13.
Xose Orteqa-i-Qassetin fəlsəfəsi
Böyük ispan filosofu
Orteqanın
(1883-1955) ideyaları həyat
fəlsəfəsi, fenomenologiya və ekzistensializmin qovşağında
yaranır və spesifik ispan şəraitindən, siyasi görüşlərindən və hətta
mütəfəkkirin şəxsi metodlarından kənara çıxır və universal
xarakter daşıyır. Bu ideyalar müasir Qərb filosoflarının çoxuna
böyük təsir göstərmiş və göstərməkdə davam edir.
Orteqa fəlsəfəsinin mərkəzində tarixi inkişaf prosesinə qərq
olmuş insan dayanır. Onun təklif etdiyi «həyati ağıl» nəzəriyyəsi
(rasiovitalizm) Avropa mədəniyyətinin mürəkkəb şəraitində
yaşayan müasir insana yol göstərmək istəyidir. Bu nəzəriyyənin
yaradılmasına Husserlin fenomenologiyasının böyük təsiri
olmuşdur. O, yazırdı: «Mistisizmdən fərqli olaraq fəlsəfə - elan
edilmiş sirr olmağa çalışır.»“’^
Orteqanın əsas formulu belə səslənir: «Mən»-«Mən»əm və
mənim vəziyyətimdir». Birinci «Mən» «insan həyatının radikal
reallığıdır» və burada bütün başqa reallıqlar «kök salıbdın). İkinci
«Mən» - klassik fəlsəfədəki şüur, subyektdir. O, deyirdi:
«Təfəkkür fenomeninin... iki tərəfi var: bir tərəfdən o fərdin
həyati zərurəti kimi meydana gəlir və subyektin fayda qanunu ilə
idarə olunur, başqa tərəfdən təfəkkür şeylərə dəqiq uyğun-
Dostları ilə paylaş: | 
