nin, şifahi nitqdən tamamilə azad olmaq qabiliyyətində deyil və
özünün süni yolla yaradılan xüsusi qanunları ilə inkişaf edərək
ona təsir etməkdən məhrumdur.
Heç bir elmi nəzəriyyə dilsiz yarana bilməz, maddi örtük olan
dildən kənarda nəzəriyyənin mövcudluğu, başa düşülməsi və
tətbiq edilməsi ağlasığan şey deyil. Elmin istifadə etdiyi dillər
müxtəlif ola bilər: bu hər şeydən əvvəl bizim danışdığımız,
ünsiyyət
saxladığımız,
bir-birimizi
başa
düşdüyümüz,
nəzəriyyənin anlaşılan şəkildə ifadə edildiyi təbii dildir; bu dil
süni yaradılan dil də ola bilər. Məsələn, obrazlar dili (incəsənət),
simvol və işarə dili (riyaziyyat, fizika, başqa təbiətşünaslıq və
texniki elmlər). Belə süni dillərdən bəziləri bizim çoxumuz üçün
aydındır (incəsənətin obrazlı dili), başqalannı (riyazi və s.) isə
yalnız mütəxəssislər başa düşürlər. Lakin dildən kənarda
ümumiyyətlə heç bir elmi nəzəriyyə ola bilməz.
İşarələr, simvollar, hərflər (başqa sözlə əlifba) anlayışların
sözlüyünü (lüğətini) yaratmaq üçün istifadə edilir ki, bu da
nəzəriyyə dilinin tərkib hissəsidir. Nəhayət, dilin bir komponenti
də fikir söyləməkdir.
Fəal fikir prosesində insan aktivliyinin ən əsas və ayrılmaz
faktoru kimi məhz dil çıxış edir. Belə ki, dil hər şeydən əvvəl
ünsiyyət vasitəsi, hiss və həyəcanın ifadə vasitəsi, fikrin
başqasına çatdınlması, əldə edilən biliyin saxlanma vasitəsi,
nəhayət, fikri əsaslandırmaq, yəni başqasını nəyəsə inandırmaq
vasitəsidir. Göründüyü kimi, dil çoxfunksiyalıdır. Məhz dil bir
vasitə kimi məqsədə, yəni həqiqi biliyə can atan fikrin inkişafını
müəyyən edir. Bununla yanaşı göstərmək lazımdır ki, «dil
haqqında danışarkən biz onu mütləq vasitə kimi qəbul edirik və
bununla yanaşı dilin tədqiqinə müraciət edəndə biz onu öyrənmə
predmetinə çeviririk».” Lakin dili yalnız vasitə kimi
məhdudlaşdırmaq olmaz. «Dil yalnız vasitə deyil, həm də
başqalarından fərqli olan məqsəddir, bizim əqli inkişafımızın
müəyyən nəticəsidir. Məhz dilə görə, onu bilmək səviyyəsinə
görə biz çox vaxt bilik səviyyəsinə qiymət veririk, dildə kon-
Dostları ilə paylaş: 
