Elmi redaktor: İsmayıl Əli oğlu Fcyzullabəyli, iqtisad elmləri doktoru, professor

Yekunda  da  məhsuldarlıq  arzu  edilən  səviyyəyə  çatmır.  Məhz 
bununla  əlaqədar  olaraq  P.Draker  yazırdı  ki,  «...inkişaf  etmiş 
ölkələrin əsas problemi məlum metodlardan istifadə etməklə maddi 
istehsal  sferasında  buraxılışın  artımına  nail  olmaq  deyil, 
intellektual  əməklə  məşğul  olan  işçilərin  məhsuldarlığının 
artırılmasıdır»^^. Göründüyü kimi, əvvəla, söhbət sənayecə inkişaf 
etmiş  ölkələrdən  gedir.  Aydındır  ki,  keçid  iqtisadiyyatlı  ölkələrin 
həmin  qrupla  müqayisəsi  mümkünsüzdür.  Ona  görə  də,  apanlan 
(hərnin  müəllif  tərəfindən)  müqayisə  ifrat  dərəcədə  qüsurludur; 
İkincisi,  keçid  iqtisadiyyatlı  ölkələrdə  yığım  norması  milli  gəlirin 
çox cüzi hissəsini (1-2%) təşkil edir. Yə’ni, bu baxımdan müraciət 
etdiyimiz  müəllifin  «...balan-  slaşma»  haqqında  dedikləri  keçid 
iqtisadiyyatlı  ölkələr  üçün  keçərli  deyildir.  Digər  tərəfdən, 
apardığımız  təhlilin  nəticələri  də  heç  bir  şübhə  yeri  qoymur  ki, 
«industrial  təsərrüfat  modelini»  günahlandırmaqla  təsəlli  tapaq. 
Yəni, söhbət ondan gedir ki, ölkədə iqtisadi artım ekstensiv tiplidir 
və  istehsal  olunmuş  məhsul  vahidi  yüksək  məsrəftutumluluğu  ilə 
(elm, texnologiya tutumluluğu ilə yox) səciyyələnir. Söhbət ondan 
gedir ki, sərf edilən investisiyaların böyük bir hissəsi neft hasilatına 
yönəldilir  və  uzunmüddətli  dayanıqlı  inkişafın  maddi  bazasının 
formalaşdırılmasında iştirak etmir. Məhz buna görə də, yaranmış 
vəziyyət  qənaətbəxş  hesab  edilə  bilməz.  Bununla  belə,  təhlil 
materiallan müsbət dəyişikliklərin yarandığını da göstərirlər. Belə 
ki, 2000-ci ildə 1999-cu ilə nisbətən məcmu və xarici investisiyaların 
ÜDM-da  payının  müvafiq  olaraq  8,8%  və  15,1%  azalmasına 
rəğmən  UDM  14,9%  artmışdır.  Əlbəttə,  2  illik  dinamikada  baş 
verən hadisələri meyl adlandırmaq düzgün olmazdı. Amma, qeyd 
edilən dəyişikliklər əyrisinin yüksələn xəttlə gedişi üçün də kifayət 
qədər potensialın olduğunu da nəzərə almaq lazımdır. Elə bunun 
üçün  də  xarici  investisiyaların  qeyri-neft  sektoruna  yönəlmə 
intensivliyini  artırmaq  məqsədilə  bütün  imkanlar  səfərbərliyə 
alınmalıdır  (cədvəl  3.6.).  Eyni  zamanda,  iqtisadi  fikirdə  belə  bir 
mövjqe qərarlaşıb ki, «yönləndirmə» üç istiqaməti vəhdət halında 
götürməlidir: 
1)
 
Real sektor; 
2)
 
İnfrastrukturun inkişafı; 
P.F.Drucker. Management Challenges for the 2f‘ Century. N4, 1999, 
p.l41. 
136 

---

3)
 
Regional  mütənasibliyin  qorunması  (coğrafi 
diversifı- kasiya). 
Bu  istiqamətlər  arasında  qarşılıqlı  əlaqələrin  korreliya- 
siyası 
0
 dərəcədə yüksəkdir ki, investisiya qoyuluşları baxımından 
vəhdətliliyə nail olunmasa, heç bir real nəticə əldə etmək mümkün 
olmayacaqdır. 
Cədvəl 3.6. 
Azərbaycan iqtisadiyyatına xarici investisiya 
qoyu uşlarının dinamikası (mln. ABŞ dol arı ilə) 
Xarici
 
investisiyalar
 
1994
 
1995
 
1998
 
2000
 
2000cifl
 
1994-cüil
ə
 
ni^3ətən
 
(%)
 
1994-20
0&
 
diD^
 
cəmi
 
2001
 
Cəmi;
 
0 cümlədən:
 
150,
0
 
3752
 
1472,
0
 
927,0
 
462
 
dəfə
 
7098,0
 
1091
2
 
I. Struktur 
dəyişikliklərinə
 
 
157,
5
 
420
 
 
X
 
431^
 
 
II.Birbaşa xarici 
investisiyalar, 
bundan
 
150,
0
 
217,
7
 
1430,
0
 
664,1
 
+4,4
 
dəfə
 
58120
 
899,
8
 
Enerji
 
daşıyıcılanna
 
22,0
 
139,
8
 
891,8
 
546,1
 
+242
 
dəfə
 
41621
 
8203
 
III. 
İqtisadiyyatın 
digər sferalarına
 
14,0
 
15,0
 
4602
 
118,0
 
+8,4
 
dəfə
 
1329j6
 
793
 
0 cümlədən:
 
l)Sənaye
 
3,0
 
32
 
1282
 
50,4
 
+162
 
dəfə
 
3913
 
33
 
2)Tikinti
 
3,0
 
3,5
 
154,0
 
31,0
 
+103
 
dəfə
 
345^
 
7,1
 
3)Nəqliyyat  və 
rabitə
 
2,0
 
2,0
 
37,0
 
173
 
+8,6
 
dəfə
 
1882
 
73
 
4)Ticarət 
və 
xidmət
 
4,0
 
43
 
100,0
 
16,6
 
+4,1
 
dəfə
 
275,6
 
26,1
 
5) Sair
 
2,0
 
2,0
 
41,0
 
27
 
+13
 
dəfə
 
128,6
 
73
 
Ümumiyyətlə,  əksər  tədqiqatçıların  fikrincə  xarici 
investisiyaların  iqtisadiyyatın  sahə  və  sferaları  üzrə  qeyri- 
mütənasib bölgüsü, başqa sözlə, karbohidrogen ehtiyatları istisna 
olmaqla, real sektordan «yan» keçməsi sistemsiz in 
137 

---