim) elə fəlsəfi cərəyandır ki, fəlsəfi şüuru, subyekt və obyekti kəskin şəkildə bir-birindən ayıran naturalist fikirlərdən azad etməyə, idrakın, insanın mövcudluğunun və mədəniyyətin ilkin əsasını tapıb üzə çıxarmağa səy göstərir. Əgər klassik fəlsəfədə fenomenologiya məntiq və metafizika sistemlərinə giriş olmuşsa, XX əsr Avropa fəlsəfəsində o «təmiz şüurun» və insanın mövcudluğunun aprior strukturunun təhlili metodu kimi çıxış edir.
XX əsrin əvvəllərində fenomenologiyanın fəlsəfədə müəyyən istiqamət kimi meydana gəlməsi alman filosofu EMusserlin (1859-1938) adı ilə bağlıdır. Onun fikrinə görə təbiət və tarix haqqında elmlərin özlərinin də əsaslandınlmağa müəyyən ehtiyacı var. Belə əsaslandırmanı isə yalnız şüur fenomenləri haqqında ciddi elm olan fenomenologiya kimi fəlsəfə verə bilər. Husserl psixologizmi kəskin tənqid edirdi. Onun çıxardığı nəticə birmənalı idi: müxtəlif elmlər arasındakı mövcud əmək bölgüsündə psixologiya fəlsəfəni əvəz etməyə qadir deyil. İnsan varhğmın mənası yalnız fəlsəfə tərəfindən açıla bilər. Husserl hesab edirdi ki. Subyektin - «Mən»in psixi təcrübəsi psixi həyəcan keçirməkdən başlayır. Burada predmetin özü, həm də onun mahiyyəti verilir. Hər cür psixi həyəcan fenomen kimi çıxış edir. Husserlin fəlsəfəsində fenomen şüurda təzahür edən hadisə kimi təsvir edilir. Onun «geriyə - təcrübə, müşahidəyə doğru» çağırışı fenomenoloji metodun başlanğıcı oldu. Husserl inandırmağa çalışırdı ki, intuitiv təcrübədən başlayan idrak doğru nəticəyə gətirməlidir. «...Heç bir düşünülən nəzəriyyə bizi prinsiplərin prinsipinə şübhə etməyə məcbur edə bilməz: ilk mənbədən verilən hər bir seyrçi düşüncə idrakın qanuni mənbəyidir. İlk mənbənin özündən gələn «intui- siya»da bizə nə təklif olunursa (necə deyərlər, əsl canlı gerçəklik) hamısını olduğu kimi, lakin yalnız təklif olunanın öz çərçivəsində qəbul etmək lazımdır».
Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|